2008 DÜNYA EKONOMİK KRİZİNİN TÜRKİYE’NİN AVRUPA BİRLİĞİ’NE İHRACATI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2022, , 1 - 17, 08.10.2022

Uğur Ayık , Hüseyin Özer

https://doi.org/10.11611/yead.974531

Öz

Tüm dünya ekonomilerini derinden sarsan 2008 dünya ekonomik krizi, ihracatının yaklaşık yarısını Avrupa Birliği (AB) ülkelerine gerçekleştiren Türkiye ekonomisini de olumsuz yönde etkilemiştir. Bu çalışmada 2005:01-2019:12 dönemine ait aylık veriler kullanılarak gerçekleştirilen ekonometrik analizlerle söz konusu etkinin büyüklüğü ve niteliği araştırılmıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle serilerin durağanlık mertebelerini belirlemek için Phillips-Perron (PP), KwiatkowskiPhillips-Scmidth-Shin (KPSS) ve Zivot-Andrews (ZA) Birim Kök Testleri, ardından değişkenler arasındaki gerek uzun dönemli ilişkiyi gerekse nedensellik ilişkilerinin varlığını araştırmak için sırasıyla Johansen Eşbütünleşme Testi ve Granger Nedensellik Testi uygulanmıştır. Elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde, serilerin düzeyde durağan olmadığı ancak birinci farkları alındığında durağan hale geldikleri tespit edilmiştir. Aynı mertebeden durağan I(1) seriler arasında uzun dönemli ilişki bulunamamış fakat tek ya da çift yönlü nedensellik ilişkilerine rastlanmıştır. Serilere uygulanan eşbütünleşme ve nedensellik testlerinin farklı sonuçlar sunması yorumlanarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İhracat, Phillips-Perron Birim Kök Testi, KPSS Birim Kök Testi, ZA Birim Kök Testi, Johansen Eşbütünleşme Testi, Granger Nedensellik Testi.

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi

EFFECTS OF THE 2008 WORLD ECONOMIC CRISIS ON TURKEY’S EXPORTS TO THE EUROPEAN UNION

Öz

The 2008 world economic crisis that deeply shook all the world economies also negatively effected the economy of Turkey, which carried out about half of its exports to European Union (EU) countries. The magnitude and nature of the effect were investigated by econometric analysis performed using monthly data for the period 2005: 01-2019: 12 in this study. For this purpose, Phillips-Perron (PP), Kwiatkowski-Phillips-Scmidth-Shin (KPSS) and Zivot-Andrews (ZA) Unit Root Tests were applied first to determine the stationarity levels of the series, then the Johansen Cointegration Test and Granger Causality Test were applied respectively to investigate both the long-term relationship between the variables and the existence of causality relationships. When the obtained findings are evaluated in general; it has been determined that the series are not stationary at level I(0) but become stationary when their first difference is taken. No long-term relationship has been found between stationary series at the same level I (1), but unilateral or bidirectional causality relationships have been found. The different results of the cointegration and causality tests applied to the series have been interpreted and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Export, PP Unit Root Test, KPSS Unit Root Test, ZA Unit Root Test, Johansen Cointegration Test, Granger Causality Test.

Kaynakça

• Bjelic, P. ve Jacimovic, D. (2013) “Effects of the World Economic Crisis on Exports in the CEEC: Focus on the Western Balkans”, Economic Annals, Volume LVIII, No. 196, 71-98.
• Bozkurt, H. Y. (2013) “Zaman Serileri Analizi”, Genişletilmiş 2.Baskı, Kocaeli: Ekin Yayınları.
• Çetinkaya, A. T. (2015) “Euro Krizinin AB ve Türkiye Üzerindeki Etkileri: 2008 Küresel Krizi Bağlamında Bir Değerlendirme”, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:4, Sayı:7, 87-108.
• Engin, C. ve Göllüce, E. (2016) “2008 Küresel Finans Krizi ve Türkiye Üzerine Yansımaları”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, İİBF Dergisi, 6(1), 27-40.
• Göçer, İ. ve Özdemir, A. (2012) “2008 Küresel Krizinin Yayılma Süreci ve Etkileri: Seçilmiş Ülkeler için Ekonometrik Bir Analiz”, Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 191-210.
• Granger, C.W.J. (1969) “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods”, Econometrica, (37).
• Johansen, S. (1988) “Statistical Analysis of Cointegration Vectors”, Journal of Economic Dynamics and Contro, 12, 231-254.
• Kaderli, Y. ve Küçükkaya, H. (2012) “2008 Dünya Finansal Krizi Sonrası Türkiye Ekonomisinde Yaşanan Gelişmelerin Bazı Ülkelerle Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Pamukkale Üniversitesi, SBE Dergisi,12, 85-96.
• Karaçor, Z., Konya, S. ve Karaer, M. (2017) “2008 Küresel Ekonomik Krizin Türkiye Ekonomisine Etkileri: 2001 Krizi ile Bir Karşılaştırma”, 1. Uluslararası Ekonomi Araştırmaları ve Finansal Piyasalar Kongresi, 294-309.
• Kesebir, M. (2018) “2008 Küresel Finansal Kriz ve Bu Krizin Türkiye’deki Ekonomik Göstergelere Etkisi”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4), 531–538.
• Kosaroglu, S. M., Karadas, H. A. ve Salihoglu, E. (2016) “Effects of the EU Originated Debt Crisis on Turkey’s Export”, Sarajevo Journal of Social Sciences, 2016/1, 131-141.
• Köroğlu, D. (2010) “2008 Krizinin Türk Dış Ticaretine Etkisi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özkardeş, L. (2016) “2008 Krizinin Türkiye’nin İhracat Ürünleri ve Pazar Konfigürasyonuna Etkisi”, Gümrük & Ticaret Dergisi, Sayı:8, 30-37.
• Özsan, A. G. (2015) “Avrupa Birliği’ndeki Ekonomik Yavaşlamanın Türkiye’nin Sektörel İhracatı Üzerindeki Etkisi”, Kalkınma Bakanlığı Ekonomi Çalışma Tebliğleri Serisi, No: 2015/2, 1-22.
• Phillips, P. C. B. ve Perron, P. (1988) “Testing for a Unit Root in Time Series Regression”, Biometrika, 75(2), 335-346.
• Stock, J. H. ve Watson, M. W. (1988) “Testing for Common Trends”, Journal of the American Statistical Association, 83, 1097-1107.
• Tarı, R. (2018) “Ekonometri”, Genişletilmiş 13. Baskı, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Tunçsiper, B. ve Biçen, Ö. F. (2013) “Avrupa Borç Krizinin Türkiye’nin İhracatı Üzerindeki Etkileri”, International Conference on Eurasian Economies, 486-495.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (2020) https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (27.10.2020).
• Türkiye İstatistik Kurumu, Temel İstatistikler (2020) https://tuikweb.tuik.gov.tr, (28.10.2020).
• Uğurlu, E. (2015) “Durağanlık ve Birim Kök Sınamaları”, İstanbul Aydın Üniversitesi Ekonomi ve Finans Bölümü Ders Notları, Kitapçık 1, 1-17.
• Yıldırım, S. (2010) “2008 Yılı Küresel Ekonomi Krizinin Dünya ve Türkiye Ekonomisine Etkileri”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (18), 47-55.