Koruma Sorumluluğunun Geleceğine Yönelik Ümitler: Kenya’da Koruma Sorumluluğu Başarısı

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 132 - 184, 20.01.2021

Selma Yakut

Öz

Geniş çaplı ve sistematik insan hakları ihlallerinin sıklıkla vuku bulduğu günümüzün anarşik nitelikli uluslararası sisteminde hem insan haklarının hem de uluslararası barış ve güvenliğin korunmasının sağlanması için çözüm olarak öne sürülen koruma sorumluluğu yaklaşımının devlet içi çatışmalar karşısında çözümsüz kalan uluslararası hukukun dışında bırakılmaması gerektiği savunulur. İnsani müdahalenin eksik ve sorunlu yönlerini tamamlamaya çalışan koruma sorumluluğu, korurken sorumluluk, sorumlu koruma ve odak noktaları girişimleri gibi açılımlar vasıtasıyla devlet içi çatışmalarda sivillerin korunması için müdahale hakkı uluslararası hukuka dahil edilmeye çalışılmaktadır. Yaklaşımlar ve türevlerinin içeriğindeki eksiklikler ile uygulamaların teoriden farklı ürettiği kötü sonuçlar meşruiyeti zayıflatarak bir uluslararası hukuk normu oluşumunu engellemektedir. Koruma sorumluluğu yaklaşımının meşruiyetinin sağlanması için hala gidilecek çok uzun bir yol olsa da BM kararları, bildirgeler, raporlar ve mahkeme kararlarında sıklıkla yer verilmesi, hükümetler arası ve hükümet dışı uluslararası organizasyonların/STK’ların yoğun çalışmaları ve uluslararası toplum tarafından gerçekleştirilen başarılı müdahale uygulamaları geleceğe yönelik ümitleri yeşertmektedir. Bu bağlamda 2007 Kenya seçimlerinde yaşanan iç çatışmalar karşısında uluslararası toplumun önleme safhasında hızlı ve koordineli şekilde yürüttüğü koruma sorumluluğunun başarısı yaklaşımın gelişimi konusunda beklentileri yükseltmiştir. Bu çalışmanın amacı koruma sorumluluğu yaklaşımının geleceğine ışık tutmak için yaklaşımın mevcut durumunu değerlendirmek ve 2007-2013 Kenya seçimlerinde yaşanan iç çatışmalar karşısında uluslararası toplumun uyguladığı başarılı diplomatik müdahalenin koruma sorumluluğunun gelişim sürecine katkısını değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Koruma Sorumluluğu, insanni müdahale, korurken sorumluluk, sorumlu koruma, Kenya müdahalesi

Hopes for the Future of the Responsibility to Protect: Success of Responsibility to Protect in Kenya

Öz

In this study, it is aimed to analyze the success of humanitarian intervention's successor responsibility to protect approach and its nitiatives trying to complement problematic aspects such as responsibility while protecting, responsible protection and focal points advocating for the inclusion of the right to intervene in international law, which remains unsolved in the protection of human rights and international peace and security in the face of internal conflicts. In the first part of the study, it is seen that the weakness of the legality ground of the approaches, the deficiencies in their content and bad practices how prevent the formation of international law and custom law by weakening the legitimacy. However, although there is still a long way to go in terms of the legitimacy of the approach, the frequent inclusion of UN resolutions, declarations, reports and court decisions, the intensive work of intergovernmental and non-governmental organizations and successful intervention practices raise hopes for the future. In this context, in the second part, the success of the international community's rapid and coordinated diplomatic intervention in the prevention phase of 2007 Kenyan internal conflicts, which raised expectations about the development of the approach, will be analyzed. It is hoped that this study will contribute to Turkish literature.

Anahtar Kelimeler

Humanitarian Intervention, Responsibility to Protect, Responsibility while Protecting, Responsible Protection, International Law

Kaynakça

• Acar, Zeynep Selin: “Doktrinleşme Sürecindeki İnsani Müdahale: NATO’nun Kosova Müdahalesi ve Koruma sorumluluğu Kavramı”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, Cilt.6, Sayı:1, 2015, s.113-131
• African Union: “Constitutive Act of the African Union”, (Çevrimiçi), https://au.int/sites/default/files/treaties/7758-treaty-0021_-_constitutive_act_of_the_african_union_e.pdf, 21.11.2018
• Arsava, Ayşe Füsun “Egemenlik ve Koruma Sorumluluğu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XV, Sayı: 1, 2011, s. 101-124
• Arsava, Ayşe Füsun: “Barışın Temelinde Devletlerin İşbirliği”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt.19, Sayı:1, 2017, s. 2649-2662
• Çakmak, Cenap- Atılgan, Cansu- Eroğuz, Esra: "Devlet Egemenliğinde Kuvvet Kullanmada Dönüşüm: İnsani Müdahaleden Koruma sorumluluğuna”, (Çevrimiçi) http://www.bilgesam.org/incele/2357/-devlet-egemenliginde-ve-kuvvet-kullanmada-donusum--insani-mudahaleden-koruma-sorumluluguna/, 16.05.2017
• Çalık, Tacettin: “BM Organlarının İnsan Hakları ile İlişkisi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt.2, Özel Sayı, 2015, s. 1091-1134
• Çeçen, Anıl: “İnsan Hakları ve İnsancıl Hukuk”, (Çevrimiçi) https://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2014/01/22-An%C4%B1l-%C3%87E%C3%87EN.pdf, 16.05.23017
• Çiftçi, Selda: “Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma Yasağı”, (Çevrimiçi) http://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/makaleler/birikimlerV/613.pdf, 09.04.2017
• Dalar, Müge: “Afrika Birliği Örgütü’nden Afrika Birliği’ne: Afrika’da Bütünleşme Çabaları”, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2013
• Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü: “BM Antlaşması”, (Çevrimiçi) http://www.diabgm.adalet.gov.tr/arsiv/sozlesmeler/coktaraflisoz/bm/bm_01.pdf, 21.11.2018,
• Duran, Hasan: “Yeni Bir Müdahale Şekli İnsani Müdahale”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt.6, Sayı:1, 2001
• Dünya Bülteni; “Kenya: Krizin Kökleri”, (Çevrimiçi) https://www.dunyabulteni.net/arsiv/kenya-krizin-kokleri-h31723.html, 7.11.2020
• Ertuğrul, Ümmühan Elçin: “Koruma Sorumluluğu: İnsani Müdahaleyi Makyajlamak”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt.XX, Sayı:2, 2016, s. 441-470
• Garwood Goower, Andrew: “China's Responsible Protection” Concept: Reinterpreting the Responsibility to Protect (R2P) and Military Intervention for Humanitarian Purposes”, Asian Journal of International Law, Vol.6, N0:1, 2016, pp. 89 - 118
• Geyik, Hatice: “Devletlerin İnsancıl Hukuk Kurallarının İhlâli Nedeniyle Sorumluluğu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt.24, Sayı:2, Yıl 2016, s. 57-91
• Global Black History: “Origins of Tribalism in Kenyan Politics: Kanu & Kadu”, (Çevrimiçi) https://www.globalblackhistory.com/2019/02/origins-of-tribalism-in-kenyan-politics-kanu-kadu.html, 7.11.2020
• Global Centre for Responsibility to Protect: “The March 2013 Elections in Kenya and the Responsibility to Protect”, (Çevrimiçi) https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/The%20March%202013%20Elections%20in%20Kenya%20and%20the%20Responsibility%20to%20Protect.pdf, 20.11.2020
• Global Centre for the Responsibility to Protect: “R2P in Practice”: Ethnic Violence, Elections and Atrocity Prevention in Kenya”, (Çevrimiçi) http://www.globalr2p.org/wp-content/uploads/2020/07/Kenya_OccasionalPaper_Web.pdf, 20.10.2020
• Global Centre for the Responsibility to Protect: “The Responsibility to Protect and Alternatives to the Use of Force”, (Çevrimiçi) http://s156658.gridserver.com/media/files/adams-r2p-nonforce.pdf, 20.10.2020
• Global Centre fort he Responsibility to Protect: “The Responsibility to Protect and Kenya: Past Successes and Current Challenges”, (Çevrimiçi) http://www.globalr2p.org/media/files/the-responsibility-to-protect-and-kenya-past-successes-and-current-challenges.pdf, 07.11.2020
• Gözen Ercan, Pınar: “Onuncu Yılının Ardından Koruma Sorumluluğunu Kavramsal Gelişimine Feminist Bir Eleştiri”, (Çevrimiçi) http://alternatifpolitika.com/site/cilt/9/sayi/3/5-Piar-Gozen-Ercan-Feminist-R2P.pdf, 9.04.2017
• Gözen Ercan, Pınar: “İkinci On Yılına Girerken Koruma Sorumluluğunu Yeniden Düşünmek: Lex Ferenda Olarak R2P”, Alternatif Politika, Cilt.9, Sayı:3, 2017
• Gürbüz, Emir Abbas: “Uluslararası Hukukta Koruma Sorumluluğu Çıkmazı”, (Çevrimiçi)https://www.academia.edu/7414152/Uluslararası_Hukukta_Koruma_Sorumluluğu_Çıkmazı, 9.04.2017
• Halakhe, Abdullahi Boru: “R2P in Practice: Ethnic Violence, Elections and Atrocity Prevention in Kenya”, (Çevrimiçi) http://www.globalr2p.org/wp-content/uploads/2020/07/Kenya_OccasionalPaper_Web.pdf , 20.10.2020
• Hancılar, Özhan: “Uluslararası Hukukta İnsani Müdahale”, Çankaya University Journal of Law, Cilt.7, Sayı:2, 2011, s. 87-94
• International Coalition for Responsibility to Protect: “Crisis in Kenya”, (Çevrimiçi) http://www.responsibilitytoprotect.org/index.php/crises/crisis-in-kenya#2, 20.10.2020
• İren, Adem Ali-Gürkaynak, Muharrem: “Mutlak Güç Ya Da Sınırsız Sorumluluk: Devlet Egemenliği ve Uluslararası Toplumun Koruma sorumluluğu”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt.2, Sayı:24, 2016, s.134-158
• Kabau, Tom: “The Responsibility to Protect and the Role of Regional Organizations: an Appraisal of the African Union’s Interventions”, Goettingen Journal of International Law, Vol.4, 2012, pp. 49-92
• Kamu Denetçiliği Kurumu; “BM Antlaşması ve Uluslararası Adalet Statüsü”, (Çevrimiçi) https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/6535501-Birlesmis-Milletler-Antlasmasi.pdf, 21.11.2011
• Karagül, Soner- Demirbaş, Çağrı Emir: “Koruma Sorumluluğu Doktrini Açısından Suriye Krizi: Bir Müdahalesizlik Örneği”, Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt.15, Sayı:30, 2017, s. 481-510
• Karari, Peter: “Responsibility to Protect in Kenyan and Darfur Crises: A Critical Deconstruction of the Ideology of AfSol in the Lens of R2P, Normative International Relations Theory, and the Jetliners-Rigs Approach for Peacebuilding and Conflict Resolution”, (Çevrimiçi) http://ipss-addis.org/y-file-store/AfSol_Journal/afsol_journal_vol_1_issue_1_peter_karari.pdf, 10.09.2019
• Keskin, Funda: "İnsancıl Müdahale: 1999 Kosova ve 2003 Irak Sonrası Durum", Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt.3, Sayı: 12, 2007, s. 49-70
• Koca, Sefa Mutlu: “Kenya: Kabileler Arasında İktidar Mücadelesi”, Dünya Çatışmaları –II, Ed: İnat, Kemal- Duran, Burhanettin-Aratan, Muhittin, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2010
• Langer Johannes: “The Responsibility to Protect: Kenya's Post-Electoral Crisis September 2011”, (Çevrimiçi) https://www.researchgate.net/publication/281177394_The_Responsibility_to_Protect_Kenya%27s_Post-Electoral_Crisis, 20.10.2020
• Kniss, Michael: Kniss M.; “Walking Kenya Back from the Brink A Micro-Level Study of Horizontal Inequity and Civil Conflict Prevention”, (Çevrimiçi) https://www.files.ethz.ch/isn/118237/2010_06_walking_kenya_back_from_the_brink.pdf, 20.10.2020
• Moix, Bridget: “Friends Committee on National Legislation, “Policy Brief 2009 Kenya: Temporary Ceasefire or Lasting Peace?”, (Çevrimiçi) http://docplayer.net/42653960-Executive-summary-key-recommendations-policy-brief-2009-kenya-temporary-ceasefire-or-lasting-peace.html, 28.10.2020
• National Council for Law Reporting: “National Accord And Reconciliation Act”, (Çevrimiçi)http://kenyalaw.org/kl/fileadmin/pdfdownloads/Acts/NationalAccordandReconciliationAct_No4of2008.pdf, 20.11.2020
• Özdemir, Ahmet: “Uluslararası İnsancıl Hukukun Uygulamaya Yönelik Caydırıcı ve Zorlayıcı İlkesi: Koruma sorumluluğu”, (Çevrimiçi) http://dergipark.gov.tr/akademik-hassasiyetler/issue/27268/287072, 9.04.2017
• Reçber, Sercan: İnsancıl Müdahale ve Koruma Sorumluluğu, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016
• Savaşan, Zerrin: “İnsani Müdahale: Hukuki Boyut”, Beynelmilel Uluslararası Haber Yorum Dergisi, Cilt.1, Sayı:2, 2013, s. 13-15
• Slaughter, Anne-Marie: “Security, Solidarity, and Sovereignty, The Grand Themes of UN Reform”, American Journal of International Law, Vol.99, 2005, No:3, pp. 619-631
• Sur, Melda: “BM Örgütünün Gelişimi ve Geleceği”, (Çevrimiçi) https://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2014/01/10-Melda-SUR.pdf, 10.02.2018
• Sürücüoğlu, Orkun: “Koruma Sorumluluğu: Darfur Krizi ve Libya Müdahalesi Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.19, Sayı:4, 2017, s. 603-628
• Şener, Bülent: “İnsani Müdahaleden Koruma sorumluluğuna Soğuk Savaş Sonrası Devlet Egemenliğine Yetkisiz Müdahalelerin Ahlaki, Hukuki ve Siyasal Boyutları”, (Çevrimiçi) https://www.researchgate.net/profile/Cenap_Cakmak/publication/297707755_Devlet_Egemenliginde_ve_Kuvvet_Kullanmada_Donusum_Insani_Mudahaleden_Koruma_Sorumluluguna/links/56e0918b08aec4b3333d106f/Devlet-Egemenliginde-ve-Kuvvet-Kullanmada-Doenuesuem-Insani-Muedahaleden-Koruma-Sorumluluguna.pdf, 30.07.2018
• Telli, Azime: “İnsani Müdahaleden Koruma sorumluluğuna Geçiş: Eski Sorun Yeni Kavram”, NEÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.1, Sayı:1, 2012, s. 206-220
• The International Coalition for the Responsibility to Protect: “Q&A: The Responsibility To Protect (RtoP) and Kenya”, (Çevrimiçi) http://responsibilitytoprotect.org/FINAL%20Kenya%20Q%20and%20A.pdf, 30.10.2020
• The United Nations "A/RES/ 260 A (III), 9.12.1948, Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide", (Çevrimiçi) https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/atrocitycrimes/Doc.1_Convention%20on%20the%20Prevention%20and%20Punishment%20of%20the%20Crime%20of%20Genocide.pdf, 21.11.2018
• Uluslararası İnsancıl Hukuk, Uluslararası Kızılhaç Komitesi, Türk Kızılayı: “Uluslararası İnsancıl Hukuk Sorularınıza Cevaplar”, (Çevrimiçi) https://www.kizilay.org.tr/Upload/Dokuman/Dosya/82543505_77468056_uluslararasi-insancil-hukuk.pdf, 25.03.2020
• Wachira, Irene Nyanjau: “The Role Of The Doctrine Of The Responsibility To Protect (R2p) in Kenya’s Post-Election Violence”, (Çevrimiçi) http://erepository.uonbi.ac.ke/handle/11295/60651, 20.11.2020
• Weiss, Thomas G.: “Halting Atrocities in Kenya”, (Çevrimiçi) http://s156658.gridserver.com/media/files/kenya-fpa-weiss.pdf, 20.10.2020
• Wikipedia: “Kenya African Democratic Union”, (Çevrimiçi) https://en.wikipedia.org/wiki/Kenya_African_Democratic_Union, 20.10.2020
• Wikipedia: “Kenya African National Union”, (Çevrimiçi) https://en.wikipedia.org/wiki/Kenya_African_National_Union#Origins_and_Kenyatta, 7.11.2020
• Yeon Cho, Seung -Connors, Erin-Fatima, Faizaa-Yalim, Utku: “Preventing Post-Election Violence Based on the Kenyan Experience Submitted”, (Çevrimiçi) https://www-cdn.law.stanford.edu/wp-content/uploads/2016/07/Cho-Connors-Fatima-Yalim-Preventing-Post-Election-Violence-Based-on-the-Kenyan-Experience.pdf, 20.10.2020