Drama Yöntemi ile Değerlerin Öğretimi

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 135 - 156, 31.07.2023

Canan Tunç Şahin , Hande Nur Doğan

Öz

Araştırmanın amacı, drama yöntemi ile değerlerin öğretiminin, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bireysel değerler yargılarına etkisini incelemektir. Araştırma, nitel ve nicel araştırma yöntemlerinin birlikte uygulandığı karma yöntem (Mixed Method) olarak desenlemiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2019-2020 eğitim öğretim yılı bahar döneminde Batı Karadeniz Bölgesi’nde yer alan bir üniversitede bulunan, sosyal bilgiler öğretmenliği bölümde eğitim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri iki aşamalı olarak elde edilmiştir. İlk aşamada Roy (2003) tarafından geliştirilmiş, öğrencilerin bireysel değerlerini belirlemeye yönelik olan “Personal Values Inventory” (Kişisel Değerler Envanteri) ölçeği kullanılmıştır. İkinci aşamada ise öğrenci çıktıları (slogan yazma, diyalog oluşturma, kısa senaryo yazma, resim çizme vb.) kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın nicel verileri SPSS 20 istatistik programı ile analiz edilmiştir. Bireysel Değerler Envanterinden alınan puanlar normal dağılım gösterdiği için ön test – son test puanlarının karşılaştırılması için bağımlı gruplar t-testi kullanılmıştır. Çalışmanın nitel verileri uygulamalar sonunda öğrenci değerlendirmelerinden elde edilen yazılı dokümanlar ile toplanmıştır. Elde edilen nitel veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmanın bulguları olarak öncelikle sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Bireysel Değerler Envanterinden ve alt boyutlarından aldıkları ön test ve son test puanları verilmiştir. Ardından nicel bulguları desteklemek amacı ile uygulamalar sürecindeki değerlendirmelerin analizleri sunulmuştur. Araştırmanın bulguları çalışma kapsamında gerçekleştirilen drama uygulamasının öğretmen adaylarının değerleri öğrenmesinde anlamlı farklılık oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Araştırma sonucunda dramanın sosyal bilgiler dersi kapsamında değerlerin öğretilmesinde etkili bir yöntem olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bireysel değerler, Yaratıcı drama, Drama uygulamaları, Öğretmen adayı, Sosyal bilgiler öğretimi

Kaynakça

• Açıkgöz, K.Ü. (2003). Etkili öğrenme ve öğretme. İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları.
• Adıgüzel, Ö. (2018). Eğitimde yaratıcı drama (5. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Adıgüzel, H.Ö. (2006). Yaratıcı drama kavramı bileşenleri ve araştırmaları. Yaratıcı Drama Dergisi, 1(1), 17- 29.
• Akbaş, O. (2008). Sosyal bilgilerde değerler öğretimi. Bayram, T. & Adem, Ö. (Ed.), Özel Öğretimi Yöntemle- riyle Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss. 335-360). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Akbaş, O. (2008). Değerler eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
• Akdemir, H. (2020). Yaratıcı drama yönteminin öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ve mesleki benlik saygı düzeylerine etkisi. Yaratıcı Drama Dergisi, 15(1), 113-130.
• Akhan, N. , Mert, H & Acar, H. (2020). Yaratıcı drama yöntemi ile değerler eğitimine bir örnek: Türk tarihinden yükselen evrensel mesajlar. Yaratıcı Drama Dergisi, 15, 1-24.
• Akbayrak, K. (2020). Dürüstlük ve drama: Dürüst olmak ya da olmamak. Ayşegül O., N.r (Ed.), İlkokulda Drama Eğitimi Uygulamaları içinde (ss. 174-176). Ankara: Pegem Akademi.
• Aktepe, V. (2016). Değerler eğitimi yaklaşımları ve etkinlik örnekleri. 14. Uluslararası Katılımlı Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu. Bartın, Türkiye.
• Akyürek, S. (2004). Din öğretiminde kavram öğretimi: Doğruluk kavramı örneği, İstanbul: DEM Yayınları.
• Altun, A.D. (2020). Yardımseverlk ve drama. Ayşegül O., N. (Ed.), İlkokulda Drama Eğitimi Uygulamaları içinde (ss. 350-381). Ankara: Pegem Akademi.
• Altunsoy, Y. & Başcı Namlı, Z. (2021). Duygu ve düşüncelere saygı değerinin etkinlik temelli öğretiminin saygı eğilimine etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi , 19(42) , 305-335.
• Altuntaş, O. & Altınova, H. H. (2015). Yaratıcı drama yönteminin üniversite öğrencilerinin sosyal sorun çözme becerilerine etkisi. Turkish Studies, 10(4), 49-62.
• Ankay, R. (2018). Öğrencilerin kendilerini ifade etme becerilerini geliştirmede drama yönteminin öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. KKTC: Yakın Doğu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arıkan, E. N.Y. (2012). İlköğretim okullarında yaratıcı drama yönteminin görsel sanatlar eğitiminde kullanıl- masının erişi, tutum ve kalıcılığa etkisi: Meram İlköğretim Okulu örneği. İdil Dergisi, 5(1), 148-168.
• Asan, T., Ekşi, F., Doğan, A. & Ekşi, H. (2008). Bireysel Değerler Envanteri’nin dilsel eşdeğerlik geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27(27), 15-38.
• Atmaca, T. (2021). Karakter ve değerler eğitiminde rol model olarak öğretmen. Kamer, S. T. (Ed.), Toplum ve Kültür Bağlamında Karakter ve Değer Eğitimi (ss. 221-235). Ankara: Pegem Akademi.
• Aykaç, M. & Adıgüzel, Ö. (2011). Sosyal bilgiler dersinde yaratıcı dramanın yöntem olarak kullanılmasının öğrenci başarısına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 297-314.
• Bakan, T. (2018). Değerler eğitim programının anasınıfına devam eden çocukların değer kazanımı üzerine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Banks, J. & Smyth, E. (2021). We respect them, and they respect us: The value of ınterpersonal relationships in enhancing student engagement. Education Sciences, 11(10), 634-645.
• Bayrak, A. & Akkaynak, M. (2020). Okul öncesi eğitimde yaratıcı drama eğitiminin duygu düzenleme ve sos- yal problem çözme becerilerine etkisi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7(2), 1343-1381.
• Berkman, K. & Kumaş, H. (2021). Yoksul bireylerin bakış açısı ile sosyal dışlanma: Denizli İli Sevindik Mahallesi örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(50), 44-88
• Bertiz, H., Bahar, M. & Yeğeni G. (2010). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının yaratıcı drama yöntemine yönelik tutumları ve yöntemin fen ve teknoloji eğitiminde kullanılabilirliğine ilişkin görüşleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 483-509
• Bilen, M. (2006). Plandan uygulamaya öğretim (7. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F., (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (14. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Calp, Ş. (2020). Özgür düşünme ve özgüven: Yaratıcı drama yöntemiyle kazandırılabilir mi? Kastamonu Eği- tim Dergisi, 28(2), 1026-1043.
• Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (3. Baskı). (M. Sözbilir, Çev.) Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, J.W. & Clark, V.L.P. (2015). Karma yöntem araştırmaları (Çeviri Editörü: Yüksel Dede-Selçuk Beşir Demir). Ankara: Anı Yayınevi.
• Çayır, N.A. & Gökbulut, Ö., Ö. (2015). Yaratıcı drama yöntemi ile öğretmen yeterliklerinden kişisel gelişim üzerine nitel bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 252-270.
• Çelik, Ö. (2020). Dostluk ve drama: Dostluk değerinin kazandırılmasına yönelik drama uygulamaları. Ayşegül O., N. (Ed.) İlkokulda Drama Eğitimi Uygulamaları içinde (ss. 154-173). Ankara: Pegem Akademi.
• Çelik, Ö. (2016). Disiplinlerarası yaklaşımla değere öğretiminde Yaratıcı Drama Yöntemi’nin kullanılması. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çelik, Ö. & Aykaç, M. (2017). Bilimde etik ve demokratik eğitim. Akpınar Dellal, N. ve Çoşkun, M.V. (Edt.). Bilimsellik değerinin öğretiminde yaratıcı drama yönteminin kullanılması içinde (s.351-372). Lambert Academic Publishing.
• Dereli, E. (2018). Yaratıcı drama eğitimi ve yaratıcı drama temelli kişilerarası ilişkiler eğitim programının öğretmen adaylarının iletişim ve sosyal problem çözme becerilerine etkisinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 95-119.
• Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 55-72. George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson.
• Gündüz, M. (2018). Sosyal bilgilerde değerler eğitimi. Çalışkan, H. ve Kılcan B. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 165-190). İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Halstead, J. Mark & Taylor, J. Monica (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal Of Education, 30(2), 169-202.
• Jafari, K.K. & Demirel, M. (2019). Okul öncesi öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri. Ulusla- rarası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 4(1), 13-35.
• Kaptan, S.E. & Namdar, A.O. (2021). Sınıf öğretmenlerinin yaratıcı drama ve değerlere ilişkin metaforik algı- ları. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (REFAD), 1(1), 1-15.
• Kaya, Y., Günay, R. & Aydın, H. (2016). Okul öncesi eğitimde drama yöntemi ile işlenen değerler eğitimi ders- lerinin farkındalık düzeyi üzerindeki etkisi. Sakarya University Journal of Education, 6(1), 23-37.
• Kaya, Y. & Antepli, S. (2018). Okul öncesi dönemde yaratıcı drama yoluyla değerler eğitimi. Yaratıcı Drama Dergisi, 13(2), 237-250.
• Kırmızı, F., S. & Tarhan, Ö. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin demokrasiye ilişkin algılarının metafor aracılığıyla incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 760-779.
• Kıyak, S., Seki, T. & Dilmaç, B. (2021). Ergenlerin sahip oldukları değerler ile suça karşı tutumları ve başa çıkma stratejileri arasındaki yordayıcı ilişkiler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(1), 69-85
• Memduhoğlu, H. B. & Yüce, T. (2020). Değerler eğitiminde drama yönteminin uygulanmasına ilişkin nitel bir çözümleme. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 51, 116-130.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2018). Sosyal bilgiler dersi programı. 12.01.2021 tarihinde mufredat.meb.gov. tr adresinden alındı.
• Oğuz, A. & Beldağ, A. (2015). Sosyal bilgiler dersinde yaratıcı drama yönteminin kullanılmasına ilişkin öğret- men adaylarının görüşleri. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(15), 667-680.
• Oğuz Namdar, A., Aykaç, M. & Çol, S. (2021). Sınıf öğretmenlerine yönelik drama etkinlikleriyle gerçekleşti- rilen değerler eğitimi uygulamalarının değerlendirilmesi. Yaratıcı Drama Dergisi, 16(1), 65-86.
• Önalan Akfırat, F. (2006). Sosyal yeterlilik, sosyal beceri ve yaratıcı drama. Yaratıcı Drama Dergisi, 1 (1) , 39-58.
• Özen, Y. & Gülaçtı, F. (2010). Benlik-kavramı ve benliğin gelişimi bilen benliğe gereksinim var mı? Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2) ,20-38.
• Özyürek, A. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının, yaratıcı drama dersinin etkililiğine yönelik görüşle- rinin değerlendirilmesi. Kapadokya Eğitim Dergisi, 1(1), 35-51.
• Pala, A. & Göğebakan-Yıldız, D. (2019). Öğretmen adaylarının etik değerlere ilişkin görüşleri: manisa celal bayar üniversitesi örneği. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(4), 1005-1025.
• Parlar, H. & Cansoy, R. (2016). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının bir yorda- yıcısı olarak bireysel değerler. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 44, 125-141.
• Sağlam, H., İ. & Özdemir, D. (2017). Öğretmenlerin görüşleri ışığında aile birliğini korumada değerlerin rolü- ne fenemolojik bir bakış. Sakarya University Journal of Education, 7(1), 78-90.
• San, İ. (1990). Eğitimde yaratıcı drama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 23(2), 573– 574.
• Tanrıseven, I. & Aykaç. M. (2013). Üniversite öğrencilerinin yaratıcı dramanın kişiselve mesleki yaşantılarına katkısına ilişkin görüşleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(13), 329-348.
• Temuçe, İ. (2020). Yaratıcı drama ile değerler eğitimi. Erişim adresi: https://www.youtube.com/channel/UCh- 1tYT9fbcp5N2PIU04aH4Q 01.04.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Thomsson, C. S. (2018). The construct of ‘respect’ in teacher-student relationships: exploring dimensions of ethics of care and sustainable development. Journal of Leadership Education, 17(3), 42-60.
• Tomul, E. & Çelik, K. (2014). Öğretmen eğitsel değerler ölçeği: geçerlilik ve güvenirlik analizi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 215-227.
• Topbaşı, F. (2006). Okul öncesi dönem 6 yaş grubu çocukların törel (ahlâkî) gelişiminde dramanın yeri ve önemi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Topcubaşı, T. & Polat, S. (2017). Farklılıklara saygı eğitim programının öğrencilerin farklılıklara saygı düze- yine etkisi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 387-417
• Türkoğlu, B. (2019). Opinions of pre-school teachers and pre-service teachers on values education in the pre school period: The case of konya province. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 9(2), 381-412.
• Ulubey, Ö. & Toraman, Ç. (2015). Yaratıcı drama yönteminin akademik başarıya etkisi: Bir meta- analiz çalış- ması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(32), 195-220.
• Uzun, Z. (2015). Suç ve değer ilişkisi: Suça sürüklenmiş çocuklar üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üstündağ, T. (1994). Günümüz eğitiminde dramanın yeri. Yaşadıkça Eğitim Dergisi. Kasım/Aralık (37), 7-10.
• Üstündağ, T. (2003). Yaratıcı drama öğretmenimin günlüğü (5. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Yaşar, Ş. & Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin bir durum çalışması. Ulus- lararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23. 155
• Yaşar, Ş., Kasa, B. & Bayır, Ö. G. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının görüşlerine göre değerlerin ulusal ve evrensel olarak sınıflandırılması. Electronic Turkish Studies, 10(3). Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yücekaya, M. A. (2021). Beden eğitimi ve spor dersi değerlerinin yaratıcı drama yöntemi ile öğretimi: Çevri- miçi uygulama. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Zümrütkal, S. & Arslantaş, H. A. (2021). Değer eğitimi perspektifinde öğretmen rolü. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi, 1(50), 240-253.