Vakıf Müessesesinin Gelişimi Ve Mahiyeti Tarihsel Bir Değerlendirme

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 15, 141 - 157, 29.12.2017

Yasin Akyıldız , Ali Rıza Abay

https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.372776

Cited By: 8

Öz

Vakıf, bir mülkiyetin veya malın tamamen ve kalıcı olarak toplumun ya da
insanlığın yararına bırakılmasıdır. Dünü, bugünü bağlamında değerlendirildiğinde
vakıf yardımlaşma ve dayanışma duygusunun kurumsal hale geldiği yapılardır. Vakfın temelini
oluşturan insan sevgisi, düşüncesi ve hayır yapma duygu ve davranışı
olabileceği gibi, prestij sağlama, vergiden muaf olma, özel mülkiyeti koruma
gibi savunma anlayışları da insanların kendi imkânları ile tarih boyunca birçok
hizmet ve yatırım gerçekleştirmesine dayanak oluşturmuştur. Bu duygu ve
davranışlar aynı zamanda vakıfların oluşmasını sağlamıştır.

Vakıf anlayışı sosyal, iktisadi, dini, hukuki ve ulusal boyutları olan bir
anlayıştır. Geçmişten günümüze kadar birçok toplumda farklı uygulama
biçimleriyle varlığını koruyan vakıfların menşei itibariyle ilk izlerine Babil,
Eski Mısır, Eski Yunan ve Orta Asya Türk toplumlarında rastlanmaktadır.
Günümüzde ise, özellikle Batıda, vakıflar başta kapitalist piyasa ekonomisinin
ortaya çıkardığı sorunları çözme adına koruyucu, önleyici tedbirler ile eğitim,
sağlık, bilimsel araştırma faaliyetleri çerçevesinde kamu hizmetlerine verdiği
destekle önemli görevleri yerine getirmektedir. Türkiye’de vakıfların nicelik
olarak fazla olmasına rağmen niteliksel olarak yeterli seviyede kamusal fayda
oluşturamadıkları, yapılan uygulamaların ise belli bir grubun prestij sağlama
aracı olarak görülerek yaygınlaştırılamadığı bilinmektedir. Bu anlayışla
vakıfların Türkiye’de kamu hizmetlerine yönelik uygulamaları ikinci planda
kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yardım, Yoksul, Güç, Prestij, Kamusal Fayda, Mal Güvenliği, Sosyal Sermaye

Development And Nature Of The Foundation Institute A Historıcal Evaluation

Öz

The foundation is to leave an ownership or property
completely and permanently for the benefit of society or mankind. When it is
evaluated from past to today, the foundation is a structure in which the
feeling of cooperation and solidarity becomes institutionalized. Human love and
charity feelings and behaviors underlying the idea of foundation as well as
defensive behaviors such as providing prestige, tax exemption and protection of
private property have made it possible for people to achieve many services and
investments on their own throughout their history. These feelings and behaviors
also helped to create foundations. The idea of the foundation has social,
economic, religious, legal and national dimensions. The first traces of the
foundations, which have preserved their presence from past to present in
different societies  and through different application forms are
found in Babylon, Ancient Egypt, Ancient Greek and Central Asian Turkish
societies.  Nowadays, especially in the West, foundations, primarily on
behalf of solving the problems posed by the capitalist market economy, fulfills
important tasks with the support it gives to public services within the frame
of protective and preventive measures, education, health and scientific
research activities.  It is known that although the foundations in Turkey
are large in quantity, they cannot create public benefit in the qualitatively
adequate level and charity events couldn’t be popularized since the
applications made are seen as a means of providing prestige for a certain group.  With this
understanding, the applications of foundations towards public services in
Turkey have remained in the second plan

Anahtar Kelimeler

Help, Poverty, Power, Prestige, Public Benefit, Property Security, Social Capital

Kaynakça

• Abay, A. (2015). Toplumsal Yapı Ve Toplumsal Kurum Değişmesi (İhtisap Kurumunun Zabıta Teşkilatına Dönüşümü Örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (7), 353-368.
• Akbulut, İ. (2007). Vakıf Kurumu, Mahiyeti ve Tarihi Gelişimi. Vakıflar Dergisi, 30, 61-72.
• Akgündüz, A. (1986). Eski ve Yeni Hukukumuzda Devletin Kurduğu Vakıflar. Vakıf Haftası Dergisi (4), 235-246.
• Akgündüz, A. (2013). Açılış Konuşmaları. Dünya Vakıflar Konferansı İzleme Raporu Ankara: Vakıflar Genel müdürlüğü. s. 2-4.
• Akgündüz, A. (2014). Dünya Vakıflar Konferansı. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü. s. 25-40.
• Akipek, G. (1966). Türk Medeni Hukuku (Cilt Başlangıç Hükümleri). Ankara: Öğüt Kitap.
• Aydın, D. (2013). Cumhuriyet Dönemi Vakıfları: Tarihi Bir Bakış ve Vergi Muafiyetine Sahip Vakıfların Mali Krizi. İstanbul: Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı .
• Aydın, V. (2003). Türk Yönetim Tarihi Açısından Vakıf Sistemi ve Eğitim Yönetime Katkısı. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 8(1), 313-338.
• Ballar, S. (2008). Yeni Vakıflar Hukuku. İstanbul: Seçkin Yayınevi.
• Baloğlu, Z. (1994). Türkiye Üçüncü Sektör Raporu. İstanbul: Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı.
• Berki, A. (1965). Vakıfların Tarihi, Mahiyeti, İnkişafı ve Tekâmülü, Cemîyet ve Fertlere Sağladığı Faideler. Vakıflar Dergisi, 6, 9-13.
• Caferoğlu, A. (1942). Türk Teamül Hukukuna Göre İçtimai Muavenet Müessesesi. Vakıflar Dergisi, 2, 185-193.
• Çınar, K. (2015). Vakıflar Kaynakçası. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çizakça, M. (2000). A History of Philanthropic Foundations. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Demir, M. (1998). Türkiye Selçuklu Şehirlerinde İmaret Kurumları ve Vakıfları. Vakıflar Dergisi. Sayı: XXVII. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları. 41-44.
• Dupont, F. (1994). Daily Life in Ancient Rome. Mishawaka, USA: Blackwell Pub.
• Erkilet, Ş. (1994). Vakıflarda Mali Kaynakların ve Fonların İşletilmesi, Geliştirilmesi, Vakıf Gelirlerinin Dönemsel Tahlili ve Öneriler. Vakıf Haftası Dergisi (11), 85-103.
• Ertem, A. (1999). Osmanlıdan Günümüze Vakıflar. Divan Dergisi Bilim ve Sanat Vakfı Yayınları. Sayı: 6. İstanbul. 111-112.
• Ertuç, H. (2007). İslam Hukuk Tarihinde Vakıflar İle Batı Kültüründeki Benzeri Kurumların Karşılaştırılması. Erzurum: Atatürk Üiversitesi Doktora Tezi.
• Gökbilgin, M. (1977). Osmanlı Müesseseleri Teşkilatı ve Medeniyeti Tarihine Genel Bakış. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Gökşen, F. (2005). Türkiye’deki Vakıfların Niteliksel Değerlendirmesi. İstanbul: Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı.
• Güzel, A. (1988). Vakıfların Milli Birlikteki Rolleri ve Demir Baba Türbesi. Vakıflar Dergisi, 20, 395-401.
• İşeri, A. (1970). Amerikan Vakıfları Üzerine Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27(3), 269-298.
• Kılıçalp, S. (2013). Türkiye’de Vakıfların Gelişimi. Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı: http://www.degisimicinbagis.org/usrfiles/turkiyedevakiflaringelisimi.pdf. Erişim tarihi: 05.16.2017.
• Kodaman, B. (1988). Vakfın Sosyal Yönü. Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 3. Samsun. 1-4.
• Köprülü, B. (1951). Tarihte Vakıflar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(3-4), 479-518.
• Köprülü, F. (1942). Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Tekamülü. Vakıflar Dergisi, 2, 5-6.
• Kunter , H. (1938). Türk Vakıfları ve Vakfiyeleri Üzerine Mücmel Bir Etüt. Vakıflar Dergisi, 1, 103-129.
• Mcllnay, D. (1998). How Foundations Work. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Özaydın, M. (2003). Vakıfların Sosyal Politika İşlevleri ve Günümüzde Artan Önemi. Kamu İş, 7(2), 3-32.
• Öztürk, N. (1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Ankara.
• R.G.(2001). Türk Medeni Kanunu. 24607 Sayılı Resmi Gazete. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf. erişim tarihi: 12.07.2017
• Sağlam, E. (1996). Belediye Hizmetlerinin Yerine Getirilmesinde Vakıflar. https://belediyevakiflari.wordpress.com/11-ersin-saglam/. Erişim tarihi: 28.06.2017.
• Şahin, M. (1986). Sosyal Değişmede Vakıfların Rolü. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 21, 231-247.
• Şenel, Ş., & Tuyan, Z. (2009). 1926-1967 Yılları Arasında Türkiye Cumhuriyeti'nde Kurulan Tesisler (Vakıflar). Akademik Bakış Uluslararası Sosyal Bilimler E-dergi, 3(5), 128-133.
• http://www.gaziakademikbakis.com/index.php/gab/article/view/75 erişim tarihi: 10 30, 2017
• TDK. (1998). Türkçe Sözlük. Cilt:2. 1548. Ankara: Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• TDV. (1995). Evkaf-ı Hümayun Nezareti. 11. İstanbul. http://www.islamansiklopedisi.info/index.php?klme=evkaf ERİŞİM tarihi: 06 18, 2017
• Tuncay, A. (1984). Eski Vakıf Hükümlerimiz ve Vakıflarla İlgili Bazı İnceleme ve Sorunlar. İstanbul: Yıldız Sarayı Vakfı Yayınları.
• Türkoğlu, İ. (2013). Osmanlı Devletinde Para Vakıflarının Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri. Süleyman Demirel İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 187-196.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü. (2017). İstaistikler. 15.04.2017 tarihinde Vakıflar Genel Müdürlüğü:
• http://www.vgm.gov.tr/db/dosyalar/webicerik196.pdf. erişim tarihi: 04.08.2017