Robert Wilson’ın ‘Hamlet Makinesi’ Rejisi ve Postdramatik Stratejisi

Yıl 2025, Sayı: 33, 73 - 85

Ali Ömür Ulusoy

https://doi.org/10.17484/yedi.1551474

Öz

Postmodern süreçte ortaya çıkan ve Hans-Thies Lehmann tarafından literatüre kazandırılan postdramatik tiyatro, dramatik yapının bütün kalıplarını kırar ve metni merkezden çıkarması bakımından, postmodern tiyatrodan da ayrılır. Lehmann, dramatik yapıyı mutasyona uğratan bu oluşumu ayrıştırmak için; hiyerarşisizlik, eşzamanlılık, göstergelerin yoğunluğu, aşırılık, müzikalizasyon, senografi, sıcaklık ve soğukluk, bedensellik, somut tiyatro, gerçeğin çöküşü ve olay/durum olmak üzere on bir kriter belirler. Bu yeni estetiğin erken bir temsilcisi olarak Heiner Müller’in Hamlet Makinesi, postdramatik yaklaşımın temel metinlerinden biri olarak öne çıkar. Robert Wilson ise yenilikçi bir yönetmen olarak, başlangıçtan günümüze, postdramatik tiyatronun en önemli isimlerinden biri olmuştur. Bu çalışmada, Robert Wilson’ın Hamlet Makinesi rejisindeki postdramatik stratejileri, Lehmann’ın on bir kriterine uyumu açısından irdelenmiştir. Söz konusu prodüksiyon, dijital ortamda izlenmiş ve nitel araştırma arka planında yapı-söküm metoduyla çok-merkezli şekilde incelenmiş; elde edilen veriler, örneklerle aktarılmıştır. Bu kapsamda yapılan değerlendirmede, Wilson’ın reji stratejilerinin, Lehmann kriterleriyle örtüştüğü ve prodüksiyonun postdramatik tiyatro açısından bir model oyun olarak konumlandırılabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Postdramatik Tiyatro, Robert Wilson, Hamlet Makinesi, Heiner Müller

Robert Wilson's Stage Direction of ‘Hamlet Machine’ and Its Postdramatic Strategies

Öz

Postdramatic theatre, which emerged in the postmodern period and was introduced to the literature by Hans-Thies Lehmann, breaks all the patterns of dramatic structure and differs from postmodern theatre in that it de-centres the text. Lehmann sets eleven criteria -parataxis/non-hierarchy, simultaneity, density of signs, plethora, musicalization, scenography, warmth and coldness, physicality, concrete theatre, irruption of the real, event/situation- to differentiate this mutation of the dramatic structure. As an early representative of this new aesthetic, Heiner Müller's Hamlet Machine stands out as one of the fundamental texts of the postdramatic approach. Robert Wilson, as an innovative director, has been one of the most important figures of postdramatic theatre from the beginning to the present day. In this study, the postdramatic strategies in Robert Wilson's Hamlet Machine are analysed in terms of their compliance with Lehmann's eleven criteria. The production in question was watched in the digital environment and analysed in a multi-centred way with the deconstruction method in the qualitative research background; the data obtained are presented with examples. In the evaluation made in this context, it was concluded that Wilson's directorial strategies overlap with Lehmann's criteria and the production can be positioned as a model play in terms of postdramatic theatre.

Anahtar Kelimeler

Postdramatic theatre, Robert Wilson, Hamletmachine, Heiner Müller

Kaynakça

• Bahun-Radunović, S. (2008). History in Postmodern Theater: Heiner Müller, Caryl Churchill, and Suzan-Lori Parks. Penn State University Press, 45(4), s. 446-470.
• Battle, T. (2012). The Postmodern World of Muller and Wilson, or how Hamletmachine complated a Brechtian dream [PhD thesis]. University Of Central Missouri.
• Bennett, E. (2009). Why theatre? A study of Robert Wilson. Butler University Publishing.
• Birkiye, S. (2007). Çağdaş tiyatroda kültürlerarası eğilim. De Ki Basım.
• Boyle, M., Cornish, M. ve Woolf, B. (2019). Postdramatic theatre and form. Methuen Drama.
• Dudley, J. M. (1992). Being and non-being: The other and heterotopia in Hamletmachine. University of Toronto Press Journals, 35(4), s. 562-570.
• Ebrahimian, B. (2004). The cinematic theatre. Scarecrow Press.
• Ehsan, A. (2018). Disrupting the symbolic Hamlet: A semiotic reading [PhD thesis]. Freie Universität Berlin - Institut für Philosophie.
• Foucault, M. (1967). Of other spaces, heterotopias. Foucault Info. https://foucault.info/documents/heterotopia/foucault.heteroTopia.en/
• Fuchs, E. (2003). Karakterin ölümü (B. Güçbilmez, Çev.). Dost Kitabevi.
• Halaçoğlu, B. (2016). Nietzsche’nin Hamlet’inden Müller’in Makinesi’ne bulaşan tiksinti. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 2016(22), 81-95.
• Katheryn Gresko (2021, Ekim 25). Die Hamletmaschine [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=Rk6QyOcTW7E
• Kocabay, H. (2012). Dramaturjide yeni açılımlar. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 2012(3), 3-18.
• Krasner, D. (2016). A history of modern drama. Volume II, 1960-2000. West Sussex Blackwell Publishing.
• Lehmann, H. (2006). Postdramatic theatre (K. Jürs-Munby, Çev.). Routledge.
• Malkin, J. (1999). Coopted and tamed: The (scandalous) Müller / Wilson symbiosis. Assaph: Studies in the Theatre, 15(1999), 1-16.
• Mitter, S. ve Shevtsova, M. (2005). Fifty key theatre directors (Routledge Key Guides). Routledge.
• Müller, H. (1986). Hamletmachine. Robert Wilson. https://robertwilson.com/hamletmachine
• Müller, H. (1988). Shakespeare a difference (D. Redmond, Çev.). Postdramatische Esthetiek, https://theater.augent.be/file/14
• Müller, H. (2008). Hamlet Makinesi. (Çev. Zehra Aksu Yılmazer). De Ki Basım Yayım.
• Otto-Bernstein, K. (2006). Absolute Wilson. IMDb. https://www.imdb.com/title/tt0841992/
• Shevtsova, M. (2007). Routledge performance practitioners: Robert Wilson. Routledge.
• Şiriner, H. (2019). Buzul çağı eşiğinde bir makine -Hamlet Heiner Müller’in Hamlet Makinesi metnine metinlerarası bir bakış. Uluslararası Müzik ve Sahne Sanatları Dergisi, 3, 39.
• Turner, C. (2015). Dramaturgy and Architecture. Palgrave Macmillan.
• Zurbrugg, N. (1988). Post-Modernism and the multi-media Sensibility: Heiner Muller's Hamletmachine and the art of Robert Wilson. Modern Drama, 31(3), s. 439-453.
• Zurbrugg, N. ve Burt, W. (2005). Critical vices: The myths of postmodern theory. G+B Arts International Publishing.