DANIŞTAY KARARLARINDA İDARENİN KUSURSUZ SORUMLULUĞUNU KALDIRAN VE AZALTAN HÂLLER

Yıl 2019, YBHD 2019/1, 115 - 158, 08.03.2019

Celâl Işıklar

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.537887

Cited By: 3

Öz

Kusursuz sorumluluk, genel olarak risk/tehlike ile
kamu külfetleri karşısında eşitlik esaslarına dayanır. Bunlara idari faaliyet
ile bağın aranmadığı sosyal risk de eklenmelidir. İdare, kusur olmasa da sadece
ajanlarının, araç ve gereçlerinin, verdiği hizmetlerin yol açtığı zararlardan
değil, hukuka uygun işlemlerden dolayı da sorumlu tutulabilir. Günümüz idare
hukukunda idarenin kusursuz sorumluluğunun uygulama alanı giderek
genişlemektedir. Bunun bir sebebi de sorumluluğu kaldıran veya azaltan hallerin
eskisi kadar yaygın olarak kullanılmamasıdır. Bunlardan mücbir sebep, Danıştay
tarafından, idarenin iradesi dışında oluşan, öngörülemez ve karşı konulamaz
olaylar olarak anlaşılmaktadır. Mücbir sebep idarenin sorumluluğunu tamamen
kaldırır. Bu kavram nispi olup uygulaması giderek azalmaktadır. Beklenmeyen hâl
ise, idarenin faaliyetleri içinde gerçekleşen, ancak öngörülemez ve önlenemez
olaylardır. Beklenmeyen hâl, idarenin kusursuz sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Zarar görenin veya üçüncü bir kişinin davranışı da sorumluluğu tamamen ortadan
kaldırır veya azaltır. Bu halleri bir şema ve tablo halinde göstermek
mümkündür. Esasen bütün bu hal ve sebepler illiyet bağına ilişkindir.  Bu çalışma, kusursuz sorumluluk konusunda
Danıştay’ın giderek daha geniş, esnek ve zayıf bir illiyet bağı kabul ettiğini
göstermektir.

Anahtar Kelimeler

İdarenin Kusursuz Sorumluluğu, Mücbir Sebep, Beklenmeyen Hâl, Zarar Görenin Davranışı, Üçüncü Kişinin Davranışı

CONDITIONS REMOVING AND REDUCING THE FAULTLESS LIABILITY OF ADMINISTRATION IN THE DECISIONS OF THE COUNCIL OF STATE

Öz

The faultless liability of administration is
based on equality between public burdens and risk/danger in general. Social
risk for which the connection with administrative activity should be added to
this equilibrium. The Administration, although it is not negligent, may be held
liable not only for the damages caused by its services, agents, tools, but also
for the lawful actions. Under current administrative law, the field of
application of the faultless liability of administration is gradually
expanding. One of the reasons for this is that the use of the reasons for
removing or reducing the responsibility of the state is not as widely used.

The Council of State has considered natural
disasters such as landslide, flood, lightning as the reasons for the
application of force majeure. Force majeure completely abrogates the administrative
responsibility. This concept is relative, and its application is gradually
decreasing. Unexpected case is the events that occur within the authority of
the administration, but the authority cannot predict and prevent the events. The
unexpected case does’nt abrogate the faultless liability of administration. The
action/fault of the injured person or of a third person completely removes or
reduces the responsibility.  It is
possible to show cases that remove responsibility - as we do - in a diagram and
table. These reasons are mainly related to causal relation. The purpose of the
study is to show the case that the Council of State searches for a wider and
more flexible causal relation in terms of the faultless liability.  

Anahtar Kelimeler

The Faultless Liability of Administration, Force Majeure, Unexpected Case, Action/Fault Of The Injured Person, Action/ Fault Of The Third Person

Kaynakça

• Akgül, Aydın (2009) ‘Tam Yargı Davalarında Zararın Tamamıyla Zarar Görenin Kusurundan Kaynaklanması’ Terazi Hukuk Dergisi, C:4, S:32, s.111-125.
• Akyılmaz, Bahtiyar (2004) İdare Hukuku, Konya, Sayram.
• Akyılmaz, Bahtiyar (2005) ‘Sosyal Risk ve Uygulama Alanı’ Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: IX, S:1-2, 2005, s.185-211.
• Akyılmaz, Bahtiyar / Sezginer, Murat / Kaya, Cemil (2018) “Türk İdare Hukuku,’ 9. Baskı, Ankara, Savaş.
• Anayurt, Ömer (1989) ‘İdarenin Kusura Dayalı Sorumluluğu’ (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Armağan Tuncay (1997) İdarenin Sorumluluğu ve Tam Yargı Davaları, Ankara, Seçkin Kitabevi.
• Atay, E. Ethem (2018) İdare Hukuku, 6.Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Atay, E.Ethem / Odabaşı, Hasan / Gökcan, H. Tahsin (2003) İdarenin Sorumluğu ve Tazminat Davaları, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Azrak, Ali Ülkü (1990) ‘İdarenin Toplumsal Muhatara (Sosyal Risk) Kuramına Göre Kusursuz Sorumluluğu” Sorumluluk Hakkında Yeni Gelişmeler – III Sempozyumu, Ankara 12-13 Mayıs 1979, İstanbul.
• Aydın, Muhammed Ali (2016) İdarenin Hizmet Kusurundan Doğan Sorumluluğu, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Bal, Yakup/Şahin, Yahya/Karabulut, Mustafa (2003) Danıştay 10. Dairesinin Tazminat Davalarına İlişkin Seçilmiş Kararları, Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Bucaktepe, Adil (2013) ‘Depremden Dolayı İdarenin Sorumluluğu’ Dicle Üniversitesi HFD, C: 17-18, S: 26-29, s.93-122, Diyarbakır.
• Candan, Turgut (2011) Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 4.Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Çağlayan, Ramazan (2007) Tarihsel, Teorik ve Pratik Yönleriyle İdarenin Kusursuz Sorumluluğu, Ankara, Adil Yayınevi.
• Çağlayan, Ramazan (2017) İdari Yargılama Hukuku, 9.Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Çatak Irız, Betül (2011) Sağlık Hizmetlerinden Kaynaklanan Zararlardan Doğan İdarenin Sorumluluğu, Ankara, Adalet yayınevi.
• Çıtak, Halim Alperen (2014) İdarenin Kusursuz Sorumluluğu Bağlamında Sosyal Risk İlkesi, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Çoban, Ayşegül (2003) ‘Yargı Kararları Işığında Sosyal Risk İlkesi’ Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:11, S:1-2, s.319-337.
• Delcros, Xavier/Delcros, Bertrand (1976) L’unité de la personnalité juridique de l’Etat, LGDJ, Paris, (Çev. Turgut CANDAN (1984) Fransa ve İngiltere’de İdarenin Sorumluluğu, Ankara, Danıştay Yayınları No: 39).
• Duran, Lütfi (1974) ‘Türk Kamu Personelinin Mali Sorumluluğu‘ Tahsin Bekir BALTA’ya Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, s.59-120.
• Duran, Lütfi (1974) Türkiye İdaresinin Sorumluluğu, Ankara, TODAİE Yayınları.
• Duran, Lütfi (1964) İdare Hukuku Meseleleri, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Düren, Akın (1979) İdare Hukuku Dersleri, Ankara, Sevinç Matbaası.
• Erkut, Celâl (2000) ‘Deprem ve İdarenin Sorululuğuna Danıştay’ın Yaklaşımı’, Deprem ve Hukuk, İstanbul 2000, s.44-49, İstanbul Barosu Yayınları.
• Esin Yüksel (1976) Danıştay’da Açılacak Tazminat Davaları, İkinci Kitap: Esas, 2.Baskı, Ankara, Güven Matbaası.
• Evren, Çınar Can (2010) ‘İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Neden Olarak Mücbir Sebep’ Gazi Üniversitesi hukuk fakültesi Dergisi, C: XIV, S:1, s.263-297.
• Gözler, Kemal (2009) İdare Hukuku, C:I-II, 2. Baskı, Bursa, Ekin Kitabevi.
• Gözübüyük, Şeref/Tan, Turgut (2001) İdare Hukuku, C:I Genel Esaslar, 2.Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Gözübüyük, Şeref (2007) Yönetsel Yargı, 26.Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Gözübüyük, A. Pulat (1977) Hukuki Mesuliyet Bakımından Mücbir Sebepler ve Beklenmeyen Hâller, Ankara, Kazancı.
• Günday, Metin (2017) İdare Hukuku, 11.Baskı, Ankara , İmaj Yayınevi.
• Güran, Sait (1979) ‘İdarenin ve Ajanın Sorumluluğunun Belirlenmesine İlişkin Düşünceler’ Danıştay Dergisi, s.34-35.
• Güran, Sait (1969) ‘1965-1969 Arası Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarına Göre Askeri Taşıt Araçlarının Sebep Olduğu Tazminat Davalarında Görev Meselesi’, Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, Y.3, S:5, s.307-332.
• Karavelioğlu, Celâl (2001) İdari Yargılama Usulü Kanunu, C: I, 5. Baskı, Ankara, Kendi yayını.
• Kalabalık, Halil (2009) İdari Yargılama Hukuku, 3. Baskı, Konya, Sayram.
• Kaplan, Gürsel (2018) İdari Yargılama Hukuku, 3. Baskı, Bursa, Ekin Kitabevi.
• Köksal, Mustafa (2010) ‘Sosyal Risk İlkesi Tarih mi Oluyor?’ Terazi Hukuk Dergisi, Y.5, S: 42, s.87-106.
• Onar, Sıddık Sami (1966) İdare Hukukunun Umumi Esasları, C: III, İstanbul, Marifet Basımevi.
• Oytan, Muammer (1999) Hizmet Kusuru Nedeniyle İdarenin Sorumluluğu ve Mücbir Sebep Anlayışında Gelişmeler, Ankara.
• Ozansoy, Cüneyt (1989) ‘Tarihsel ve Kuramsal Açıdan İdarenin Kusurdan Doğan Sorumluluğu’ (Doktora), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Özdemir, Necdet (1963) Hizmet Kurusu Teorisi ve İdarenin Sorumluluğu, Ankara, Ankara İktisadi ve İdari İlimler Akademisi Yayını.
• Özgüldür, Serdar (1996) AYİM Kararları Işığında Tam Yargı Davaları, Ankara, Yetkin Yayınevi.
• Sarıca, Ragıp (1949) ‘Hizmet Kusuru ve Karakterleri’ İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C: XV, S:4, İstanbul, s.859-895.
• Sancakdar, Oğuz (2014) İdare Hukuku, Teorik Çalışma Kitabı, 4.Baskı, Ankara, Seçkin.
• Sancakdar, Oğuz (2018) İdari Yargılama Hukuku: Genel Esaslar, İzmir, Kendi yayını.
• Şaşmaz, Aysema Pelin (2016), “İdarenin Sorumluluğu ve Danıştay Kararlarındaki Görünümüne Genel Bakış, Kırıkkale Üniversitesi Ekonomi, İşletme, Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi (JEBPIR), C:2, S:2, s.211-235.
• Tan, Turgut (2015) İdare Hukuku. 4. Baskı, Ankara, Turhan kitabevi.
• Yaman, Murat (2015), İdari Yargı Dava Rehberi, 4.B., Ankara, Adalet Yayınevi.
• Yaşar, Hasan Nuri (2008) ‘İdarenin Hukuki Sorumluluğu Üzerine Düşünceler, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası’ C: LXVI, S:1, s.201-220.
• Yayla, Yıldızhan (1980) ‘İdarenin Sorumluluğu ve Mücbir Sebep‘ Sorumluluk Hakkında Yeni Gelişmeler III. Sempozyumu, Ankara 12-13 Mayıs 1979, İstanbul.
• Yayla, Yıldızhan (2009) İdare Hukuku, İstanbul, Beta Yayıncılık.
• Yayla, Ahmet (2015) İdarenin Kusursuz Sorumluluğu, İstanbul, Onikilevha Yayıncılık.
• Yıldırım, Turan (2008) İdari Yargı, İstanbul, Beta Yayıncılık.
• Yıldız, Hayrettin (2016) ‘İdarenin Sosyal Risk Sorumluluğunda İlliyet Bağı Meselesi’ Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S:116, s.135-178.