Entegrasyon Teorileri Işığında Avrupa Genişleme Dalgaları ve Türkiye İle İlişkileri

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 37 - 58, 15.04.2021

Emrah Köroğlu

Öz

Bu çalışma, AB genişlemesini uyum teorileri ışığında incelemek amacıyla yapılmıştır. Türkiye-AB ilişkilerinin tarihsel geçmişini ele almak bu çalışmanın diğer bir amacıdır. Giriş ve sonuç bölümü hariç olmak üzere çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, entegrasyon teorileri kapsamında Avrupa Birliği'nin genişleme süreci yer almaktadır. İkinci bölüm, Türkiye’nin Avrupa Birliği yolculuğunun tarihsel sürecini içermektedir. Türkiye-AB ilişkilerinin entegrasyon teorileri kapsamındaki analizi, üçüncü bölümde yer almaktadır. Çalışmada kullanılan makroekonomik veriler, TCMB-EVDS, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, T.C. Ticaret Bakanlığı, Dünya Bankası ve OECD kaynaklarından elde edilmiştir. Tarihsel süreçte, AB genişleme dalgalarını açıklayabilmek amacıyla birçok uyum teorisi ortaya atılmıştır. Bu çalışma kapsamında, Federalizm, İşlevselcilik, Yeni İşlevselcilik, Hükümetlerarasıcılık ve Sosyal İnşacılık teorileri ışığında AB genişleme dalgaları açıklanmaya çalışılmıştır. Entegrasyon teorileri, çalışmada ayrı bir başlık olarak değil, AB genişleme sürecinin içinde ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda, uyum teorilerinin bireysel olarak AB genişleme sürecini açıklama yetkinliğine sahip olmadığı anlaşılmıştır. Türkiye-AB ilişkileri için de, Türkiye'nin yakın gelecekte AB'ye tam üye olabileceği düşünülmemektedir. Ufukta tam üyelik görülmese de, karşılıklı bağımlılıklar düşünüldüğünde ilişkilerin kesileceği de söylenememektedir. AB için Türkiye, doğuya ulaşmanın bir ön koşuludur. Türkiye için AB, ekonomik kalkınmanın sağlanabilmesi için yeri doldurulamayacak bir ortağıdır.

Anahtar Kelimeler

Entegrasyon Teorileri, Avrupa Birliği, Genişleme, Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri, Gümrük Birliği

Kaynakça

• Açıkmeşe, S. A. (2004). Uluslararası İlişkiler Teorileri Işığında Avrupa Bütünleşmesi. Uluslararası İlişkiler Akademik Dergi, Cilt:1, Sayı:1, 1-32.
• Ağır, H., & Metin, M. (2016). Türkiye-Avrupa Birliği Dış Ticaret Göstergeleri Üzerine Bir Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 1, 11-26.
• Akçay, E. Y., Argun, Ç., & Akman, E. (2011). AB'nin Tarihsel Gelişimi ve Ortak Dış ve Güvenlik Politikası. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, C. 3, S. 4, 117-131.
• Akdemir, E. (2017). Anadolu üniversitesi iktisat fakültesi uluslararası ilişkiler bölümü öğrencilerinin Avrupa Birliği algısı. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, 9-38. Alakel, M. (2015). Avrupa Birliği Bütünleşmesi Sürecinde: Hukuk, Devlet ve Egemenlik Tartışmaları. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:5, Sayı:10, 59-99.
• Alkan, M. N. (2013, Ekim 4). Türkiye'deki Üniversite Öğrencilerinin Avrupa Birliği Algısı. Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. , s. 1-30
• Aslan, R. (2000). Türkiye-Avrupa Birliği: Sancılı Gelişen İlişki. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 55-3, 9-28.
• Aytuğ, H. K. (2008). Bütünleşme Kuramlarının Avrupa Birliği Genişlemesine Bakışı. Yönetim ve Ekonomi, Cilt:15, Sayı:1, 149-161.
• Barchard, D. (2005). Güçlü Bir Ortaklığa Doğru: Türkiye ve Avrupa Birliği. (M. C. Yalçıntan, & O. Bilgin , Çev.)
• Böttger, K., & Maggi, E. M. (2009, Kasım). Avrupa Birliği Ülkelerinden Türkiye'nin Üyeliğine Bakış. (S. Akşit, Ö. Şenyuva, & Ç. Üstün, Dü) Avrupa Çalışmaları Merkezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayını, s. 25-36.
• Checkel, J. T. (1998). The Constructivist Turn in International Relations Theory. World Politics, Vol. 50, No. 2, 324-348.
• Çimen, A. (2012). Avrupa Birliği (AB) Bölgesel Kalkınma Politikalarının Avrupalılaşması. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12, 47-79.
• Demiral, N. (2015). Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinde 2002-2012 Dönemi ve Müzakerelerin Geleceğe Etkisi. Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Denk, E. (2016, Aralık). Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları No: 6263, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi No: 1601.
• Ercan, B., & Ercan, A. (2015). Avrupa Bütünleşme Sürecinde Avrupa Birliği Sosyal Politikası ve Avrupa Vatandaşlığı İlişkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:8, Sayı:41, 407-420.
• Eren, T. M. (2014). Avrupa Birliği'nin Genişleme Politikası ve Yumuşak Gücünün Geleceği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:16, Sayı: 1, 359-374.
• Erhan, Ç., & Akdemir, E. (2016). Türkiye-Avrupa Birliği Müzakere Sürecinde İlk On Yılın Muhasebesi. Bilig, Sayı: 78, 7-35.
• Ermağan, İ. (2012). Avrupa Birliği Bağlamında Türkiye-Almanya İlişkileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 20, 73-91.
• Gencer, E. A. (2011). Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerine Temel Bakışlar: Dün, Bugün ve Yarın. Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 25, 1-16.
• Hatipler, M. (2012). Türkiye-AB Gümrük Birliği Antlaşması ve Antlaşmanın Türkiye Ekonomisine Etkileri. Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 29, 1-14.
• Hooghe, L., & Marks, G. (2019). Grand theories of European integration in the twenty-first century. Journal of European Public Policy, 26(8), 1113-1133.
• İnaç, H. (2016). Türkiye-AB İlişkileri: Entegrasyonu Zora Sokan Saikler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 25, 229-246.
• Jovanovic, M. N. (2004). Eastern Enlargement of the EU: a Topsy-Turvy Endgame or Permanent Disillusionment. Journal of Economic Integration, Vol. 19, Issue 4, December, 830-868.
• Karluk, R. (2014). Avrupa Birliği Türkiye İlişkileri Çıkmaz Sokakta mı? Akademik Perspektif, 7-12.
• Kavalalı, M. (2005, Ekim). Avrupa Birliği'nin Genişleme Süreci: AB'nin Merkezi Doğu Avrupa ve Batı Balkan Ülkeleri İle İlişkileri. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (AB ile İlişkiler Genel Müdürlüğü).
• Kuhn, T. (2019). Grand theories of European integration revisited:does identity politics shape the course of European integration? Journal of European Public Policy, 26(8), 1213-1230.
• Laursen, F. (2005). The Eastern Enlargements of the EU: Why and How Far? Jean Monnet/Robert Schuman Paper Series, Vol. 5, No. 29, August, 1-28.
• Magalhaes, D. (2019, May). European Integratıon Theory And The Future Of The European Unıon After Brexıt. A Dissertation Presented to the Faculty of the Graduate School of Cornell University In Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of the Science of Law, s. 1-279.
• Mercan, S. S. (2011). Sİyasal Bütünleşme Kuramlari Işiğinda AB Genİşlemesİ. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt: 10, No: 1 , 67-83.
• Monceau, N. (2009, Kasım). Avrupa Birliği Ülkelerinden Türkiye'nin Üyeliğine Bakış. (S. Akşit, Ö. Şenyuva, & Ç. Üstün, Dü) Avrupa Çalışmaları Merkezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayını, s. 11-24.
• Mor, H. (2010). Avrupa (Birliği) Bütünleşme Süreci Ve Sorunları. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. Sa. 1, 499-541.
• Moravcsik, A., & Vachudova, M. A. (2002). Bargaining Among Unequals: Enlargement and the Future of European Integratio. European Unıon Studıes Assocıatıon, Vol. 15, No. 4, 1-3.
• OECD Data. (tarih yok). Kasım 29, 2020 tarihinde https://data.oecd.org/: https://data.oecd.org/gga/general-government-debt.htm adresinden alındı
• OECD Data. (tarih yok). Kasım 29, 2020 tarihinde https://data.oecd.org: https://data.oecd.org/gga/general-government-deficit.htm#indicator-chart adresinden alındı
• Özer, M. A. (2009). Avrupa Birliğine Tam Üyeliğin Eşiğinde Türkiye. Yönetim ve Ekonomi, Cilt: 16, Sayı: 1, 89-105.
• Özgöker, C. U., & Batı, G. F. (2017). Avrupa Birliği’nin Balkanlar Genişlemesi ve Balkan Ülkelerinde ‘’Barış ve Refaha’’ Katkıları. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 28-36.
• Reid, T. R. (2007). Avrupa Birleşik Devletleri: Yeni Süper Güç ve Amerikan Üstünlüğü'nün Sonu. (N. Küçük, Çev.) Salyangoz Yayınları.
• Rosamond, B. (2000). Theorıes Of European Integratıon. St. Martin's Press.
• Schimmelfennig, F. (2001). The Community Trap: Liberal Norms, Rhetorical Action, and the Eastern Enlargement of the European Union. International Organization, Volume 55, Issue 1, Winter , 47-80.
• Schmitter, P. C. (2004). Neo-Neofunctionalism. A. Wiener, & T. Diez (der.), European Integration Theory içinde. Oxford University Press, 45-74.
• Seyidoğlu, H. (2003). Uluslararası İktisat. İstanbul: Güzem yayınları.
• Tatoğlu, E. (2006). Avrupa Birliği'nin Tarihsel Gelişimi (1951-1995). Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı. (tarih yok). Kasım 27, 2020 tarihinde https://muhasebat.hmb.gov.tr/: https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-istatistikleri adresinden alındı
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (tarih yok). Ekim 26, 2020 tarihinde https://ticaret.gov.tr/: https://ticaret.gov.tr/istatistikler/dis-ticaret-istatistikleri adresinden alındı
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (tarih yok). Ekim 26, 2020 tarihinde Avrupa Birliği ile Dıs Ticaret.pdf: http://risk.gtb.gov.tr/data/572b3a8a1a79f50cd8a22b1a/11-Avrupa%20Birli%C4%9Fi%20ile%20Dis%20Ticaret.pdf adresinden alındı
• TCMB. (tarih yok). Kasım 27, 2020 tarihinde https://evds2.tcmb.gov.tr/: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket adresinden alındı
• The World Bank. (tarih yok). Kasım 27, 2020 tarihinde https://data.worldbank.org: https://data.worldbank.org/country/turkey?locale=tr adresinden alındı
• Uysal, C. (2001). Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinin Tarihsel Süreci ve Son Gelişmeler. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, (1), 140-153.
• Uzgören, E. (2012). Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri Ve Entegrasyon Teorileri: Gramscı'ci Tarihsel Materlalizmin Literatüre Katkıları. Ankara Avrupa Çalışma Dergisi, Cilt: 11, No: 2, 141-166.
• Yapıcı, M. İ. (2007). Uluslararası İlişkiler Disiplininde Entegrasyon Teorilerinin Yeri ve Etkinliği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:9, Sayı:3, 130-157.
• Yiğit, D. (2006). Avrupa Birliği Genişleme Sürecinde Avrupa Birliği-Türkiye İlişkileri. Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Wiener, A., & Diez, T. (2009). European Integration Theory. Oxford University Press.
• Woyke, W. (1995). Europäische Organisationen: eine Einführung. München; Wien: De Gruyter.
• https://tr.sputniknews.com. (2016, Eylül 16). Temmuz 24, 2020 tarihinde TAVAK araştırma raporu: Türk halkının AB'ye üyeliğine inancı düşüşte: https://tr.sputniknews.com/analiz/201609161024852795-tavak-arastirma-turkiye-ab-uyelik/ adresinden alındı
• https://www.ab.gov.tr. (2013, Temmuz 1). Temmuz 16, 2020 tarihinde T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı: https://www.ab.gov.tr/_105.html adresinden alındı
• https://www.avrupa.info.tr. (tarih yok). Temmuz 26, 2020 tarihinde Avrupa Birliği Yasal Çerçeve: https://www.avrupa.info.tr/tr/avrupa-birligi-yasal-cerceve-109 adresinden alındı
• https://www.ombudsman.gov.tr. (tarih yok). Temmuz 10, 2020 tarihinde Kopenhag Kriterleri: https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/752d1--Kopenhag-Kriterleri.pdf adresinden alındı