ULUSLARARASI CEZA YARGISININ GELİŞİMİNDE ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİNİN ROLÜ

Yıl 2019, YBHD 2019/1, 187 - 222, 08.03.2019

Yasin Poyraz Ömer Vehip Önen

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.537896

Cited By: 4

Öz

Uluslararası Ceza Mahkemesi, genel
amaçlarına uygun biçimde, uluslararası toplumu bir bütün olarak etki altında
bırakan belirli ve çok ciddî suçları işleyen bireylerin cezasız kalmaması için
güvence oluşturulması, bu suçların işlenmesine engel olacak çabalara katkı sağlanması
ve uluslararası barış ve güvenliği bozan veya tehdit eden suçların belirlenmesi
hedeflerine bağlı olarak, esas itibariyle, bir uluslararası ceza adaleti
sistemi meydana getirmek üzere kurulmuştur.

Uluslararası Ceza Mahkemesinin, geride
kalan on beş yılı aşkın süre içinde uluslararası ceza adaleti sistemine yaptığı
katkılar ve evrensel hukuk ilkeleri ışığında bir yargılama düzeni oluşturmasının
doğurduğu sonuçlar göz önüne alındığında; oldukça başarılı bir karneye sahip
olduğu söylenebilir. Buna karşın, özellikle yargılama usulüne ilişkin olarak,
mağdurların yargı sürecine katılmasında karşılaşılan zorluklar, hızlı ve etkin bir
yargılama yapıl(a)maması, tanık ifadeleri için harcanan zaman israfı ve delil
toplama konusundaki eksiklikler nedeniyle mahkeme sıkça eleştirilmektedir.
Ayrıca mahkemenin kendine bağlı bir adlî kolluk teşkilatına sahip olmaması ve uluslararası
ilişkiler bakımından güçlü kimi devletlerce mahkemeye karşı önyargılar
bulunması da mahkemenin başarısını olumsuz etkilemektedir.

Bu çalışmada, kuruluşundan günümüze
kadar geçen sürede, Mahkemenin uluslararası ceza yargısının gelişimine yaptığı
katkı yanında, beklentileri boşa çıkartan uygulamalarına da işaret edilecek; uluslararası
ceza adaleti sistemi bakımından doğan sonuçlar, olumlu ve olumsuz yönleriyle ele
alınıp en genel çerçevede inceleme konusu yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Roma Statüsü, tamamlayıcılık ilkesi, uluslararası ceza adaleti, uluslararası ceza hukuku, Uluslararası Ceza Mahkemesi, uluslararası suç, uluslararası yargı

THE ROLE OF INTERNATIONAL CRIMINAL COURT IN THE DEVELOPMENT OF INTERNATIONAL CRIMINAL JURISDICTION

Öz

In line with its general objectives, International Criminal Court was
established essentially to create an international criminal justice system
depending on the objectives of; building up confidence for non-impunity of the
individuals who commit the specific and serious crimes that affect the
international community as a whole, contributing to the efforts that will
prevent these crimes and identifying the crimes that break or threaten the international
peace and security.

Considering the contribution of International Criminal Court to the
international criminal justice system over the past fifteen years and the outcomes
of creating a trial system in the light of universal principles of law, it can
be stated that it has been a success story. On the other hand, the court is
frequently criticized, especially in terms of the trial procedure, because of the
difficulties encountered in the participation of the victims in the judicial
process, the lack of fast and effective trial, the waste of time spent on the witness
statements, and the shortcomings in collecting evidence. Furthermore, the fact
that the court does not have an affiliated judicial police service and the
existence of prejudices against the court by some powerful states in terms of
international relations also adversely affect the success of the court.

In this study, the contribution of the court to the development of
international criminal justice, as well as its practices not fulfilling the expectations
will be pointed out from its establishment up to the present time.

Anahtar Kelimeler

Rome Statute, the principle of complementarity, international criminal justice, international criminal law, International Criminal Court, international crime, international jurisdiction

Kaynakça

• Acer, Yücel (2004) Uluslararası Hukukta Saldırı Suçu, 1. Bası, Ankara, Roma Yayınları.
• Acer, Yücel / Kaya, İbrahim (2018) Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı, 9. Bası, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Aksar, Yusuf (2003) ‘Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’, AÜHFD, C. 52, S. 2, s. 125-139.
• Aksar, Yusuf (2007) Evrensel Yargı Kuruluşları, 1. Bası, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Aksar, Yusuf (2017) Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk II, 4. Bası, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Albayrak, Gökhan ‘Uluslararası Hukukta Bireysel Cezai Sorumluluk ve Üstün Sorumluluğu’: Saraçlı, Murat (Ed.) (2012) Uluslararası Hukukta Güncel Sorun Alanları, 1. Bası, Ankara, Bigbang Yayınları, s. 395-411.
• American University Washington College of Law (2011) International Criminal Court Legal Analysis and Education Project June 2011, War Crimes Research Office, s. 1-88.
• American University Washington College of Law (2009) ‘Witness Proofing at the International Criminal Court’, <http://www.wcl.american.edu/warcrimes/icc/documents/WCRO_Report_on_Witness_Proofing_at_the_ICC_July2009.pdf?rd=1> s.e.t. 28.08.2018.
• Aybay, Rona (2013) Uluslararası Yargı, 1. Bası, İstanbul, Alfa Yayınları.
• Aydın, Devrim (2002) ‘Uluslararası Ceza Hukukunun Gelişimi’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 51, S: 4, s. 131-167.
• Azarkan, Ezeli (2003) Nuremberg’ten La Haye’ye: Uluslararası Ceza Mahkemeleri, 1. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Bennett, A. LeRoy / Oliver, James K. (2002) International Organizations: Principals and Issues, Pearson Education, (Çev. Uslu, Nasuh (2015) Uluslararası Örgütler: İlkeler ve Meseleler, 1. Bası, Ankara, Bigbang Yayınları).
• Blattmann, Rene / Bowman, Kirsten (2008) ‘Achievements and Problems of the International Criminal Court’, Journal of International Criminal Justice, S: 6, s. 711-730.
• Booth, Cherie ‘Uluslararası Ceza Divanı’ndan Beklenenler ve Muhtemel Sorunlar: Yugoslavya ve Ruanda’dan Çıkarılan Dersler’: Sands, Philippe (Ed.) (2003) From Nuremberg to The Hague: The Future of International Criminal Justice, 1. Bası, Cambridge, Cambridge University Press (Çev. Ungan Çalışkan, Hazal (2016) Nürnberg’ten Lahey’e: Uluslararası Ceza Adaletinin Geleceği, 1. Bası, İstanbul, Alfa Yayınları), s. 127-150.
• Bozkurt, Enver (2018) Milletlerarası Hukuk Mevzuatı, 2. Bası, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Carter, Linda E. (2017) ‘2021 Yılında Uluslararası Ceza Mahkemesi’ (Çev. Fincan, Müslüm), Küresel Bakış, Yıl: 7, S. 22 (Haziran), s. 119-131.
• Clapham, Andrew ‘Karmaşıklık, Suç Ortaklığı ve Tamamlayıcılık: Nürnberg Duruşmalarından Yeni Uluslararası Ceza Divanı’nın Şafağına Doğru’: Sands, Philippe (Ed.) (2003) From Nuremberg to The Hague: The Future of International Criminal Justice, 1. Bası, Cambridge, Cambridge University Press (Çev. Ungan Çalışkan, Hazal (2016) Nürnberg’ten Lahey’e: Uluslararası Ceza Adaletinin Geleceği, 1. Bası, İstanbul, Alfa Yayınları), s. 35-62.
• Conseil de sécurité des Nations Unies (2005) ‘Résolution 1593 (2005)’, Rapports du Secrétaire général sur le Soudan: S/RES/1593 (2005), <https://undocs.org/fr/S/RES/1593%20(2005)> s.e.t. 20.09.2018.
• Cour Pénale Internationale (2018) ‘Situations et affaires’, <https://www.icc-cpi.int/?ln=fr#> s.e.t. 03.12.2018.
• Crawford, James ‘Roma Statüsünün Kaleme Alınışı’: Sands, Philippe (Ed.) (2003) From Nuremberg to The Hague: The Future of International Criminal Justice, 1. Bası, Cambridge, Cambridge University Press (Çev. Ungan Çalışkan, Hazal (2016) Nürnberg’ten Lahey’e: Uluslararası Ceza Adaletinin Geleceği, 1. Bası, İstanbul, Alfa Yayınları), s. 93-125.
• Dalar, Mehmet, ‘Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin Suriye Krizindeki Tutumu’: Taşdemir, Fatma (Ed.) (2016) Suriye, Çatışma ve Uluslararası Hukuk, 1. Bası, Ankara, Nobel Yayınları, s. 1-44.
• Dalar, Mehmet (2017) ‘Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne Yönelik Eleştirilerin Değerlendirilmesi”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 17, S. 2, s. 153-165.
• Donovan, Daniel (2012) International Criminal Court: Successes and Failures of the Past and Goals for the Future <http://www.internationalpolicydigest.org/2012/03/23/international-criminal-court-sucesses-and-failures-of-the-past-and-goals-for-the-future> s.e.t. 01.06.2018.
• Dost, Süleyman (2016) Temel Kavramlar, Metinler ve Kararlar Bağlamında Uluslararası Hukukta Adalet, 1. Bası, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Dülger, Kenan (2015) Devletin Uluslararası İnsancıl Hukukun İhlalinden Doğan Sorumluluğu, 1. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Eser, Albin ‘Uluslararası Ceza Mahkemesinin Kurulması: Roma Statüsünün Ortaya Çıkışı ve Temel Özellikleri’, Çev. Turhan, Faruk: Yenisey, Feridun (Ed.) (2007) Uluslararası Ceza Divanı, 1. Bası, İstanbul, Arıkan Yayınları, s. 3-35.
• Goldstone, Richard J. (2018) ‘International Criminal Court and Ad Hoc Tribunals’: Weiss, Thomas / Daws, Sam (Eds.) (2018) The Oxford Handbook on the United Nations, 2. Bası, Oxford University Press, Oxford, s. 567-582.
• Güneysu, Gökhan (2014) Çevrenin Silahlı Çatışmalar Esnasında Korunması, 1. Bası, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Güneysu, Gökhan (2015) Uluslararası Hukukta Amirin Emri, 1. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
• Gürocak, İsmail (2008) ‘Uluslararası Ceza Mahkemesi ile Ulusların Egemenliğinin Kesiştiği Nokta: Tamamlayıcılık İlkesi’, Ceza Hukuku Dergisi, S: 8, s. 223-251.
• Hall, Christopher Keith (2008) ‘Première proposition de création d’une cour criminelle internationale permanente’, Revue internationale de la Croix-Rouge, S: 829, <https://www.icrc.org/fre/resources/documents/misc/5fzhhe.htm> s.e.t. 20.09.2018.
• Human Rights Watch (2018) ‘World Report 2017’, ˂https://www.hrw.org/tr/world-report/2017/country-chapters/298673˃ s.e.t. 20.09.2018.
• International Criminal Court (2007) ‘Building a Future on Peace and Justice’, Nuremberg, 24/25 June 2007, <http://www.icc-cpi.int/NR/rdonlyres/4E466EDB-2B38-4BAF-AF5F-005461711149/143825/LMO_nuremberg_20070625_English.pdf.> s.e.t. 20.04.2018.
• International Criminal Court, (2010) ‘The Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo’, Partly Dissenting Opinion of Judge Kuniko Ozaki on the Decision on the Unified Protocol on the Practices Used to Prepare and Familiarise Witnesses for Giving Testimony at Trial, ICC-01/05 01/08-1039, 21 (Trial Chamber III, 24 November 2010).<https://www.legaltools.org/doc/9eca75/pdf/> s.e.t. 23.08.2018.
• International Criminal Court (2010) ‘The Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo’, Transcript of Hearing (Open Session), paragraph 29-30, ˂https://www.icc-cpi.int/CourtRecords/CR2010_00837.PDF˃ s.e.t. 25.08.2018.
• Jadali, Safinaz (2009) ‘Dix ans après l’adoption du Statut de Rome de 1998: Quelques remarques sur les imperfections du fonctionnement de la Cour pénale internationale’, Lex Electronica, C. 13, S. 3 (Hiver-Winter), s. 1-16.
• Jones, Annika (2013) ‘Seeking International Criminal Justice in Syria’, International Law Studies U.S Nawal War College, S. 89, s. 802-817.
• Karakaş, Gülcan (2014) ‘Uluslararası Ceza Mahkemesinin Etkinliği Tartışması’, Terazi, S: 100, C. 9, s. 628-632.
• Karakehya, Hakan (2008) ‘Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Uygulanabilir Hukuk’, AÜHFD, C. 57, S. 2, s. 133-163.
• Kersten, Mark (2013) ‘The ICC: What Counts as a Success?.Justice in Conflict’ <http://justiceinconflict.org/2013/09/13/the-icc-what-counts-as-a-success/> s.e.t. 03.05.2018.
• Kul, Muhammet Celal (2016) Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Uluslararası Tecâvüz (Saldırı) Suçu, 1. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
• La Rosa, Anne-Marie (1998) Dictionnaire de droit international pénal - Termes choisis, 1. Bası, Paris, Presses Universitaire de France.
• Lütem, İlhan (1951) Harp Suçları ve Devletlerarası Hukuk, 1. Bası, Ankara, AÜHF Yayınları.
• Mendez, Juan E. (2010), ‘The Importance of Justice in Securing Peace’, 30 May 2010, RC/ST/PJ/INF.3, par. 19, <http://www.icc-cpi.int/iccdocs/asp_docs/RC2010/Stocktaking/RC-ST-PJ-INF.3-ENG.pdf> s.e.t. 10.04.2018.
• Nations Unies (2018) ‘Status de Rome de la Cour pénale internationale’, Collection des Traités, États des traités, Chapitre XVIII: Questions pénales, <https://treaties.un.org/Pages/Treaties.aspx?id=18&subid=A&clang=_fr> s.e.t. 20.09.2018.
• O`Brien, Patricia (2008) ‘The International Criminal Court 10 Years after the Rome Statute-Success Achieved and Challenges Ahead’, Address in the Plenary II organized by the International Society for the Reform of Criminal Law, (12 July, 2008), Dublin-Ireland.
• Overy, Richard ‘Nürnberg Duruşmaları: Uluslararası Hukukun İnşası’: Sands, Philippe (Ed.) (2003) From Nuremberg to The Hague: The Future of International Criminal Justice, 1. Bası, Cambridge, Cambridge University Press (Çev. Ungan Çalışkan, Hazal (2016) Nürnberg’ten Lahey’e: Uluslararası Ceza Adaletinin Geleceği, 1. Bası, İstanbul, Alfa Yayınları), s. 13-33.
• Önok, Murat (2003) Tarihî Perspektifiyle Uluslararası Ceza Divanı, 1. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Reçber, Sercan (2016) İnsancıl Müdahale ve Koruma Sorumluluğu, 1. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
• Sands, Philippe ‘Pinochet’den Sonra: Ulusal Mahkemelerin Rolü’: Sands, Philippe (Ed.) (2003) From Nuremberg to The Hague: The Future of International Criminal Justice, 1. Bası, Cambridge, Cambridge University Press (Çev. Ungan Çalışkan, Hazal (2016) Nürnberg’ten Lahey’e: Uluslararası Ceza Adaletinin Geleceği, 1. Bası, İstanbul, Alfa Yayınları), s. 63-91.
• Schabas, William A. (2011) ‘The International Criminal Court at Ten’, Criminal Law Forum, s. 493-509.
• Shetty, Salil (2012) ‘Passing judgement on ten years of the ICC’ ˂https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2012/07/2012711218049360.html˃ s.e.t. 28.08.2018.
• Stahn, Carsten (2011) ‘How is the Water? Light and Shadow in the First Years of the ICC’ Criminal Law Forum, S: 22, s. 175-197.
• Stover Eric / Weinstein Harwey M. (2005) ‘My Neighbour My Enemy’, Cambridge, Cambridge University Press from Stahn, C., 2011. How is the Water? Light and Shadow in the First Years of the ICC, 22 (1), p. 195.
• Şen, Ersan (2009) Uluslararası Ceza Mahkemesi, 1. Bası, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Tabanlı, Figen (2016) ‘Uluslararası Ceza Yargılamalarına Başlanabilmesinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin Rolü ve Sudan Örneği’, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, S. 2016/1, s. 79-104.
• Tellenbach, Silvia ‘Roma Statüsü Kabul Edilmeli midir? Sözleşmeye Taraf Olmayan Devletlerin Tereddütleri’: Yenisey, Feridun (Ed.) (2007) Uluslararası Ceza Divanı, 1. Bası, İstanbul, Arıkan Yayınları, s. 71-79.
• Tezcan, Durmuş / Erdem, Mustafa Ruhan / Önok, Murat (2017) Uluslararası Ceza Hukuku, 4. Bası, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Topal, Ahmet Hamdi (2009) Uluslararası Ceza Yargılamalarında Cinsel Suçlar, 1. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
• Töner Şen, Semin (2010) Uluslararası Hukukta Soykırım, Etnik Temizlik ve Saldırı, 1. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
• Töngür, Ali Rıza (2005) Uluslararası Ceza Mahkemesinin Kapsamı ve Yargılama Hukuku, 1. Bası, İstanbul, Kazancı Yayınları.
• Turhan, Faruk ‘Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Yargı Yetkisi’: Yenisey, Feridun (Ed.) (2007) Uluslararası Ceza Divanı, 1. Bası, İstanbul, Arıkan Yayınları, s. 123-134.
• Türkay Kahraman, F. Şeyda (2018) Uluslararası Silahlı Çatışmalar Hukukunda Kültürel Varlıkların Korunması, 1. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
• Tütüncü, Ayşe Nur (2006) İnsancıl Hukuka Giriş, 1. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• United Nations (2013) ‘Report of the United Nations Mission to Investigate Allegations of the Use of Chemical Weapons in the Syrian Arab Republic on the Alleged Use of Chemical Weapons in the Ghouta Area of Damascus on 21.08.2013’, ˂http://www.un.org/zh/focus/northafrica/cwinvestigation.pdf˃ s.e.t. 10.09.2018.
• Uzun, Elif ‘Uluslararası Ceza Mahkemesi: Tarihçesi, Yapısı ve Mevcut Davalar’: Saraçlı, Murat (Ed.) (2012), Uluslararası Hukukta Güncel Sorun Alanları, 1. Bası, Ankara, Bigbang Yayınları, s. 41-72.
• Wald, Patricia M. (2002), Dealing with Witnesses in War Crime Trials: Lessons from the Yugoslav Tribunal, Yale Human Rights and Development Law Journal, S: 5, s. 217-233.
• Yılmaz, Alia (2001) Uluslararası Ceza Hukuku El Kitabı, 1. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.