Öz
The Muslim Turkish population living in Crete was forced to migrate from the island as a result of nationalist movements and the Greek independence movement that influenced Crete at the end of 19th century. Later, after the separation ofCrete from Ottoman domination, there was still a forced migration process from the island with the “Exchange” agreement of the Cretan Muslims living as minority status. Thus, the Muslim population moved to Anatolia with two major migration waves. In this study, arrival of the the Muslim people to İzmir as a result of forced migration or forced escape from Crete to Anatolia as a result of the oppression and massacres with the Ottoman-Greek War in 1897 especially in the 19th century and their settlements in Turgutlu (Hamidiye) village, social and cultural values are discussed and necessary evaluations are made. The aim of this study is to examine and put a different point of view about the arrival of the Cretan Muslims to Izmir, the establishment of Turgutlu (Hamidiye) village and the settlement of the people, the number of households, their professions, basic means of living and relations with other social groups of the region, current situation of Turgutlu (Hamidiye) and the transformationof the Cretan immigrants in the historical process within the framework of the historical documents, field works and various researches on the subject. In order to ensure authenticity and integrity, the newspapers and archive documents of the period, as well as the original expressions of the third and fourth generations of Cretan citizens in the region, were used
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Adıyeke, A. Nükhet. (2000) “Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908)”, Ankara: TTK Yay.Adıyeke, A. Nükhet. (2013) “Girit’ten Kaçmak; Girit’ten Göçmek İki Büyük Göç Dalgası Arasında Girit Muhacirleri”, Balkanlar ve Göç, s.137-158.Altınsay, Sabâ. (2005) “Kritimu-Girit’im Benim”, İstanbul: Can Yay.Armaoğlu, Fahir. (2006) “19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914)”, İstanbul: Alkım Yayınevi.Aydın, Mahir. (2008) “Girit Sarı Kitap”, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Belen, Nezahat. (2004) “1900-1973 Yılları Arasında Kuşadası’nın Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Tarihi”, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.Beyru, Rauf. (2000) “19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam”, İstanbul: Literatür Yayınları.Çetin, Necat. “Girit Muhacirlerinin İskân Olduğu Tire Hamidiye (Turgutlu) Köyü Araştırması ve SonOsmanlı Nüfus Tahriri”, Yöre Araştırmacısı. Çokişler, Nazım. (2007) “Girit Göçmenleri Türk Halk Kültürü Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.Emgili, Fahriye. (2005) “Tarsus’ta Girit Göçmenleri (1897-1912)”, Ankara Üni. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 39(25):189-197.Hülagu, Metin. (2008) “Osmanlı-Yunan Savaşı Abdülhamid’in Zaferi”, İzmir: Yitik Hazine Yay.Kara, Melike ve Çelik, Mehtap. (2014) “Kuzey Afrika ve Ortadoğu’da Girit Müslümanları”, Hıstory Studıes, 6(2): 91-101.Karal, E. Ziya. (2011) “Osmanlı Tarihi Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907”, Ankara: TTK Yay.Kassab, Sawsan Agha. (1999) “II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı Vilayetlerine İskân Edilen Girit’li Göçmenler”, Osmanlı, IV: 697-702.Kiper, Nilgün. (2006) “Resettlement of Immigrants and Planning in İzmir During the Hamidian Period”, Doktora Tezi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.Menekşe, Metin. (2016) “XX. Yüzyıl Başlarında Kuşadası’nda Girit Muhacirleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (42): 715-734.Okuşluk Şenesen, Refiye. (20-22 Ekim 2011) “Çukurova Bölgesi Girit Göçmenlerinin Girit’e Dair Anlatılanlarının Sosyal Tarihe Kaynaklık Etmesi”, Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu, Adana- Çukurova Üniversitesi.Parlak, Cengiz. (2004) “Girit’ten Çanakkale’ye Göçler”, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.Saydam, Abdullah. (1999) “Kırım ve Kafkasya’dan Yapılan Göçler ve Osmanlı İskân Siyaseti (1856-1876)”, Osmanlı, IV: 677-686.Sepetçioğlu, Tuncay Ercan. (2011) “Girit’ten Anadolu’ya Gelen Göçmen Bir Topluluğun Etnotarihsel Analizi: Davutlar Örneği”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Sepetçioğlu, Tuncay Ercan. (2011) “Sürgün ve İskân Kıskacında Giritli Müslüman Kadın (1896-1913)”, Hıstory Studıes, 6(2): 140-159.Şimşek, Selami (2007). “Doğu Akdeniz’de Tahrip Olan Bir Kültür Mirası: Girit’te Tarîkatlar ve Tekkeler”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 32: 215-244.Tahmisci-zâde Mehmed Macid. (1977) “Girit Hatıraları”, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.Taşbaş, Erdal. (2011) “Osmanlı Topraklarına Yapılan Göçler ve Muhacirin-i İslamiye Komisyonu”, Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.Toprak, Serap. (2012) “Megali İdea’ya Bir Örnek: Girit”, Akademik Orta Doğu, 7(1): 145-160. Tukin, Cemal. (1945) “Girit İsyanları”, Belleten, IX (34): 163-206.Tukin, Cemal. (1996) “Girit”, DİA, 14: 85-93.Ünsal, Emin. (2009) “Girit’in Türk Hâkimiyetinden Çıkışı”, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.Yılmaz, M. (1999) “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”, Osmanlı, IV: 587-602.https://giritturklerikulturu.wordpress.com/2014/07/31/sayin-girit-kokenli-merakli-okuyucular/ (Erişim Tarihi: 21.11.2018)http://www.izmirkulturturizm.gov.tr. (Erişim Tarihi: 17.11.2018).http://www.karabaglar.bel.tr/ilcemiz. (Erişim Tarihi: 15.11.2018).Ahenk, 15 Kânun-u Evvel 1899 Rumî; 12 Şaban 1317 Hicrî, S: 1015. Ahenk, 7 Kânun-i Sâni 1900 (6 Ramazan 1317), S: 1035.Ahenk, 7 Ocak 1900.Ahenk, 29 Aralık 1901. Giritliler Gazetesi, Ocak 2011, S: 1.Giritliler Gazetesi, Mart 2011, S: 2.Giritliler Gazetesi, Mayıs 2011, S: 3.Giritliler Gazetesi, Eylül 2011, S: 4.Giritliler Gazetesi, Kasım 2013, S: 8.BOA., A. MKT. MHM., 508/7.BOA., A. MKT. MHM., 525/ 30.BOA., BEO., 3304.247743.1.1.BOA., DH.MKT., 394/41.BOA., DH.MKT., 2727.7.1.1.BOA., DH.MKT., 2727.7.2.1.BOA., DH. MKT., 428/101. BOA., DH.MKT., 882/9.BOA., DH.MKT., 1252.66.1.1.BOA., DH.MKT., 1252.66.2.2.BOA., DH. UMVM, 123/21.BOA., İ. HUS, 65/1316.B.O.A., İ. HUS., 165. 56. 1.1.BOA., İ.M.M, 962/2786.BOA., İ. MTZ. GR, 33/1363. BOA., Y. A. RES, 100/31.BOA., Y. A. RES, 101/29. BOA., Y. EE. KP, 8/746.BOA., Y. EE. KP, 9/858.BOA., Y. MTV, 188/57.BOA., Y. PRK. KOM, 10/26. BOA., Y. PRK. KOM, 10/30.BOA., Y. PRK. A, 12/25.BOA., Y. PRK. ASK, 148/19.BOA., Y. PRK. ASK, 155/118.BOA., Y. PRK. MYD, 22/55.
Öz
Girit’te
yaşayan Müslüman Türk nüfus ilk olarak; 19. yüzyılın sonlarında milliyetçi
akımların ve Yunan bağımsızlık hareketinin Girit’i de etkilemesiyle adada
başlayan milliyetçi çatışma ve katliamlar neticesinde yurtlarını terk ederek
adadan göç etmek zorunda kalmıştır. Daha sonra ise; Girit’in Osmanlı
hâkimiyetinden çıkmasıyla burada azınlık statüsünde yaşayan Girit Müslümanlarının
“Mübadele” anlaşmasıyla adadan yine zorunlu göç süreci yaşanmıştır. Böylece
yaşanan iki büyük göç dalgasıyla Müslüman nüfus, Anadolu’ya taşınmıştır. Bu
çalışmada; Müslüman halkın, 19. yüzyılda özellikle 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı
ile birlikte baskı ve katliamlar sonucu Girit’ten Anadolu’ya yönelik zorunlu
göç ya da zorunlu kaçış süreci neticesinde İzmir’e gelmeleri ve burada Turgutlu
(Hamidiye) köyüne iskânları, sosyal ve kültürel değerleri ele alınarak, gerekli
değerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı; tarihi belgeler,
alan çalışması ve konu ile ilgili
yapılan çeşitli araştırmalar çerçevesinde, Giritli Müslümanların İzmir’e
gelişleri, Turgutlu (Hamidiye) köyünün kuruluşu ve buraya iskân edilmeleri, kaç
haneden mürekkep oldukları, meslekleri, temel geçim kaynakları, yörenin diğer
toplumsal gruplarıyla olan ilişkileri, kültürel adaptasyonları, Turgutlu
(Hamidiye) köyünün günümüzdeki durumu ve Giritli muhacirlerin tarihsel süreç
içerisinde geçirmiş oldukları dönüşümü irdeleyerek, farklı bir bakış açısı ortaya koyabilmektir. Konuya
özgünlük ve bütünlük sağlaması açısından, dönemin gazeteleri ve arşiv belgelerine
ayrıca bölgedeki üçüncü ve dördüncü kuşak Giritli vatandaşların
konu ile ilgili bizzat kendi ifadelerine yer verilmeye dikkat edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Adıyeke, A. Nükhet. (2000) “Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908)”, Ankara: TTK Yay.Adıyeke, A. Nükhet. (2013) “Girit’ten Kaçmak; Girit’ten Göçmek İki Büyük Göç Dalgası Arasında Girit Muhacirleri”, Balkanlar ve Göç, s.137-158.Altınsay, Sabâ. (2005) “Kritimu-Girit’im Benim”, İstanbul: Can Yay.Armaoğlu, Fahir. (2006) “19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914)”, İstanbul: Alkım Yayınevi.Aydın, Mahir. (2008) “Girit Sarı Kitap”, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Belen, Nezahat. (2004) “1900-1973 Yılları Arasında Kuşadası’nın Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Tarihi”, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.Beyru, Rauf. (2000) “19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam”, İstanbul: Literatür Yayınları.Çetin, Necat. “Girit Muhacirlerinin İskân Olduğu Tire Hamidiye (Turgutlu) Köyü Araştırması ve SonOsmanlı Nüfus Tahriri”, Yöre Araştırmacısı. Çokişler, Nazım. (2007) “Girit Göçmenleri Türk Halk Kültürü Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.Emgili, Fahriye. (2005) “Tarsus’ta Girit Göçmenleri (1897-1912)”, Ankara Üni. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 39(25):189-197.Hülagu, Metin. (2008) “Osmanlı-Yunan Savaşı Abdülhamid’in Zaferi”, İzmir: Yitik Hazine Yay.Kara, Melike ve Çelik, Mehtap. (2014) “Kuzey Afrika ve Ortadoğu’da Girit Müslümanları”, Hıstory Studıes, 6(2): 91-101.Karal, E. Ziya. (2011) “Osmanlı Tarihi Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907”, Ankara: TTK Yay.Kassab, Sawsan Agha. (1999) “II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı Vilayetlerine İskân Edilen Girit’li Göçmenler”, Osmanlı, IV: 697-702.Kiper, Nilgün. (2006) “Resettlement of Immigrants and Planning in İzmir During the Hamidian Period”, Doktora Tezi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.Menekşe, Metin. (2016) “XX. Yüzyıl Başlarında Kuşadası’nda Girit Muhacirleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (42): 715-734.Okuşluk Şenesen, Refiye. (20-22 Ekim 2011) “Çukurova Bölgesi Girit Göçmenlerinin Girit’e Dair Anlatılanlarının Sosyal Tarihe Kaynaklık Etmesi”, Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu, Adana- Çukurova Üniversitesi.Parlak, Cengiz. (2004) “Girit’ten Çanakkale’ye Göçler”, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.Saydam, Abdullah. (1999) “Kırım ve Kafkasya’dan Yapılan Göçler ve Osmanlı İskân Siyaseti (1856-1876)”, Osmanlı, IV: 677-686.Sepetçioğlu, Tuncay Ercan. (2011) “Girit’ten Anadolu’ya Gelen Göçmen Bir Topluluğun Etnotarihsel Analizi: Davutlar Örneği”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Sepetçioğlu, Tuncay Ercan. (2011) “Sürgün ve İskân Kıskacında Giritli Müslüman Kadın (1896-1913)”, Hıstory Studıes, 6(2): 140-159.Şimşek, Selami (2007). “Doğu Akdeniz’de Tahrip Olan Bir Kültür Mirası: Girit’te Tarîkatlar ve Tekkeler”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 32: 215-244.Tahmisci-zâde Mehmed Macid. (1977) “Girit Hatıraları”, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.Taşbaş, Erdal. (2011) “Osmanlı Topraklarına Yapılan Göçler ve Muhacirin-i İslamiye Komisyonu”, Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.Toprak, Serap. (2012) “Megali İdea’ya Bir Örnek: Girit”, Akademik Orta Doğu, 7(1): 145-160. Tukin, Cemal. (1945) “Girit İsyanları”, Belleten, IX (34): 163-206.Tukin, Cemal. (1996) “Girit”, DİA, 14: 85-93.Ünsal, Emin. (2009) “Girit’in Türk Hâkimiyetinden Çıkışı”, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.Yılmaz, M. (1999) “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”, Osmanlı, IV: 587-602.https://giritturklerikulturu.wordpress.com/2014/07/31/sayin-girit-kokenli-merakli-okuyucular/ (Erişim Tarihi: 21.11.2018)http://www.izmirkulturturizm.gov.tr. (Erişim Tarihi: 17.11.2018).http://www.karabaglar.bel.tr/ilcemiz. (Erişim Tarihi: 15.11.2018).Ahenk, 15 Kânun-u Evvel 1899 Rumî; 12 Şaban 1317 Hicrî, S: 1015. Ahenk, 7 Kânun-i Sâni 1900 (6 Ramazan 1317), S: 1035.Ahenk, 7 Ocak 1900.Ahenk, 29 Aralık 1901. Giritliler Gazetesi, Ocak 2011, S: 1.Giritliler Gazetesi, Mart 2011, S: 2.Giritliler Gazetesi, Mayıs 2011, S: 3.Giritliler Gazetesi, Eylül 2011, S: 4.Giritliler Gazetesi, Kasım 2013, S: 8.BOA., A. MKT. MHM., 508/7.BOA., A. MKT. MHM., 525/ 30.BOA., BEO., 3304.247743.1.1.BOA., DH.MKT., 394/41.BOA., DH.MKT., 2727.7.1.1.BOA., DH.MKT., 2727.7.2.1.BOA., DH. MKT., 428/101. BOA., DH.MKT., 882/9.BOA., DH.MKT., 1252.66.1.1.BOA., DH.MKT., 1252.66.2.2.BOA., DH. UMVM, 123/21.BOA., İ. HUS, 65/1316.B.O.A., İ. HUS., 165. 56. 1.1.BOA., İ.M.M, 962/2786.BOA., İ. MTZ. GR, 33/1363. BOA., Y. A. RES, 100/31.BOA., Y. A. RES, 101/29. BOA., Y. EE. KP, 8/746.BOA., Y. EE. KP, 9/858.BOA., Y. MTV, 188/57.BOA., Y. PRK. KOM, 10/26. BOA., Y. PRK. KOM, 10/30.BOA., Y. PRK. A, 12/25.BOA., Y. PRK. ASK, 148/19.BOA., Y. PRK. ASK, 155/118.BOA., Y. PRK. MYD, 22/55.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Mart 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |