THE INFLUENCE OF THE OTTOMAN STATE ON ISLAMIC LAW

Yıl 2022, Cilt: Prof. Dr. M. Fatih UŞAN'a Dekanlıkta 10. Yıl Anısına Teşekkür Armağanı Sayı: 2022-2, 547 - 580, 12.09.2022

Ahmet Kılınç

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1090220

Öz

The last two periods in the history of Islamic law are The Period of Taqlid (Imitation) and The Period of Codification and New Ijtihad (jurisprudence). These periods, correspond to the Ottoman State’s period. According to the chronological period, Ottoman law has a dual distinction: the classical period and the post-Tanzimat period.
During the taqlid period, which coincided with the classical period of the Ottoman State, many Fiqh books, annotations(haşiye), commentaries(şerh) and fatwa books were published. However, in the period the line of law created by the previous period was not exceeded. The Ottoman State placed emphasis on Shaykh al-Islam, applied “official (madhab) sect” and encouraged the formation of sultanic law.
The period of codification and new ijtihad coincides with the post-Tanzimat period of the Ottoman State. In this period when both domestic and western laws emerged and the official sect understanding was not carried out for all laws and modern-style laws were enacted. Distinct perspectives were discussed in the field of law, while some thinkers considered it necessary to codify western law/norms through the reception method; other lawyers have argued the codification of domestic legal rules. As a result, both views were reflected in practice, and this reflection created a dual legal system which caused some serious problems.
The Ottoman state has a very significant place in the development of Islamic Law. The laws it enacted were implemented in other countries even after it collapsed, and the laws it prepared set an example for other Islamic states even in today.

Anahtar Kelimeler

Ottoman law, History of Islamic Law, Period of Taqlid, Period of Codification and new Jurisprudence, Islamic Law

OSMANLI DEVLETİ’NİN İSLAM HUKUKUNA TESİRİ

Öz

İslam Hukuk Tarihinin son iki evresi, Taklit dönemi ve Kanunlaştırma ve yeni içtihat dönemidir. Bu iki dönem, Osmanlı Devleti dönemine tekabül etmektedir. Tarihi gelişim açısından bakıldığında, Osmanlı Devleti, klasik dönem ve Tanzimat dönemlerine ayrılmaktadır.
Osmanlı Devleti’nin klasik dönemine tekabül eden taklit döneminde, birçok fıkıh kitabı, şerhler, metinler ve fetva kitapları çıkmıştır. Ancak bu dönemde bir önceki dönemin temel felsefesi içerisinde kalınmıştır. Osmanlı Devleti bu dönemde şeyhülislama ayrı önem vermiş, resmi mezhep anlayışına sahip olmuş ve örfi hukukun gelişimine katkı sağlamıştır.
Osmanlı Devleti’nin Tanzimat sonrası dönemi, Kanunlaştırma ve yeni içtihat döneminin başlangıcıdır. Bu dönemde hem yerli hem batılı kanunlar uygulanmış, resmi mezhep anlayışı bazı hukuk branşlarında terk edilmiş ve modern tarzda hazırlanmış kanunlar yürürlüğe girmiştir. Hukukun birçok alanında farklı bakış açıları dile getirilmiştir. Birtakım hukukçular, yerli hukuka bağlı kanun yapımını savunmuş iken, diğerleri batı kanunların getirilmesini ifade etmişlerdir. Nihayetinde her iki anlayış da kabul görmüş, ancak bu durum ülkede ikili hukuk sisteminin doğmasına neden olmuştur.
Osmanlı devleti, İslam hukukunun gelişmesinde mühim bir konuma sahiptir. Onun zamanında çıkmış olan hukuk kuralları, devlet yıkıldıktan sonra dahi başkaca ülkelerde uygulanmış, hatta günümüzde dahi Osmanlı hukuk kuralları, yeni oluşturulacak hukuk kuralları için örnek teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Hukuku, İslam Hukuku, İslam Hukuk Tarihi, İstikrar/Taklit Dönemi, Yeni İçtihat ve Kanunlaştırma Dönemi, İslam Hukuku Tarihi

Kaynakça

• Akbulut, İlhan (2018), Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Timaş.
• Akça, Gürsoy / Hülür, Himmet (2006), “Osmanlı Hukukunun Temelleri ve Tanzimat Dönemindeki Hukuksal Yeniliklerin Sosyo-Politik Dinamikleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, I: 19, Konya, pp. 295-320.
• Akgündüz, Ahmed (1990), Kanunnâme-i Âli Osman, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, V: I, Istanbul, Fey Vakfı.
• Akgündüz, Said Nuri (2017), Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku Uygulaması, İstanbul, Rağbet.
• Akman, Ahmet (2019), “Tanzimat Sonrasi Osmanli Usûl Hukukundaki Gelişmeler”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, I: 1, V: 8, p: 431-450.
• Akyılmaz, Gül (2004), “Osmanli Devletin’de Yönetici Sınıf-Reaya Ayrımı”, Gazi Universitesi Hukuk Fakultesi Dergisi, V: 8, I:2, pp. 221-271.
• Akyılmaz, Gül (2021), “İki Önemli Kodifikasyon Örneği: Mecelle ve 1774 Tarihli İsveç (Medeni) Kanunu, Benzerlikler -Farklılıklar”, Uluslararası Mecelle Sempozyumu, Bursa, pp. 85-129.
• Anhegger R./İnalcik Halil (1956), Kanunname-i Sultanî ber Müceb-i Örf-i Osmanî, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Ansay, Sabri Şakir (2002) Hukuk Tarihinde İslâm Hukuku, 4th Edition, Ankara, Turhan.
• Apaydın, Hacı Hüseyin (2010), İslâm Hukukuna Giriş, 3rd Edition, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi.
• Arslan, Emine (2008), “Osmanlı Dönemi Nukûllü Fetvâ Mecmuaları”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, I: 5, pp.131-153.
• Atcıl, Abdurrahman (2009), “The Route to the Top in the Ottoman ilmiye Hierarchy of the Sixteenth Century”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, V: 72, I: 3, London, Cambridge, pp. 489-512.
• Avcı, Mustafa (2019) Türk Hukuk Tarihi, 8th Edition, Ankara, Atlas.
• Ayar, Tayip (2011), Osmanlı Devleti’nde Fetvâ Eminliği (1826-1922), (Phd Dissertation), Ankara University, Institute of Social Sciences.
• Aybakan, Bilal (2006) “Fürû‘Fıkıh Sistematiği Üzerine” Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, V: 31, pp. 5-32.
• Aydın, M. Âkif (2004) “Kanunnâmeler ve Osmanlı Hukukunun İşleyişindeki Yeri”, Osmanlı Araştırmaları, V: 24, İstanbul, pp. 37-46.
• Aydın, M. Akif (2011), “İslam Hukukunda Hukukî İstikrar ve Sosyal Değişim Açısından Mezheplerin Konumu (Hanefi Mezhebi İçtihatları ve Osmanlı Devleti Uygulamaları Çerçevesinde)”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, I: 11, pp.7-31.
• Aydın, M.Âkif (2009) Türk Hukuk Tarihi, 7th Edition, İstanbul, Beta.
• Aydın, Mehmet Akif (2017), Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul, Klasik.
• Bardakoğlu, Ali (1997), “Hanefî Mezhebi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, V:16, İstanbul.
• Bardakoğlu, Ali (1999), “Osmanlı Hukukunun Şer’îliği Üzerine”, Osmanlı, V: 6, Ankara, pp. 412-417.
• Beyazıt, Yasemin (2009), “Osmanlı İlmiyye Bürokrasisinde Şeyhülislâmlığın Değişen Rolü ve Mülâzemet Sistemi (XVI.-XVIII. Yüzyıllar)”, Belleten, V: 73, I: 267, pp. 423-442.
• Biçer, Bekir (2007) Türklerin İslamlaşma Süreci, Ankara, Akcağ.
• Bozkurt, Gülnihal (1992) “Review of the Ottoman Legal System”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, I: 3, Ankara, pp.115-128.
• Bozkurt, Gülnihal (2020), Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, 3rd Edition, Ankara, Türk Tarih Kurumu. Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (2016) "Fatwa." Encyclopedia Britannica, <https://www.britannica.com/topic/fatwa> I.a.d. 26.02.2022
• Bulliet, Richard W. (1972) “The Shaikh Al-Islām and the Evolution of Islamic Society”, Studia Islamica, I: 35, pp. 53-67.
• Çelik, Mehmet (2012), Büyük İslam Hukuku Mecme’ul Enhur (Mültekâ’l-Ebhur’un Şerhi- Damad) Tercümesi, İstanbul, Yasin.
• Cici, Recep (2001) Osmanlı Dönemi İslam Hukuku Çalışmaları (Kuruluştan Fatih Devri Sonuna Kadar), Bursa, Arasta.
• Cin Halil/ Akgündüz Ahmed (1989), Türk Hukuk Tarihi, V:1, Konya.
• Cin, Halil (1988) İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Konya, Selçuk Üniversitesi.
• Cin, Halil (1992) Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, 3rd Edition, Konya, Selçuk Üniversitesi. Cin, Halil / Akyılmaz, Gül (2013) Türk Hukuk Tarihi, 5th Edition, Konya, Sayram.
• Değirmenci, Rıdvan (2021) Tanzimat Sürecinde Osmanlı Devleti’nin Hukuk Değişimi ve Namık Kemal’in Hukuk Anlayışı, Ankara, Astana.
• Demir Abdullah (2019) Mufassal Türk Hukuk Tarihi, Ankara Astana.
• Doğangüzel, Semra Betül (2021), Osmanlı Hukukunda Nişanlanma, 2nd Edition, Ankara, Adalet.
• Durhan, İbrahim (2008), “Tanzimat Döneminde Osmanlı Yargı Teşkilatındaki Gelişmeler”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V: 12, I: 3-4, pp. 55-108.
• Düzdağ, Ertuğrul (2012), Kanunî Devri Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları, İstanbul, Kapı.
• Ekinci, Ekrem Buğra (2003) İslâm Hukuku ve Önceki Şeriatlar, İstanbul, Arı Sanat.
• El Moudden, Abderrahmane (1995) “The Idea of the Caliphate between Moroccans and Ottomans: Political and Symbolic Stakes in the 16th and 17th Century-Maghrib”, Studia Islamica, I: 82, pp. 103-112.
• Erdem, Gazi (2008), “Religious Services in Turkey: From the Office of Şeyhülislām to the Diyanet”, The Muslim World, V: 98, I: 2-3, <http://onlinelibrary.wiley.com/ doi/10.1111/j.1478-1913.2008.00216.x/full.> I.a.d: 28.02.2022
• Fendoğlu, Hasan Tahsin (2021) Türk Anayasa Hukuku Tarihi, Ankara, Yetkin.
• Gedikli, Fethi (2012) “İstanbul’da Para Vakıfları ve Mudârebe”, Osmanlı Hukuku Makaleler, Istanbul, Gündoğan.
• Gedikli, Fethi (2015), “Hukukî Düşünce Yahut Cumhuriyetin Hukuk Devrimi “Bedevilikten Medenliğe Geçiş”: Bolay, Süleyman Hayri (Editor) Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşüncesi V:2, Ankara, Nobel.
• Gedikli, Fethi (2018), “Osmanlı Mahkemesinde Fetva Kullanımı ve Fetva-Kaza İlişkisi” : Kaya, Süleyman; Uğur Yunus; Demiray, Mustafa (Editors), Osmanlı Hukukunda Fetva, İstanbul, Klasik.
• Gökcen, Ahmet (1987), “Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri” (Master), İstanbul University, Institute of Social Sciences.
• Guida, Michelangelo (2008) “Seyyid Bey and the Abolition of the Caliphate”, Middle Eastern Studies, V: 44, I: 2, pp. 275-289.
• Gümüş, Musa (2013), “Osmanlı Devleti’nde Kanunlaştırma Hareketleri İdeolojisi ve Kurumları, Tarih Okulu Dergisi, I: 14, pp. 163-200.
• Hallaq, Wael B. (1984), “Was the Gate of Ijtihad Closed?”, International Journal of Middle East Studies, V: 16, I: 1, pp. 3-41.
• Hamzah, Wan Arfan (2009) A first Look At the Malaysian Legal System, Selangor, Oxford Fajar.
• Heyd, Uriel (1983), “Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (Translator: Selâhaddin Eroğlu) V: 26, pp. 633–652.
• Heyd, Uriel, (1973) Studies in Old Ottoman Criminal Law, Oxford, Oxford.
• Heyd, Uriel (1995), “Osmanlı Fetva Müessesesinin Bazı Tezahürleri (III Levha İle Birlikte)”, translator: Gedikli Fethi, Marmara Universitesi, Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, V: 9, I: 13, pp.287- 317.
• Hocaeminefendizade, Ali Haydar Efendi (1992), Dürerü’l Hukkâm Şerhu Mecelleti’l Ahkâm, İstanbul, Osmanlı. Imber, Colin (2007) Ebu’s-su’ud, The Islamic Tradition, Edinburg, Standford University.
• İbrahim, Abdülazim (2022), “Tanzimat Sonrası Gayrimüslim Osmanlı Tebaasının Hukuki Durumu”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, I:1, V:5, pp.63-91.
• İncalcık, Halil (2000), “Türk İslam Devletlerinde Devlet Kanunu Geleneği”, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul, Eren.
• İpşirli, Mehmet (2010), “Şeyhülsilam”, TDV İslâm Ansiklopedisi, V: 39, İstanbul.
• Kantar, Baha (1984), Ceza Hukuku, İstanbul.
• Karakaya, Harun (2020) “Osmanlı Ceza Hukuku’nda Parada Sahtecilik Suçu”, (Master), Ankara Yıldırım Beyazıt University, Institute of Social Sciences, Ankara.
• Karataş, Abdullah Vefa (2019), “Divan-ı Hümayun ile Paşa Divanının Karşılaştırılması -Manisa Şehzâde Sarayı Dîvânı Örneği-“, Adalet Dergisi, V:1-2, I: 63, pp.235-264.
• Karataş, Abdullah Vefa (2020) “Türk Hukuk Tarihi Açısından Kul Sistemi”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, I: 1, pp.153-188.
• Karaman, Hayrettin (2013) Mukayeseli İslam Hukuku I, 8th Edition, İstanbul, İz.
• Kaya, Eyüp Said (2010) “Şerh” TDV İslâm Ansiklopedisi, V: 38, İstanbul.
• Kaya, Süleyman/ Algın, Betül/ Trabzonlu, Zeynep / Erkan, Asuman (2011) Behcetü’l-Fetâvâ, İstanbul.
• Kayar, Betül (2021) Tanzimat Dönemi Osmanlı Hukuk Reformları, Ankara, Adalet.
• Kılıç, Yusuf (2019), Osmanlı Hukuku’nda Vekâlet Sözleşmesi, Ankara, Adalet.
• Kılınç, Ahmet (2015), “Bir Meclis-i Vâlâ Hükmü ve Tahlili”, Adam Akademi, V: 5/1, pp. 15-36.
• Kılınç, Ahmet (2018), “Çocuk Düşürtme Suçunun 17’nci Yüzyıl İstanbul’undaki Görünümü”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V: 23, I:38, pp. 31-84.
• Kılınç, Ahmet (2018), “Hukuk Tarihi Açısından Kanuni Dönemine Münhasır Gelişmeler”: Baki, Adnan/ Karal, Hasan (Editors), I. Uluslararası Kanuni Sultan Süleyman Sempozyumu, 24-26 April 2018, (2018a).
• Kılınç, Ahmet (2019), “İslam Hukukunun Evrenselliği Bağlamında Hukuk-ı Aile Kararnamesi ile Malezya İslam Aile Hukuku Kanunu 1984’ün Mukayesesi”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V: 14, I: 2, pp. 623-662.
• Kılınç, Ahmet / Yıldırım, Davut (2021), “Tanzimat Dönemi Dualist Hukuk Yapısının Şahsa Karşı İşlenen Suçlara Yansıması”: Koyuncu, Nuran / Yıldız, Abdulkadir (Editors), Necmettin Erbakan Hukuk Araştırmaları Kamu Hukuku, Konya, Necmettin Erbakan University Publications.
• Kılınç, Ahmet, “İslam Hukuk Tarihi Açısından Osmanlı Devleti’nin Önemi”: İbrahim, Abdülazim (Editör), 1.
• Uluslararası Irak’ta Osmanlı İzleri Sempozyumu Özet Bildiri Kitabı,15-16 November 2021, Karabük.
• Kızılkaya, Necmettin (2006), “Hanefi Furû-ı Fıkıh Eserlerinde Fıkhî Kâidelerin Uygulama Alanına Bir örnek olarak Bedâi’u’s-sanâi’”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, I: 8, pp. 79-98.
• Konan, Belkıs (2008), “Osmanlı Devleti’nde Çocuk Düşürme Suçu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V: 57, I: 4, pp. 319-335.
• Koyuncu, Nuran (2016), “Osmanlı Hukukunda Esnaf Gediği”, II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi, Gedikli, Fethi (Editor), İstanbul, Onikilevha.
• Koyuncu, Nuran / Yılmaz, Yasin “Osmanlı’nın Son Yüzyılında Hukuk Düşüncesinin Dönüşümü ve Dönemin Başlıca Tartışma Konuları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V: 26, I: 2, pp. 77-109.
• Koyunoğlu, H. Hüsnü (2008), “Para Vakıfları: Muhasebe Defterlerine Göre 17. Yüzyil Istanbul Uygulaması”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, V: 8, I: 1, pp. 253-303.
• L.W.C. (Eric), Van Lit (2017), “Commentary and Commentary Tradition the Basic Terms for Understanding Islamic Intellectual History”, MIDÉO, V: 32, <http://journals.openedition.org/mideo/1580> I.a.d: 25.02.2022
• Livaoğlu Mengüç, Hilal (2019) “The Egyptian Response to the Abolition of the Caliphate: A Press Survey”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi , I: 30, Year 15, pp. 109-133.
• Mandaville, Jon E. (1998) “Faizli Dindarlık: Osmanlı İmparatorluğunda Para Vakfı Tartışması”, (Translator: Gedikli, Fethi), Yaz Gündemi, Türkiye Günlüğü, p. 129-144.
• Mehmed Arif Bey (1325), “İ’dâm Cezâsı Târihcesi – Bizde icrâ edilememesi esbâbı”, İlm-i Hukuk ve Mukayese-i Kavânîn Mecmuası, I: 1, pp.49-53.
• Mevkûfâtî, Mehmed (1980) Mültekâ Tercümesi Mevkûfât, Simplified by: Ahmed Davudoğlu, İstanbul Doyuran Matbaası.
• Mumcu, Ahmet (2007), Divan-ı Hümayun, 3rd Edition, Ankara, Phoenix.
• Örsten Esirgen, Seda (2019) “Taznimat’tan Cumhuriyet’e Türk Hukukunda Kanunlaştırma Hareketleri”, Adalet Dergisi, V: 1-2, I: 62-63, pp. 429-480.
• Örsten, Seda (2005), “Osmanlı Hukukunda Fetvâ”, Ankara Üniversity Institüte of Social Sicence (Master), Ankara.
• Örsten, Seda (2007, “Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Fetvâ Mecmuaları”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, I:4, pp. 29-40.
• Ortaylı, İlber (1995), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 3rd Edition, İstanbul, Hil.
• Osmanağaoğlu Karahasanoğlu, Cihan (2011), “Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin Yürürlüğe Girişi ve Türk Hukuk Tarihi Bakımından Önemi”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, I: 29, pp. 93-124.
• Osmanağaoğlu Karahasanoğlu, Cihan (2012) “Ömer Lütfi Barkan ve Türk Hukuk Tarihi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, V: 70, I: 1, pp. 413 – 440.
• Osmanağaoğlu, Cihan (2010), “Osmanlı Devleti’nin Klasik Döneminde, Para Vakıflarının Hukuki Yönü”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, I: 1-2,, pp. 247-300.
• Özdemir, Merve (2016), “Osmanlı Fetvalarında Iskât-ı Cenînin (Cenin Düşürmenin) Cezai Sonuçları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, V: 9, I: 46, pp. 956-965.
• Peters, Rudolph (2005), “What does it mean to be an official madhhab: Hanafism and the Ottoman Empire.”, The Islamic School of Law: Evolution, Devolution, and Progress (Editors: P. Bearman, R. Peters, F. Vogel.) Cambridge, Harvard University, pp. 147-158.
• Rafeq, Abdul-Karim (1999), “Relations Between The Syrian 'Ulama' And The Ottoman State In The Eighteenth Century”, Oriente Moderno Nuova serie,nV: 18 (79), I:1, pp. 67-95.
• Remali Yusoff, Nor’zurah Md. Kamdari (2017) “Understanding Usul Al-Fiqh and Its Application Analysis”, Sukuk, Muktamar Waqf Iqlimi, V: 4, pp. 148-157.
• Şa’bân, Zekiyyüddîn (2000) İslâm Hukuk İlminin Esasları, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı.
• Şensoy, Sedat (2010) “Şerh”, TDV İslâm Ansiklopedisi, V: 38, İstanbul.
• Şentop, Mustafa (2005), “Tanzimat Dönemi Kanunlaştırma Faaliyetleri Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatürü Dergisi, V: 3, I: 5, pp. 647-672.
• Şimşek, Mehmet (1985), “Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerine Münakaşalar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, I: 27, pp. 207-220.
• Sirry, Mun'im (2013), “Fatwas and their controversy: The case of the Council of Indonesian Ulama (MUI)”, Journal of Southeast Asian Studies, V: 44, I: 1, Singapore, Cambridge, Cambridge University, pp. 100-117.
• Sobia, Bashir / Amen Imran (2012) “Legal System of the Ottoman Empire”, Journal of Law and Society Law College,V: 42, I: 59, Peshawar, pp. 101-110.
• Taş, Kemaleddin/ Göksüçukur, Betül (2019), “Osmanlı Dönemi Batıcılık, İslamcılık Türkçülük Fikir Akımları ve Din”, Dini Araştırmalar, V: 22, I: 56, Ankara, pp. 463-488.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü (1997) “Haşiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, V: 16, İstanbul.
• Ucatlı Abdulahat (2009), “İslâm Hukukunda Cenine Müdahalenin Hükmü”, (Master) İstanbul Üniversity , Institute of Social Sciences.
• Üçok, Çoşkun (1946), “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V:3, I: 1, pp. 125-146.
• Üçok, Çoşkun (1947), “Osmanlı Kanunnamelerinde İslâm Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V: 4, pp. 48-73.
• Üçok, Coşkun/ Mumcu, Ahmet / Bozkurt, Gülnihal (2015), Türk Hukuk Tarihi, 17th Edition, Ankara, Turhan. Ülker, İbrahim (2018), Osmanlı Noterlik Hukuku, Ankara, Adalet.
• Ünal Özkorkut, Nevin (2003), “Savcılık, Avukatlık ve Noterlik Kurumlarının Osmanlı Devleti’ne Girişi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V:52, I: 4, pp.114-154.
• Ünal Özkorkut, Nevin (2016), Osmanlı Hukukunda Müdde-i Umumilik, Ankara, Turhan.
• Velidedeoğlu, Veldet Hıfzı (1940), “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”, Tanzimat I, İstanbul, Maarif. Weiss, Bernard (1978), “Interpretation in Islamic Law: The Theory of Ijtihād”, The American Journal of Comparative Law, V: 26, I:2, pp. 199-212.
• Yakar, Emine Enise (2019), “A Critical Comparison Between The Presidency Of Religious Affairs (Diyanet İşleri Başkanliği) And The Office Of Shaykh Al-Islâm”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, V: 6, I: 11, pp. 421-452.
• Yıldız, Kemal/ Yıldırım, İlyas/ Demir, Oğuzhan (2014), “Türkçe Telif Edilen Fıkıh İlmi/İslam Hukuku Tarihi Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, V: 12, I: 24, pp. 127-145.
• Yıldız, M Cengiz (1999), “Osmanlı’nın Son Dönemindeki Üç Düşünce Akımının Sosyolojik Analizi: Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçilik”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal bilimler Dergisi, I: 4, Isparta, pp. 279- 301.
• Yılmaz, Çoşkun (Editör), Hasköy Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H. 1023-1081 / M. 1615-1670) V:52, İstanbul, İSAM.