Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma

Yıl 2024, Sayı: 1, 287 - 325, 31.01.2024

Gizem Kılıç Öztürk

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1350175

Öz

Sendika hak ve özgürlüğü, temel hak ve özgürlüklerden olup bu hakkın kullanılmasıyla sendika çatısı altında örgütlenen işçiler, işveren karşısında ekonomik anlamda olan güç dengesizliğini toplu iş sözleşmesi imzalamak yoluyla aşmaktadır. Toplu iş sözleşmesi, işçilerin haklarını ve çalışma koşullarını işverenleri ile müzakere etmeleri sonucu bağıtlanan bir sözleşme olduğundan; işçilerin işverenlerine karşı daha güçlü bir konumda olmalarını ve daha iyi çalışma koşulları, ücretler ve diğer avantajları elde etmelerini sağlayan araç niteliğindedir. Toplu iş sözleşmesiyle belirlenen parasal hak ve imkanlardan kural olarak yalnızca sözleşmenin tarafı olan işçi sendikasına üye olan işçiler yararlanabilmektedir. Buna karşılık sendika özgürlüğünün, kişinin dilediği sendikaya üye olmasını güvence altına aldığı gibi, hiçbir sendikaya üye olmama özgürlüğünü de güvence altına aldığı görülmektedir. Olumsuz sendika özgürlüğünün de güvence altına alınmış olması sebebiyle, kanun koyucu toplu iş sözleşmesinden yararlanma imkanını sadece taraf sendika üyesi olan işçilere sunmamış, bunun dışında dayanışma aidatı ödemek yoluyla, taraf işçi sendikasının yazılı izni ile, işverenin taraf işçi sendikasına üye olmayan işçileri toplu iş sözleşmesinden yararlandırması ve teşmil yoluyla, toplu iş sözleşmesinden yararlanma kuralının sendika üyesi işçiler dışında genişlediği görülmektedir. Bunun yanında toplu iş sözleşmesinden yararlanamayacak işçiler de söz konusu olabilir. Bu kişiler taraf işçi sendikasına üye olsa dahi sözleşmeden yararlanamamaktadır. Çalışmamızda toplu iş sözleşmesinin içeriği ve toplu iş sözleşmesinin kişi bakımından uygulama alanına kısaca değinilerek toplu iş sözleşmesinden yararlanma kurumu, taraf işçi sendikasına üye işçiler bakımından ve sendikaya üye olmayan işçiler bakımından ikili bir ayrım yapılarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Toplu iş hukuku, Toplu iş sözleşmesi, Sendika üyeliği, Dayanışma aidatı, İşçi sendikasının yazılı izni, Teşmil

Benefitting from the Collective Bargaining Agreements

Öz

Labor union right and freedom are among the fundamental rights and freedoms, and workers who organize under the roof of a union with the use of this right overcome the economic power imbalance against the employer by signing a collective bargaining agreement. Since the collective bargaining agreement is a contract concluded as a result of the workers negotiating their rights and working conditions with their employers, it becomes an essential tool that enables workers to be in a stronger position against their employers and to obtain better working conditions, wages and other advantages. As a rule, only workers who are members of the labor union, which is a party to the contract, can benefit from the monetary rights and opportunities determined by the collective bargaining agreement. On the other hand, freedom of trade union guarantees individuals to be members of any union they wish, as well as the freedom of not being a member of any union. Due to the negative trade union freedom being guaranteed, the legislator did not offer the opportunity to benefit from the collective bargaining agreement only to the workers who are members of the party union. In addition, there may be workers who cannot benefit from the collective bargaining agreement. These persons cannot benefit from the contract even if the party is a member of a labor union. In our study, the content of the collective bargaining agreement and the application area of the collective bargaining agreement will be briefly mentioned. The institution of benefiting from the collective bargaining agreement will be examined by making a dual distinction in terms of workers who are members of the party labor union and workers who are not members of the union.

Anahtar Kelimeler

Collective labor law, Collective bargaining agreement, Union membership, Solidarity dues, Written consent of the trade union, Extension

Kaynakça

• Aktay, Nizamettin (1998) “Geçmişe Etkili Yürürlüğe Giren Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma”, Tühis İş Hukuku ve İktisat Dergisi, C: 4, S: 3, s.45-48.
• Aktay, A. Nizamettin/Özdemir Ertürk, Olgu (2022) Toplu İş Hukuku, 3. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Akyiğit, Ercan (2022) İş Hukuku, Güncellenmiş 14. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Arıcı, Kadir (2022) Türk İş Hukuku II Toplu İş İlişkileri Hukuku, 1. Baskı, Ankara, Gazi.
• Bostancı, Yalçın/Bulun Tokkaş, Sevde (2021) “Güncel Gelişmeler Işığında Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Y: 6, S: 2, s.427-468.
• Bozkurt Gümrükçüoğlu, Yeliz (2018) Toplu İş Sözleşmesinin Uygulama Alanı, İstanbul, Vedat.
• Canbolat, Talat (1998) “Toplu İş Sözleşmesinin Kişiler Açısından Uygulama Alanı” (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Canbolat, Talat (2002) “Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanamayacak İşçiler”, Kamu-İş Dergisi (Yargıç Dr. Aydın ÖZKUL’a Armağan), C: 6, S: 4, s.1-39, <https://www.tuhis.org.tr/pdf/649.pdf> s.e.t. 13.03.2023.
• Caniklioğlu, Nurşen (2006) “Henüz İmzalanmamış Toplu İş Sözleşmesinden Dayanışma Aidatı Ödeyerek Yararlanma Talebi- Talebin Geçersizliği”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S: 2, s.122-128.
• Çelik, Nuri (1986) “Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma”, TÜHİS, C: 10, S: 1, s.3-12.
• Çelik, Nuri (2010) İş Hukuku Dersleri, 23. Bası, İstanbul, Beta.
• Çelik, Nuri/Caniklioğlu, Nurşen/Canbolat, Talat/Özkaraca, Ercüment (2022) İş Hukuku Dersleri, 35. Bası, İstanbul, Beta.
• Demir, Kübra (2020) “Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma”, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C: 21, S: 2, s.352-383.
• Ekmekçi, Ömer (2019) Toplu İş Hukuku Dersleri, İstanbul, Oniki Levha Yayıncılık.
• Ekonomi, Münir (1964) “Toplu İş Sözleşmesine Taraf İşçi Teşekkülüne Üye Olmayan İşçilerin Sözleşmeden Faydalanmaları”, İktisat ve Maliye Dergisi, Ekim, s.255-260.
• Gerek, Nüvit (2009) “Dayanışma Aidatı Ödeyerek Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S: 16, s.137-143.
• Göktaş, Seracettin (2023) Türk Hukukunda Toplu İş Sözleşmesinin Kişi Bakımından Uygulanma Alanı, Ankara, Seçkin.
• Göktaş Seracettin/Yılmaz Gökhan (2021), Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Şerhi, 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Kandemir, Murat (2013) “Toplu İş Sözleşmesinin Uygulama Alanı”, Çalışma ve Toplum: Ekonomi ve Hukuk Dergisi, S: 39, s.167- 214.
• Kavak, Özkan (2005) “Toplu İş Sözleşmesinin Kişi Bakımından Kapsamı (Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma)” (Yüksek Lisans), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Keser, Hakan (1994) “Toplu İş Sözleşmelerinde Geriye Etkili Yürürlük ve Yürürlüğün Başlangıcı”, Çimento İşveren Dergisi, C: 8, S: 5, s.5-9.
• Narmanlıoğlu, Ünal (1991) “Toplu İş Sözleşmesinin Sadece Taraf Sendika Üyelerine Uygulanan Hükümlerine Tabi Olma”, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi 15. Yıl Armağanı, İstanbul, s.179-237.
• Özkaraca, Ercüment (2017) “The Provisions of Collective Bargaining Agreement Applied to All the Employees”, PressAcademia Procedia (PAP), S: 3, s.576-581.
• Özkaraca, Ercüment/Özkan Koç, Sema Deniz (2021) “Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı Sonrası Geçmişe Etkili Yürürlüğe Konan Toplu İş Sözleşmelerinden Dayanışma Aidatı Ödeyerek Yararlanma”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S: 46, 2021/2, s.11-27.
• Subaşı, İbrahim (2019) “Sendikalı Olmayan veya Taraf Sendika Üyesi Olmayan İşçilerin Toplu İş Sözleşmesi’nden Yararlanması”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S:14, Y: 4, s.172-207.
• Subaşı, İbrahim (2013) “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda Toplu İş Sözleşmesinin Teşmili”, Çalışma ve Toplum, C: 4, S: 39, s.209-246.
• Sümer, Haluk Hadi (2022), İş Hukuku, Gözden Geçirilmiş 26. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Sümer, Haluk Hadi (2019) İş Hukuku Uygulamaları, Ankara, Seçkin.
• Şahlanan, Fevzi (2011) “İşverenin Sendika Üyesi Olmayan İşçilere Yaptığı Bazı Ödemelerin Toplu Sözleşmeden Yararlandırma Açısından Değerlendirilmesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S: 23, s.139-142.
• Tunçomağ, Kenan/Centel, Tankut (2018) İş Hukukunun Esasları, 9. Baskı, İstanbul, Beta.
• Turan, Samet (2022) “Toplu İş Sözleşmesinin Tüm İşçilere Uygulanacak Hükümlerinin Kapsamı”, İş ve Hayat Dergisi, S: 16, s.35-48.
• Yılmaz, İmge Hazal (2021) “Toplu İş Sözleşmesinden Dayanışma Aidatı Ödeyerek Yararlanmanın Başlangıcı -Anayasa Mahkemesi Kararının Düşündürdükleri-”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y: 12, S: 47, s.375- 390.
• <https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377267/lang--tr/index.htm> s.e.t. 14.03.2023.
• <https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/04/20070409-1.htm> s.e.t. 14.03.2023.
• <https://karararama.yargitay.gov.tr/> s.e.t. 15.04.2023.
• <https://www.calismatoplum.org/yargitay-karari/tesmil-kararininresmi-gazetedeilaniyla-baslayip-tis-suresinin-sona-ermesiyle-son-bulmasi> s.e.t. 06.05.2023.
• <www.mevzuat.gov.tr>
• Legalbank <https://legalbank.net/arama> s.e.t. 04.09.2023.
• Lexpera <https://www.lexpera.com.tr/> s.e.t. 04.09.2023.