Noterin Hukuki Statüsü ve Hukuki Sorumluluğu Sorunu

Yıl 2023, Sayı: 1, 71 - 105, 29.01.2023

Bahar Erdoğdu Bilgili

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1181318

Öz

Noterin hukuki statüsü belirsizdir. Bu belirsizlik, farklı kanunlarda, özellikle hukuki sorumlulukları tarif edilirken kullanılan kamu görevlisi gibi sayılma ve serbest meslek mensubu sayılma ifadelerinden kaynaklanmaktadır. Noterin hukuki statüsü ile ilgili mevzuatta açık bir hüküm de bulunmamaktadır. Bu belirsizlik noterin hukuki sorumluluğunda da kendini göstermektedir. Sui generis bir hukuki statüye sahip olan noterin sorumluluğu da sui generistir. Noterlerin kusursuz sorumlu oldukları mevzuatta görülmekte ise de kusursuz sorumlulukta var olan kurtuluş kanıtı getirme olanağı noterlere verilmemiştir. Mahkeme kararlarında noterin kusursuz sorumluluğu ifade edilirken ağırlaştırılmış kusursuz sorumluluk kavramı kullanılmaktadır. Bu kavramın kişilerin noterin yaptığı işlemlere güveninin sağlanması amacıyla oluşturulduğu belirtilse de bu sorumluluk kişilerin de zarara uğramasına sebebiyet vermektedir. Diğer yandan kamu hizmeti sunan noterin yaptığı işlemlerin bazıları mahkemelerde ve idarece de yapılmaktadır. Bu durumda idarenin sorumluluğu söz konusudur. İdarenin sorumluluğu ağır bir sorumluluk olarak görülebilir. İdarenin sorumluluğunun ağır olması, idarenin, kamu gücü ayrıcalığına sahip olmasından kaynaklanmaktadır. İdarenin sorumluluğu, hizmet kusuru ve kusursuz sorumluluk bağlamında yargı kararları ile incelendiğinde noterin ağırlaştırılmış kusursuz sorumluluğunun kamu hizmetinin aksamasına sebep olacak nitelikte ağır olduğu görülmektedir. Bu nedenle noterin ağırlaştırılmış kusursuz sorumluluğu mevcut düzenlemedeki ve uygulamadaki haliyle sürdürülebilir olmaktan çıkmıştır. Noterlerin yaptıkları iş dolayısıyla, devlete dava açılması sonrasında kusur oranında rücu mekanizmasının devreye sokulması, zarar gören kişilerin muhatapsız kalmasını önleyecektir. Devlete karşı dava açılması ile kusur oranında rücu mekanizmasının gelmesi, mesleğe kabulden başlayan, mesleğin icrasının her aşamasında devam eden devlet denetimine tabi olan noterlerin, sorumluluğunun da paylaşılmasına imkân sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Noterin hukuki statüsü, Noterin hukuki sorumluluğu, İdarenin sorumluluğu, Kamu hizmeti, Kusursuz sorumluluk

Teşekkür

Bu makale, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Doktora Programı’nda Doç.Dr. Fatma Ebru GÜNDÜZ’ün İdarenin Sorumluluğu dersi kapsamında hazırlanan ödevden türetilmiştir. Değerli hocama teşekkür ederim. Makalenin yayına hazır hale gelmesinde emeklerini esirgemeyen Danışman hocam, Sayın Doç.Dr. Engin SAYGIN’a teşekkürlerimi sunarım.

The Problem of the Notary's Legal Status and Legal Liability

Öz

The legal status of the notary public is uncertain. This uncertainty arises from the expressions of being considered as a public official and being considered as a self-employed member, which are regulated in different laws, especially when describing their legal liability. There is no clear provision in the legislation regarding the legal status of the notary. This uncertainty also manifests itself in the legal liability of the notary. Although it is seen in the legislation that notaries are responsible for their actions, notary publics are not given the opportunity to bring proof of emancipation in their legal liability. Although it is stated that the concept of aggravated strict liability is created to ensure the trust of individuals in the transactions made by the notary, this liability also causes material damage to individuals. On the other hand, some of the actions performed by the notary, which provides public service, are also carried out in the courts and by the administration. In this case, it is the legal liability of the administration. The fact that the administration has the privilege of public power makes the administration superior to individuals. Therefore, the responsibility of the administration can be seen as a heavy responsibility. When the responsibility of the administration is examined with judicial decisions in the context of service fault and strict liability, it is seen that the aggravated strict liability of the notary is heavy enough to cause disruption of public service. For this reason, the aggravated strict liability of the notary has ceased to be sustainable as it is in the current regulation and practice. Activating the recourse mechanism at the rate of fault after filing a lawsuit against the state due to the work done by the notary publics will prevent the injured persons from remaining unaddressed. With the filing of a lawsuit against the state, the establishment of a recourse mechanism at the rate of fault, the responsibility of the notary, who are subject to state control, starting from the admission to the profession and continuing at every stage of the practice of the profession, will be shared.

Anahtar Kelimeler

Legal Status of Notary, Legal Liability of Notary, Responsibility of Administration, Public Service, Strict Liability

Kaynakça

• Atay, Ender Ethem (2012) İdare Hukuku, 3. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Aslan Düzgün, Ülgen (2013) “Noterlerin Mesleki Sorumluluk Sigortası”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 17, S: 1-2, s. 491-512.
• Batmaz, Mehmet Orhan (2015) Noterlerin Hukuki Sorumluluğu, 1. Baskı, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Çağlayan, Ramazan (2021) İdare Hukuku Dersleri, 9. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Doğu, Engin (Temmuz 1979) “Noterlerin Hukuki Sorumluluğu ve Güvence”, Yargıtay Dergisi, C: 5, S: 3, s. 579-610.
• Erdoğan, Ersin (2016) “Noterlerin Hazırlanmasına Katılmış Oldukları Senetler Sebebiyle Zarar Gören Üçüncü Kişilere Karşı Hukukî Sorumluluğu”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, S: 1, s. 255-282.
• Gözler, Kemal (2019) İdare Hukuku Cilt II, 3. Baskı, Bursa, Ekin Yayınevi.
• Gündüz, F. Ebru (2015) “Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi”, Melikşah Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 4, S: 2, s. 109-137.
• İnan, Atilla (2000) “Kusursuz Sorumluluk Örneği Olarak Noterlerin Hukuki Sorumluluğu”, Sayıştay Dergisi, C: 11, S: 36, s. 25-35.
• Kurt, Leyla Müjde (2014) “Noterlerin Hukuki Sorumluluğu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 18, S: 2, s. 85-118.
• Memiş, Yusuf (2016) Noterlerin Hukuki Sorumluluğu, 1. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Ulusoy, Ali D. (2021) Yeni Türk İdare Hukuku, 4. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Ülker, İbrahim (2018) Osmanlı Noterlik Hukuku, 1. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Tanrıver, Süha (2011) Noterlik Hukukuna İlişkin İncelemeler (1993-2011), 1. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Topçuoğlu, Metin (2000) “Noter ile İş Sahibi (İlgili) Arasındaki İlişkinin Niteliği”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C: 20, S: 4, s. 191-213.
• Türkiye Noterler Birliği (1990) Avrupa Topluluğu Ülkelerinde Noterlik, Tisamat Basım Sanayii.
• <www.portal.tnb.org.tr> s.e.t. 25.12.2021.
• <www.sozluk.adalet.gov.tr> s.e.t. 23.12.2021.