Rus Avangardında Faktura ve Doku ile İlişkisi

Yıl 2024, Sayı: 31, 115 - 128, 29.01.2024

Zelfi Buse Yılmaz , Gülderen Görenek

https://doi.org/10.17484/yedi.1342474

Öz

20. yüzyılın başlarında, resimde Modern sanat yaklaşımı bağlamında, Doku ve Faktura terimleri, farklı olsalar da ortak özelliklerinden dolayı zaman zaman birbirleriyle karıştırılabilmektedir. Doku, dokunma ve görme duyularına hitap ederek, bilinçaltının evrensel deneyimlerine dayanan bir öğedir ve çevredeki her türlü nesnenin yüzey özelliklerini ifade eder. Sanatta ise, farklı amaçlara yönelik olarak gerçek doku, taklit doku gibi çeşitli doku türleri kullanılmıştır. 20. yüzyılın ilerleyen dönemlerinde, resim sanatına, farklı nesnelerin eklenmesiyle birlikte, sanatçılar gerçek dokuyu eserlerinde kullanmaya başlamışlardır. Gerçek doku, Faktura ile en fazla ilişkiselliği bulunan doku türüdür. Faktura, malzemenin veya nesnenin dokusu ve diğer nitelikleri üzerinden eserin özgünlüğünü belirten önemli bir kavramdır. Bir eserin Faktura’sından bahsedilirken malzemenin veya nesnenin dokusu ve tüm diğer nitelikleri önem kazanmaktadır. 1910-1923 yılları arasında Rusya'da ortaya çıkan Faktura terimi, zaman içinde değişikliklere uğramış ve terimin anlamı üzerine çeşitli eleştiriler getirilmiştir. Bu çalışmada, Doku kavramıyla sanat eserine etki eden dış etkenler ve Nikolai Tarabukin'in görüşleri aracılığıyla, yanılsamacılıktan kendine yeten bir nesne oluşturma süreçleri açıklanmıştır. Ardından, Doku teriminin etimolojik tanımı, teknik özellikleri ve farklı türleri ele alınmıştır. Bunun yanı sıra, Faktura teriminin etimolojik tanımı yapılmış ve Maria Gough'un beş an üzerinden irdelediği Faktura terimindeki değişiklikler, Vladimir Tatlin'in malzeme kültürü ve Konstrüktivistlerin terminolojisine yapılan atıflar yardımıyla açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır.
Sonuç olarak, Rus avangardında 'Faktura' terimi, bir sanat eserinin sadece tamamlanmış olmasına değil, aynı zamanda eserin üretim sürecini tamamladıktan sonra dahi kendi kendine yeten, bir işlevi üstlenerek bunu sürdüren esere atıfta bulunmak amacıyla kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Faktura, doku, taklit doku, gerçek doku, kendine yeten nesne

Destekleyen Kurum

Çanakkale Osekiz Mart Üniversitesi Resim Anasanat Dalı Yüksek Lisans Programında yapılan tezin bir bölümünü içermektedir.

Teşekkür

Çanakkale Osekiz Mart Üniversitesine teşekkürler.

Factura in the Russian Avant-Garde and its Relationship with Texture

Öz

In the early 20th century, within the context of the Modern Art movement in painting, the terms Texture and Factura, though distinct, can occasionally be mistaken for one another due to their shared characteristics. Texture is an element rooted in the universal experiences of the subconscious, appealing to the senses of touch and sight, and it signifies the surface properties of all sorts of objects within the environment. In the realm of art, various textures, such as real texture and imitation texture, are employed for different purposes. As the 20th century progressed, artists introduced diverse objects into the realm of painting, leading to the incorporation of actual texture in their works. Real texture stands as the type of texture most strongly correlated with Factura. Factura is a pivotal concept that communicates the uniqueness of a work through the texture and other attributes of the material or object. When discussing a work's Factura, the texture and all other attributes of the material or object assume significant importance. The term Factura, which emerged in Russia between 1910 and 1923, underwent modifications over time and faced various criticisms regarding its meaning. In this study, the processes of crafting a self-contained object free from illusionism were elucidated through the concept of Texture and the insights of Nikolai Tarabukin, focusing on external influences had affected the artwork. Subsequently, the etymological definition, technical characteristics, and different types of the term Texture were addressed. In addition, the etymological definition of the term Factura was made and the changes in the term Factura, which Maria Gough examines over five moments, were clarified to a certain extent with the help of references to Vladimir Tatlin's material culture and Constructivists' terminology.
As a result, it has been seen that in the Russian avant-garde, the term 'Factura' is used to refer to a work of art that is not only completed, but also continues to assume a self-sufficient function even after the work has completed its production process.

Anahtar Kelimeler

Factura, texture, imitation texture, real texture, self contained object

Kaynakça

• Artun, A. (2015). Sanatın iktidarı: 1917 devrimi ve müzecilik. İletişim Yayınları.
• Batur, E. (Ed.). (2015). Modernizmin serüveni bir temel metinler seçkisi 1840-1990. Sel Yayıncılık.
• Elmas, H. ve Kanaç, A. R. (2020). Çağdaş Türk resminde melezleşme. İdil Dergisi, 72, s. 1231–1245. 10.7816/idil-09-72-04
• Etimoloji Türkçe. (t.y.). Manifatura. Etimolojitürkce.com sözlüğü içinde. Erişim adresi (5 Temmuz 2023): https://www.etimolojiturkce.com/kelime/manifatura#google_vignette
• Etimoloji Türkçe. (t.y.). Fatura. Etimolojitürkce.com sözlüğü içinde. Erişim adresi (5 Temmuz 2023): https://www.etimolojiturkce.com/kelime/fatura#google_vignette
• Etymologeek. (t.y.). Factura etymology. Etymologeek.com dictionary içinde. Erişim adresi (July 5, 2023): https://etymologeek.com/lat/factura#google_vignette
• Gough, M. (1999). Faktura: The making of the Russian avant-garde. RES: Anthropology and Aesthetics, 36, s. 32-59. http://www.jstor.org/stable/20167475
• Harrison, C. ve Wood, P. (Ed.). (2011). Sanat ve kuram 1920-2000: Değişen fikirler antolojisi (S. Gürses, Çev.). Küre Yayınları.
• Keser, N. (2009). Sanat sözlüğü. Ütopya Yayınevi.
• Kokkori, M., D’Alessandro, S., Lister, K. ve Casadio, F. (2016). Materials and meanings: Analyzing Kazimir Malevich’s painterly realism of a football player—color masses in the 4th dimension. https://www.academia.edu/32483096/Materials_and_Meanings_Analyzing_Kazimir_Malevichs_Painterly_Realism_of_a_Football_Player
• Malevich, K. S. (1915). Painterly realism of a football player - color masses in the fourth dimension [Oil on canvas, 70.2 × 44.1 cm]. Art Institute of Chicago, Chicago. https://www.artic.edu/artworks/207293/painterly-realism-of-a-football-player-color-masses-in-the-4th-dimension
• Ocvirk, O. G., Stinson, R. E., Wigg, P. R., Bone, R. O. ve Cayton, D. L. (2015). Sanatın temelleri teori ve uygulama (N. Kuru ve A. Kuru, Çev.). Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Online Ethimology Dictionary. (t.y.). Manufacture. Etymonline.com dictionary içinde. Erişim adresi (July 5, 2023): https://www.etymonline.com/word/manufacture#etymonline_v_6833
• Özkan, A. (2018 Aralık). Resim yüzeylerinde teknoloji destekli hazır doku kullanımı. Sanat Dergisi, 32, s. 107-116. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/613694
• Picabia, F. (1922). The fig-leaf [Oil on canvas, 200 x 160]. Tate, Bankside, London. https://www.tate.org.uk/research/tate-papers/28/picabia-fig-leaf
• Picasso, P. (1914). Fruit dish, bottle and violin [Oil on canvas, 92 x 73]. The National Gallery, Main Collection, London. https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/pablo-picasso-fruit-dish-bottle-and-violin
• Seo-Bo, P. (1990). Ecriture(描法) no.900205 [Mixed media with Korean hanjı paper on canvas, 53.3 x 46.8]. Private Collection, Suwon Korea. http://seobo.org/board/view.asp?idx=2099&idx2=2004&no=6&page=4&Year=&keyword=
• Seven, E. (2013). 20. yüzyıl batı resim sanatında doku kullanımı ve çeşitliliği üzerine bir araştırma (Tez No. 354599) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Schwitters, K. (1921). Merz picture 32 A. The cherry picture (Merzbild 32 A. Das kirschbild) [Collage]. The Museum of Modern Art, New York, NY, United States. https://www.moma.org/collection/works/33356
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2014). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Tarabukin, N. (2015). Sehpadan Makineye. Batur, E. (Ed.), Modernizmin serüveni: Bir temel metinler seçkisi 1840-1990 (s. 146-154) içinde. Sel Yayıncılık.
• Tatlin, V. (1914). Selections of materials [Photograph of the artist’s counter-relief]. Punin family archive, St Petersburg. Beaudouin-Architectes. http://www.beaudouin-architectes.fr/2015/10/7030/
• Tatlin, V. (1914). Corner counter-relief [Corner counter-relief]. The Virtual Russian Museum, St Petersburg. Beaudouin-Architectes. http://www.beaudouin-architectes.fr/2015/10/7030/
• van Gogh, V. (1889). The starry night [Painting]. The Museum of Modern Art, New York, NY, United States. https://www.moma.org/collection/works/79802#google_vignette
• Yılmaz, Z. B. (2022). 20. yüzyıl resminde farklı malzeme kullanımı: Yüzeyden çıkışın temsilleri (Tez No. 772678) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.