Nuri Bilge Ceylan and the Provincial: A Semiotic Analysis on Film Posters

Yıl 2024, Sayı: 31, 157 - 173, 29.01.2024

Tamer Ataç Duygu Dinçeli

https://doi.org/10.17484/yedi.1277060

Öz

This study examines the reflections of Nuri Bilge Ceylan's portrayal of the provincial on film posters. It aims to reveal which meaning elements are used to depict of the provincial in film posters. In this context, Nuri Bilge Ceylan's provincial themed film posters were examined. These films are as follows: Koza, Kasaba, Mayıs Sıkıntısı, Uzak, Bir Zamanlar Anadolu’da, Kış Uykusu, Ahlat Ağacı. Nuri Bilge Ceylan is shown as one of the directors who exhibit the current and most original examples of provincial representation in Turkish cinema. He is a director who prefers to have dominance over the narrative in his films. As a matter of fact, he is also the writer, editor and director of all his films. It is possible to observe the meticulousness that Nuri Bilge Ceylan, who is also a photographer, shows to the narrative in his films, as well as in his posters. Film posters; it is a visual design product that is informative and summative, but also often includes symbolic expressions. The use of symbolic expressions causes connotations to gain importance, and as a result, film posters turn into a meaningful visual string. It is possible to observe this situation in the film posters of Nuri Bilge Ceylan about the provincial. The film posters examined within the scope of the study were examined with a semiotic approach. The posters examined in the study were first decomposed into semantic elements. Then, the equivalents of the meaning elements at the connotation level were expressed. These concepts are shared in tables. After that all these meaning elements and connotations were evaluated holistically under the title of contextual connotation. As a result of the evaluations, it has been seen that Ceylan frequently refers to some meaning elements in the film posters with the provincial theme. These are primarily; trees, nature and seasons. The posters generally have a stagnant and pessimistic atmosphere. This pessimism can also be felt by facial expression, dark clouds and seasonal conditions in posters. On the other hand, the frequently used road element has been evaluated as meaningful in the context of Kasaba, Mayıs Sıkıntısı and Uzak films, also known as the provincial trilogy.

Anahtar Kelimeler

Nuri Bilge Ceylan, Provincial, Turkish Cinema, Film Poster, Semiotics

Nuri Bilge Ceylan ve Taşra: Film Afişleri Üzerinden Göstergebilimsel Bir Analiz

Öz

Bu çalışma, Nuri Bilge Ceylan’ın taşra tasvirinin film afişlerindeki yansımalarını incelemektedir. Film afişlerinde resmettiği taşrada; hangi anlam ögelerine başvurulduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda Nuri Bilge Ceylan'ın taşra temalı filmlerinin afişleri incelenmiştir. Bu filmler şöyledir: Koza, Kasaba, Mayıs Sıkıntısı, Uzak, Bir Zamanlar Anadolu’da, Kış Uykusu ve Ahlat Ağacı. Nuri Bilge Ceylan, Türk sinemasında taşra temsilinin güncel ve en özgün örneklerini sergileyen yönetmenlerinden biri olarak gösterilmektedir. Filmlerinde anlatıya mutlak hâkimiyet sağlamayı tercih eden bir yönetmendir. Nitekim tüm filmlerinde senarist, kurgucu ve yönetmen koltuğuna da kendisi oturmaktadır. Aynı zamanda bir fotoğrafçı olan Nuri Bilge Ceylan’ın filmlerinde anlatıya gösterdiği titizliği, afişlerinde de gözlemlemek mümkündür. Film afişleri; bilgilendirici ve özetleyici olmakla beraber aynı zamanda sembolik ifadelere de sıklıkla yer veren bir görsel tasarım ürünüdür. Sembolik ifadelerin kullanılması, yananlamların da önem kazanmasına neden olur ve bunun neticesinde film afişleri anlam yüklü bir görsel dizgeye dönüşür. Bu durumu, Nuri Bilge Ceylan’ın taşrayı konu alan film afişlerinde de gözlemlemek mümkündür. Çalışma kapsamında incelenen film afişleri, göstergebilimsel bir yaklaşım ile incelenmiştir. Çalışmada incelenen afişler, önce anlam ögelerine ayrıştırılmıştır. Ardından anlam ögelerinin yananlam düzeyindeki karşılıkları ifade edilmiştir. Bu kavramlar, tablolar halinde paylaşılmıştır. Sonrasında tüm anlam ögeleri ve yananlamlar, bağlamsal yananlam başlığı altında bütüncül olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, Ceylan’ın taşra temalı film afişlerinde bir takım anlam ögelerine sıklıkla başvurduğu görülmüştür. Bunlar en başta ağaç, doğa ve mevsimlerdir. Afişlerde genellikle durgun ve karamsar bir hava hâkimdir. Bu karamsarlık; yüz ifadesi, kara bulutlar ve mevsim şartlarından da hissedilebilmektedir. Öte yandan sıklıkla kullanılan yol unsuru taşra üçlemesi olarak da bilinen Kasaba, Mayıs Sıkıntısı ve Uzak filmleri bağlamında anlamlı olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nuri Bilge Ceylan, Taşra, Türk Sineması, Film Afişi, Göstergebilim

Kaynakça

• Akbulut, H. (2005). Nuri Bilge Ceylan sinemasını okumak: Anlatı, zaman, mekân. Bağlam Yayıncılık.
• Atam, Z. (2010). Yeni sinemanın dört kurucu yönetmeni: Yeşim Ustaoğlu, Zeki Demirkubuz, Derviş Zaim, Nuri Bilge Ceylan (Tez No. 273834) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Ulusal Tez Merkezi.
• Aytekin, P. E. (2015). Nuri Bilge Ceylan sinemasının anlatısal dönüşümü: Fotoğrafik anlatımdan, öyküsel anlatıma. Selçuk İletişim, 9 (1), 247-265.
• Barthes, R. (2016a). Göstergebilimsel serüven (M. Rifat ve S. Rifat, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Barthes, R. (2016b). S/Z. (S. Ö. Kasar, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Becer, E. (2018). İletişim ve grafik tasarım. Dost Yayınları.
• Bircan, U. (2015). Roland Barthes ve göstergebilim. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 13 (26), 17-41.
• Ceylan, N. B. (Yönetmen). (1995). Koza [Film].
• Ceylan, N. B. (Yönetmen). (1997). Kasaba [Film].
• Ceylan, N. B. (Yönetmen). (1999). Mayıs Sıkıntısı [Film].
• Ceylan, N. B. (Yönetmen). (2002). Uzak [Film].
• Ceylan, N. B. (Yönetmen). (2011). Bir Zamanlar Anadolu’da [Film].
• Ceylan, N. B. (Yönetmen). (2014). Kış Uykusu [Film].
• Ceylan, N. B. (Yönetmen). (2017). Ahlat Ağacı [Film].
• Çeken, B. ve Arslan, A. A. (2016). İmgelerin göstergebilimsel çözümlenmesi. Film afişi örneği. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (2), 508-517.
• Ceylan, N. B. (2003, Mayıs). Sanki her şey kendiliğinden oluyor gibi. Sonsuzkare Dergisi, 1.
• Ergin, S. (2007). Mimarlık ve sinema etkileşiminin sinemasal mekâna etkileri ve Nuri Bilge Ceylan sinemasından bir örnek: "Uzak" (Tez No. 179024) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü]. Ulusal Tez Merkezi.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime giriş. Alan Yayıncılık.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş (S. İrvan, Çev.). Bilim ve Sanat.
• Güz, N., Küçükerdoğan, R., Sarı, N., Küçükerdoğan, B. ve Zeybek, I. (2002). Etkili iletişim terimleri. İnkılap Yayınevi.
• Karaman, E. (2017). Roland Barthes ve Charles Sanders Peirce’in göstergebilimsel yaklaşımlarının karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 9 (2), 25-36.
• Özdoğru, P. (2003). Popüler sinema ve sanat sineması ayrımında minimalist yaklaşım ve Nuri Bilge Ceylan sinemasında yansımaları (Tez No. 124906) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özen, E., ve Çelenk, S. (2006). Sinema endüstrisinin ekonomik yöndeşme eğilimleri: Hollywood örneği. İletişim Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 67-96.
• Özmakas, U. (2009). Charles Sanders Peirce’in gösterge kavramı. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 32-45.
• Parsa, S. (2008). Film çözümlemeleri. Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin abc’si. Say Yayınları.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı göstergebilim sözlüğü: kavramlar, yöntemler, kuramcılar, okullar. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rifat, M. (2018). Açıklamalı göstergebilim sözlüğü. Alfa Yayınları.
• Rifat, M. (2020). XX. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları-2 temel metinler. Yapı Kredi Yayınları.
• Suner, A. (2006). Hayalet ev. Metis Yayınları.
• Turgut, E. (2013). Grafik dil ve anlatım biçimleri. Anı Yayınları.
• Uslu, Y. (2017). Grafik tasarımda mükemmellik kusurluluk afişler. Ekin Yayınevi.
• Ünal, M. F. (2016). Göstergebilimin serüveni. Mütefekkir, 3 (6), 379-398.
• Yetimova, S., ve Aslan, M. (2018). Nuri Bilge Ceylan sinemasının uluslararası basındaki eleştirileri üzerine bir söylem analizi: Bir Zamanlar Anadolu’da örneği. Asya Studies, 5 (5), 73-86.