İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU’NA GÖRE GENEL HİZMET SÖZLEŞMESİNDE İŞVERENİN İŞÇİYİ KORUMA BORCU

Yıl 2016, YBHD 2016/1, 319 - 356, 19.02.2016

Mustafa Tiftik Ayşe Adıgüzel

Öz

Türk Borçlar Kanunu (TBK), işverenin işçiyi gözetme borcunun kapsamını işçinin kişiliğinin korunması, işçinin tacize karşı korunması ve işçinin çalıştığı işyeri ve yaptığı işten kaynaklanan tehlikelere karşı korunması şeklinde belirlemiştir. TBK’nın konuyla ilgili m. 417 hükmü, insanın yaşam ve sağlık hakkını ön plana çıkaran, zararı gidermekten öte önlemeyi hedefleyen bir tarzda meseleyi ele almıştır. Aynı bakış açısını İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda (İSGK) da görmek mümkündür. TBK, işçinin iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasına ilişkin genel bir hüküm koymuştur; İSGK ise, işverenin bu yükümlülüğünü yerine getirme adına yapması gerekenlerin neler olduğunu ayrıntılı olarak düzenlemiştir. İSGK Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu kapsamında çalışan işçileri, çırak ve stajyerleri, memur, sözleşmeli personel ve diğer kamu görevlilerini içine almaktadır. İSGK, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması amacıyla çıkarılmış ilk kanundur. Bu Kanun’dan yararlanacak olanların ve sorumluluk yüklenenlerin çok geniş ele alınması, iş sağlığı ve güvenliği sorunlarının çözümünde doğru bir adım olarak değerlendirilmektedir. Gerçekten, sorunu sadece hasar giderme yoluyla değil de daha da öncelikli olarak önleme yoluyla çözme arayışı, insana ve onun kişisel bütünlüğüne atfedilen değeri gösteren bir yaklaşımdır.

Anahtar Kelimeler

Genel hizmet sözleşmesi, işverenin işçiyi koruma borcu, iş sağlığı ve güvenliği, çalışanın hakları, işverenin hukuki sorumluluğu

Kaynakça

• Adıgüzel, Ayşe (2013), Çalışanların Eserleri ve Buluşlar Üzerindeki Fik- ri Mülkiyet Hakları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akı, Erol (2014), “6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Çalışma Yaşamına Etkileri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Özel Sayı), Prof. Dr. M. Polat Soyer’e Armağan I, C. 15, İzmir, s. 3–24.
• Akın, Levent (2005), “İş Sağlığı ve Güvenliğinde İş Yerinin Örgütlen- mesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 54, S. 1, s. 1–60.
• Aktay, A. Nizamettin / Arıcı, Kadir / Senyen-Kaplan, E. Tuncay (2011), İş Hukuku, Yenilenmiş 4. Baskı, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Antalya, Gökhan (2013), Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I, 2. Baskı, İstanbul, Beta.
• Arıcı, Kadir (2013), “İş Sağlığı ve Güvenliği”, İş Hukukunda Yapılan Son Değişiklikler Semineri, Kamu-İş, s. 93-106.
• Balkır, Z. Gönül (2013), “İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Korunması: İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu”, Sosyal Güvenlik Dergisi, C. 1, s. 56-91.
• Baycık, Gaye (2011), “Yeni Düzenlemeler Açısından İnşaat İşvereninin İş Sağlığı Ve Güvenliği Yükümlülüğü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 60, S. 2, s. 227-253.
• Baycık, Gaye (2013), “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Hak- larında Yeni Düzenlemeler”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, s. 105-170.
• Bayram, Fuat (2015), “Çalışma Yaşamında Ön Plana Çıkan İş Sağlığı ve Güvenliği Problemleri”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, C. 12, S. 45, s. 71-84.
• Centel, Tankut (2013), “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun Uygulama Alanı ve Kapsamı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırma- ları Dergisi (Özel Sayı), Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, C. 19, S. 2, s. 79–84.
• şım, Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Uluslararası ve Ulusal Hukuk Sistemin
• de İşyeri Hekimliği Sempozyumu, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara, s. 9-64.
• İnan, Ali Naim/Yücel, Özge (2014), Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Kabakçı, Mahmut (2013), “6331 Sayılı Kanun’un İş Sağlığı ve Güvenli- ği Anlayışı ve Risklerden Korunma İlkelerinin (m. 5) İşlevi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 29, s. 61-76.
• Kaplan, Emine Tuncay (2003), “İşverenin Koruma ve Gözetme Borcu- nun Kapsamı”, Kamu-İş, C. 7, S. 2, s. 2-16.
• Kılıçoğlu, Ahmet (2013), Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Genişletil- miş 17. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip/Hatemi, Hüseyin/Serozan, Rona/Arpacı, Abdülkadir (2014), Borçlar Hukukuna Giriş Hukuki İşlem Sözleşme, 6. Tıpkı Bası, İstanbul, Filiz.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi/Astarlı, Muhittin/Baysal, Ulaş (2014), İş Hukuku (Genel Kavramlar-Bireysel İş İlişkileri), 6. Bası, Ankara, Turhan.
• Narmanlıoğlu, Ünal (2014), İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, İstanbul, Beta.
• Ocak, Saim (2013), İş Güvenliği Uzmanlığı, Ankara. (Anılış: Ocak, İş Güvenliği).
• Ocak, Saim (2015), “Maden ve Yeraltı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Gelişmeler”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, S. 45, s. 143-173.
• Odaman, Serkan (2006), “İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Tarafların Önemli Hak ve Yükümlülükleri ile Uluslararası Standart”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, S. 11, s. 880–897.
• Oğuzman, M. Kemal/Öz M. Turgut (2014) Borçlar Hukuku Genel Hü- kümler Cilt I, 12. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Özdemir, Hayrunnisa (2009), Elektronik Haberleşme Alanında Kişisel Verilerin Özel Hukuk Hükümlerine Göre Korunması, Ankara, Yetkin.
• Öztürk, Gizem Sarıbay (2015), İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri- nin Yerine Getirilmemesinin Hukuki, İdari ve Cezai Sonuçları, İstanbul, Beta.
• Reisoğlu, Safa (2013) Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 24. Bası, İstanbul, Turhan.
• Sevimli, K. Ahmet (2013), “Türk Borçlar Kanunu m. 417 ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Işığında Genel Olarak İşçinin Kişiliğinin Korunması”, Çalışma ve Toplum, C. 1, s.107-147.
• Soyer, M. Polat (2008), “Türk Borçlar Kanunu Tasarısının ‘Genel Hizmet Sözleşmesi” ne İlişkin Bazı Hükümleri Üzerine Düşünceler”, Prof. Dr. Devrim Ulucan’a Armağan, İstanbul, Legal, s. 149–167 (Anılış: Soyer, TBK Tasarısı).
• Soyer, M. Polat (2012), “Genel Hizmet Sözleşmesine İlişkin Yeni Borçlar Kanunu Hükümlerinin İş Hukuku Bakımından Önemi”, İş ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri 15. Yıl Toplantıları, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, s. 165–208.
• Sümer, Haluk Hadi (2015), İş Hukuku, 20. Tıpkı Baskı, Konya, Mimoza.
• Süzek, Sarper (2005), “İşçilerin iş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Hak- ları ve Yükümlülükleri”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, S. 6, s. 610–622.
• Sümer, Haluk Hadi (2014), İş Hukuku, Yenilenmiş 10. Baskı, İstanbul, Beta, (Anılış: Süzek, İş Hukuku).
• Tuncay, A. Can/Ekmekçi, Ömer (2015), Sosyal Güvenlik Hukuku Ders- leri, Yenilenmiş 17 Bası, İstanbul, Beta.
• Tunçomağ, Kenan / Centel, Tankut (2013), İş Hukukunun Esasları, 6. Baskı, İstanbul, Beta.
• Yavuz, Cevdet/Acar, Faruk/Özen, Burak (2014), Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Yenilenmiş 10. Bası, İstanbul, Beta.
• Zevkliler, Aydın/Gökyayla, K. Emre (2013), Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 13. Bası, Ankara, Turhan.