Osmanlı Dönemi 18.yy Başı Şehit Ahmet Paşa Sıbyan Mektebinin Mimari Özellikleri İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 24, 78 - 93, 21.05.2020

Ercan Özgan Merve Sağlık

Öz

Osmanlı döneminde Sıbyan mektepleri; İstanbul’un fethinden 1453 , Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun yürürlüğe girişine 1924 kadar hizmet veren ilk okuma ve temel dini eğitimlerin yapıldığı okullardır. Dini vecibelere göre “Kuran” öğretmek önemli bir olgu olup az bütçe ile bu eğitimin yapıldığı sıbyan mekteplerinin vakfedilmesi bir gelenek olarak Osmanlıda hem saray erkânı hem de halk için yaygındır. Külliye ile beraber yapılan mektepler külliyenin bir parçası haline gelerek korunmuştur. Mahalle aralarında tek yapı örneği olarak yapılan taş mektepler ise korunamamıştır. Vakfiyelerin; yapının harabe hale gelinceye kadar arka arkaya dört kez onarılması bu onarımlara rağmen tekrar harabeye döner ise yıkılabilmesine izin vermesi [1] sonucu günümüze ulaşan Şehit Ahmet Paşa Sıbyan Mektebi de bunlardan biridir. 18.yy. Osmanlı mimarisi klasik dönemden geçişin başladığı ve sürecin izlenebildiği bir dönemdir. Bu yüzyılın başında İstanbul’da Üsküdar’da yapılan üç sıbyan mektebi Valide-i Cedid Külliyesi Mektebi 1710 Ahmediye Külliyesi Mektebi 1722 ve Şehit Ahmet Paşa Sıbyan Mektebi 1709 ’dir. Bu çalışmada, 18. yy. Osmanlı Döneminde Külliye dışında tek yapı olarak inşa edilmiş olan Şehit Ahmet Sıbyan Mektebinin mimarisi ve restorasyon çalışmaları incelenmiştir. Çalışmada, sıbyan mekteplerinin mimarisi ve tarihçeleri hakkında genel bilgiler verilmiş ve Şehit Ahmet Paşa Sıbyan Mektebi’nin tarihi ve mimarisi üzerinde durularak bu yapının restorasyon çalışmaları da değerlendirilmiştir. Yapının kent hafızasındaki yerinin korunması ve günümüzde de aynı fonksiyon ile devam ettirilme süreci incelenmiş ve benzer özellikteki kültür miraslarımızın korunmasına katkı sağlanması amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Sıbyan Mektebi, Restorasyon Müdahaleleri, Restorasyon Uygulama Süreçleri

Architecture of the 18th Century Ottoman Sehit Ahmet Pascha Sıbyan School Examining the Features

Öz

Sıbyan schools in the Ottoman period; They are the schools where the first reading and basic religious education is provided, from the conquest of Istanbul 1453 to the entry into force of the Law of Unity of Education 1924 . According to religious positions, teaching the "Quran" is an important phenomenon and it is common for both the palace man and the people in the Ottoman as a tradition to devote the schools of education, with a low budget. The schools built together with the complex have been protected by becoming part of the complex. Stone schools built as a single building example among the neighbourhood could not be preserved. foundation; Şehit Ahmet Paşa Sıbyan School, which has survived as a result of the restoration of the building four times in a row until it becomes ruined, if it returns to ruin despite these repairs [1], is one of them. The 18th century Ottoman architecture is a period when the transition from the classical period began and the process can be followed. The three primary schools that were built in Üsküdar in Istanbul at the beginning of this century are Valide-i Cedid Kulliyesi Sıbyan school 1710 , Ahmediye Kulliyesi Sıbyan school 1722 and Şehit Ahmet Paşa Sıbyan School 1709 . In this study, 18th century the architecture and restoration work of the Şehit Ahmet Paşa Sıbyan School, which was built as a single building outside the Kulliye in the Ottoman Period, were examined. In the study, general information about the architecture and histories of the sıbyan schools was given and the restoration works of this building were evaluated by emphasizing the history and architecture of the Şehit Ahmet Paşa Sıbyan School. The process of preserving the place of the building in the city's memory and maintaining it with the same function today has been examined and it has been aimed to contribute to the protection of our cultural heritage with similar characteristics

Anahtar Kelimeler

Sıbyan School, Restoration Interventions, Restoration Application Processes

Kaynakça

• [1] E. MADRAN, «CUMHURİYETİN İLK OTUZ YILINDA (1920-1950) KORUMA ALANININ ÖRGÜTLENMESİ-!» ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, pp. 59-97, 1996.
• [2] P. F. UNAN, «FATİH KÜLLİYESİ,» [Çevrimiçi]. Available: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~unan/ akademik36.html.
• [3] G.ÖRS, OSMANLI DEVRİ SIBYAN MEKTEPLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME, İSTANBUL, 1985.
• [4] C. BALTACI, «eğitim sistemi, Osmanlı dünyayı nasıl yönetti devlet yönetimi, iktisat ve askeri teşkilat eğitim sistemi gündelik hayat,» %1 içinde Osmanlı dünyayı nasıl yönetti, İstanbul, iz, 1999, p. 246.
• [5] A. Memioğlu, «İmparatorluktan cumhuriyete ilköğretim,» A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, p. 41, 2003.
• [6] Ç. B. DİKMEN ve F. TORUK, «sıbyan mektepleri mimarisi, Abdullah Paşa Sıbyan Mektebi Örneği,» vakıflar dergisi, p. 37, 2017.
• [7] Ö. ACER, «Süleyman Efendi Sıbyan Mektebi,» [Çevrimiçi]. Available: https://www.academia.edu/6048924/ %C3%96zlem_Acer_S%C3%9CLEYM AN_EFEND%C4%B0_SIBYAN_MEK TEB%C4%B0.
• [8] A. İ. T. S. v. T. L. ŞTİ., «Restorasyon Raporu,» Vakıflar Genel Müdürlüğü, İstanbul, 2005.
• [9] O. GÜNDOGDU , «ÜSKÜDAR’DAKİ AHMEDİYE KÜLLİYESİ HAZİRESİ,» İstanbul, 2016.
• [10] ANONİM, «Üsküdar'ın Kaybolmuş Eserleri,» [Çevrimiçi]. Available: https://www.facebook.com/Üsküdari n-Kaybolmuş-Kültür-Eserleri465035476980877/.