Yerinde Yaşlanma ve Konutlarda Yaşama Mekanlarının Tasarımı

Yıl 2021, , 59 - 69, 30.12.2021

Hande Eyüboğlu , Tülay Zorlu

https://doi.org/10.46414/yasad.974658

Öz

Fiziksel, algısal, zihinsel yeti kayıplarının ortaya çıktığı bir dönem olarak yaşlılık dönemi, yaşam alanını sınırlandığı bir dönemdir. Bu dönemde gündelik yaşamın büyük bölümü konut odaklı hale gelmektedir. Bu durum hem yaşam memnuniyetinde hem de aktif ve kaliteli yaşlanmada yaşlı kullanıcıların konut ve yakın çevre özelliklerinin önemini de ortaya koymaktadır. Yaşlılık sürecindeki yeti kayıpları, fiziksel, psikolojik, sosyal ve ekonomik değişimler yaşlı kullanıcıların gereksinmelerini ve buna bağlı olarak fiziksel çevrelerinden beklentilerini değiştirmektedir. Değişen bu gereksinim ve beklentiler bir anlamda fiziksel çevrenin tasarım prensiplerinin ortaya konmasında yol gösterici olmaktadır. Yaşlılık döneminde alışkın olunan çevrede yaşamak yaşam memnuniyetinde önemli bir faktördür. Bu sebeple yaşlı kullanıcıların başkasına ihtiyaç duymadan, bağımsız olarak yaşamlarını sürdürebilmeleri yani yerinde yaşlanabilmelerinde, konutun iç mekan düzenlemesi ve bulunduğu çevrenin yaşlı bireylerin fiziksel özelliklerine, değişen gereksinim ve isteklerine uygun şekilde düzenlenmiş olması büyük önem taşımaktadır. Yerinde yaşlanma için konutun iç mekan düzenlemesinde, tüm mekânlarda olduğu gibi gün içinde en çok vakit geçirilen yerler olarak yaşama mekânlarında da mekan örgütlenmesi ve donatı özellikleri yaşlı kullanıcıların gereksinim ve isteklerine uygun olmalıdır.
Bu çalışmanın amacı, konutlardaki yaşama mekanlarının iç mekan düzenlemesine yönelik tasarım prensipleri ve donatı özelliklerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda yaşlı kullanıcıların konutlarındaki yaşama mekanlarında şikayetçi oldukları hususların, ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında 65 yaş ve üzeri yaş grubundan 70 kullanıcı ile önceden alınan randevular ile konutlarında yerinde tespit ve yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler SPSS istatistik programında analiz edilerek genel frekans dağılımları hesaplanmıştır. Çalışmada yaşlı kullanıcıların yaşama mekanlarında gerçekleştirdikleri eylemler, memnun ve şikayetçi oldukları hususlar, konuta ilişkin ihtiyaç, istek ve beklentileri belirlenmiş ve ardından bu veriler doğrultusunda iç mekan tasarımına yönelik tasarım/düzenleme önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yerinde yaşlanma, Yaşlı kullanıcı, Konut, İç Mekan, Yaşama Mekanı

Destekleyen Kurum

Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

FYL-2020- 8518

Kaynakça

• Aksoy, A. D. ve Günay, G. (2017). Yaşlıların barınma ihtiyacına alternatif olarak sürdürülebilir yaşlı köyleri. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 1-19.
• Anonim, (2005). Check for safety: a home fall prevention checklist for older adults, centers for disease control and prevention national center for ınjury prevention and control. https://www.cdc.gov/steadi/pdf/check_for_safety_brochure-a.pdf
• Anonim, (2016). Aging in place design guidelines for independent living in multifamily buildings, enterprise green communities. https://www.enterprisecommunity. org/resources/aging-place-design-guidelines-18245.
• Anonim (2021). Aging in place remodeling checklist, https://www.nahb.org/education-and-events/education/designations/Certified-Aging-in-Place-Specialist-CAPS/Additional-Resources/Aging-In-Place-Remodeling-Checklist.
• Bakker, R. (1997). Elderdesign: Designing And Furnishing A Home For Your Later Years. Penguin Books Publishing, New York.
• Cook, C. C., Yearns, M. H. and Martin, P. (2005). Aging in place: home modifications among rural and urban elderly. Housing and Society, 32(1), 85-106.
• Fiessel, W., Kulyk, M. R., Peel, B., Pfeifer, S., Robert, J. A. and Statler, K. (2013). Aging in place: A Saskatchewan perspective. SIHL Group Project.
• Foster, L. and Walker, A. (2015). Active and successful aging: A European policy perspective. The Gerontologist, 55(1), 83-90.
• Harrington, T.L., Harrington, M.K. (2000). Housing. Gerontechnology: Why and How. Shaker Publishing, Netherlands (p. 59-84).
• İlçe , A.Ö., İlçe, A.C. ve Dıramalı, A. (2007). Yaşlılarda ev kazalarının önlenmesi ve kazalarının önlenmesine yönelik iç mekân çözümlemeleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E- Dergisi. http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/makaleler/ aiciad.pdf.
• İmamoğlu, V. (2016). İleri yaşlardaki Türklerin yaşam çevreleri ve daha iyi bir yaşam için öneriler. METU Journal of The Faculty of Architecture, 32(1), 105-119.
• Kalınkara, V. ve Arpacı, F. (2013). Yerinde yaşlanma. VII.Ulusal Yaşlılık Kongresi, 23-25 Mayıs 2013, Karabük. (s. 54-60).
• Kalınkara, V. ve Arpacı, F. (2016). Yerinde yaşlanma. Yaşlılık: Disiplinlerarası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler-2. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. (s. 399-422).
• Kalınkara, V. ve Kalaycı, I. (2019). Yaşlı Sağlığı ve Konut. Yaşlılık Yeni Yüzyılın Gerçeği. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. (s. 65-93).
• Kalınkara, V. ve Kapıkıran, Ş. (2017). Yerinde yaşlanma ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 10(2), 54-66.
• Kirby, S. (2004) A housing safety for checklist for older people. https://content.ces.ncsu. edu/housing-safety-checklist-for-older-people#section_heading_9879.
• Okumuş, M. (2014). Yaşlı evlerinde pencerelerin bina enerji ve gün ışığı performansına etkisinin incelenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Enerji Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Özdamar, K. (2001). SPSS ile Biyoistatistik, Kaan Kitabevi, 4.Baskı, Eskişehir.
• Pinto, M. R., De Medici, S., Zlotnicki, A., Bianchi, A., Van Sant, C. and Napou, C. (1997). Reduced visual acuity in elderly people: the role of ergonomics and gerontechnology. Age and Ageing, 26(5), 339-344.
• Riche, Y. (2008). Designing communication appliances to support aging in place, Univ. Paris Sud, Ph. D. Thesis, France.
• Şafak, Ş., Erkal, S. ve Çopur, S. (2005). Yaşlılıkta Sağlıklı Konut ve Kazalar, Öz-Veri Dergisi, 2(2),1-15.
• TUİK, (2021). İstatistiklerle yaşlılar, 2019. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index ?p=Istatistik lerle-Yaslilar-2020-37227.
• Vallins, M. (1998). Housing for Elderly People: A Guide for Architects, Interior Designers and Their Clients. The Architectural Press Ltd., London.
• WHO, (1989). Health of the elderly. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle /10665/39521/ WHO_TRS_779.pdf?sequence=1.
• Zorlu, T. (2015). Tasarımında kullanıcı faktörü ve ergonomi: Yaşlılar için konut. 1. Ulusal İç Mimari Tasarım Sempozyumu, 12-13 Ekim 2015, Trabzon. (s. 109-121).
• Zorlu, T. (2017). Yaşlılar için konutta iç mekân tasarımı ve ergonomi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 10(2), 40-53.
• Zorlu, T. ve Onur, D. (2019). Yaşlılık ve yaşam çevresinin tasarımı. Yaşlılık Yeni Yüzyılın Gerçeği. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. (s. 411-435).