Analysis of Ekşi Sözlük In The Context Of Fuchs' Prosumer Commodification and Digital Labor Exploitation Concepts

Yıl 2023, Sayı: 15, 69 - 91, 29.12.2023

Eda Çalgüner Kılınç Zakir Avşar

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1368641

Öz

The political economy of new media is an important field of study that examines capitalism's expansion into the digital realm. Focusing on concepts such as big data capitalism, digital labor, the commodification of user data, digital exploitation, and digital surveillance, Fuchs has emerged as a prominent researcher within the realm of critical economic and political analysis of communication. The subject of this study is the analysis of the user's position in digital media within the context of Fuchs' theory of digital labor, using the example of Ekşi Sözlük, which is the first instance of a participatory dictionary site in Turkey. The aim is to examine the effects of participatory platforms on the transformation of labor within the theoretical framework of critical economic and political analysis of communication. In this context, the study investigates the position of Ekşi Sözlük within Fuchs' concept of "digital labor." Given the importance of analyzing digital labor that arises from user-generated content in a communication platform, this study employs the method of critical discourse analysis. Accordingly, entries contributed by authors of Ekşi Sözlük under the title "ekşi sözlük" between the years 2018 and 2023 were identified, and a subset of these entries was selected using purposive sampling. These selected entries were then analyzed within the framework of four key categories defined in the scope of the study. The findings of the study indicate the presence of digital labor exploitation as defined by Fuchs in Ekşi Sözlük, thereby confirming the thesis proposed in the study.

Anahtar Kelimeler

Fuchs, digital labour, digital labour exploitation, commodification of prosumer, participatory dictionary

Fuchs’un Dijital Emek Sömürüsü Kavramı Bağlamında Ekşi Sözlük’ün İncelenmesi

Öz

Yeni medyanın ekonomi politiği; yeni medyanın içinde barındırdığı ticari potansiyeli ile birlikte kültürel ve sosyal boyutunu da kapsayarak kapitalizmin dijital alana doğru genişlemesini inceleyen önemli bir alandır. Çalışmaları büyük veri kapitalizmi, dijital emek, kullanıcı verilerinin metalaşması, dijital sömürü ve dijital gözetim kavramları ekseninde şekillenen Fuchs, iletişime eleştirel ekonomi politik yaklaşım kapsamında yaptığı araştırmalarla, alana dair temel unsurları dijital çağın güncel yapısını gözeterek incelemesi bakımından öne çıkan bir araştırmacıdır. Bu çalışmanın konusu, dijital medyada kullanıcının konumunun “kullanıcı emeği” bağlamında katılımcı sözlük sitelerinin Türkiye’deki ilk örneği olan Ekşi Sözlük örnekleminde ve Fuchs’un Dijital Emek kuramı temelinde çözümlenmesidir. Amacı ise, ı̇letişime eleştirel ekonomi politik yaklaşım içerisinde belirlenen kuramsal uzam içerisinde, katılımcı platformların emeğin dönüşümü üzerine olan etkilerinin ortaya konulmasıdır. Bu bağlamda, Ekşi Sözlük’ün Fuchs’un “dijital emek” kavramı ekseninde nasıl konumlandırılabileceğini araştırılmaktadır. Türkiye’de dijital emeğin kullanıcı tabanlı içerikle meydana gelen bir iletişim platformu örneği üzerinden analizi olması dolayısıyla önem kazanan bu çalışmada hem konunun özüne uygun düşmesi hem de araştırmacının tutumu sebebiyle nitel araştırma yöntemlerinden eleştirel söylem çözümlemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda, Ekşi Sözlük’te içerik oluşturan yazarların, “ekşi sözlük” başlığı altına 2018-2023 tarihleri arasında ekledikleri girdiler belirlenmiş, derinlemesine incelenecek olanlar yargısal örnekleme yöntemiyle seçilmiş ve çalışma amacı çerçevesinde belirlenen dört temel kategori altında incelenmiştir. Böylelikle, sözlük yazarlarının Fuchs’un odağına aldığı dijital emek ve dijital emek sömürüsü kavramı bağlamında sözlükle ilişkilerini nasıl konumlandırdıkları anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen bulguların Fuchs’un tanımını yaptığı dijital emek sömürüsünün Ekşi Sözlük’te mevcut olduğuna işaret ettiği sonucuna ulaşılmış, ulaşılan bu sonuç ile çalışmada öne sürülen sav doğrulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fuchs, dijital emek, dijital emek sömürüsü, üretketici metası, katılımcı sözlük

Kaynakça

• Atabey, E. (2022, 9-10 Haziran). Sosyal medyayı dijital emek üzerinden okumak. [Konferans sunumu tam metin]. İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Yüzyıl’da İletişim Kongresi, İstanbul, Türkiye.
• Baki, Z. S. (2014). İnternet folkloru/ netlore bağlamında sözlü kültürün dönüşümüne netnografik yaklaşımlar: Katılımcı sözlük örnekleri [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Başlar, G. (2013, 23-25 Ocak). Yeni medyanın gelişimi ve dijitalleşen kapitalizm. [Konferans sunumu özeti]. XV. Akademik Bilişim Konferansı, Antalya, Türkiye.
• Bozkurt, A., & Biroğul, S. (2012). Bilgiyi kümülatif bir biçimde oluşturup paylaşan siteler: Etkileşimli sözlükler. Bilişim Dergisi, 6(140), 16-21.
• Çakır, M. (2014). Yeni medyaya eleştirel yaklaşımlar: Yeni medyaya ilişkin eleştirel yaklaşımları ve tespitleri ile Christian Fuchs. Doğu Kitabevi Yayınları.
• Çelik, H., & Ekşi, H. (2008). Söylem analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27(27), 99-117.
• Çetin, B. N. (2019). Üretüketim olgusu bağlamında örtülü emek olarak dijital üretüketici emeği. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi,77: 349-382.
• Duman, K., & Özdoyran, G. (2018). Dijital emek ve kullanıcı içeriğinin metalaşması: Katılımcı sözlük yazarları üzerine inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 75-99.
• Ekşi Sözlük. (2023, Ağustos 3). Ekşi sözlük. https://eksisozluk1923.com/eksi-sozluk--31966.
• Fuchs, C. (2015). Dijital emek ve Karl Marx. (T. E. Kalaycı & S. Oğuz, Çev.). NotaBene Yayınları.
• Fuchs, C. (2020). Sosyal medya: eleştirel bir giriş. (D. Saraçoğlu & İ. Kalaycı, Çev.). Nota Bene Yayınları.
• Fuchs, C., & Chandler, D. (2021). Dijital nesneler, dijital özneler: Büyük veri çağında kapitalizm, emek ve siyaset üzerine disiplinlerarası yaklaşımlar. (G. Boztepe, Çev.). Nota Bene Yayınları.
• Gürel, E., & Yakın, M. (2007). Ekşi Sözlük: Postmodern elektronik kültür. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 4(4), 203-219.
• Gürel, E., & Yakın, M. (2005). Bir reklam mecrası olarak Ekşi Sözlük. Pİ Pazarlama ve İletişim Kültürü Dergisi. 4(14), 26-43.
• Kara, T. (2013). Sosyal Medya Endüstrisi. Beta Yayınları.
• Karaca, P. (2021). Sosyal medya çağında dijital emek kavramı ve ticari bir medya platformu olarak Google. Aksaray İletişim Dergisi, 3(1), 131-164.
• Kaymas, S. (2016). Yeni bağlamlarında devam eden sorunlar: Dijital kapitalizm ve kullanıcı emeğini yeniden düşünmek üzerine. Intermedia International e- Journal, 3(5), 320-343.
• Kekeç, S., & Taşcıoğlu, R. (2018). Özgecan Aslan cinayetinin dijital platformlarda yansıması: Ekşi Sözlük üzerine bir inceleme. Akdeniz İletişim Dergisi, (29), 439–452.
• Koçer, S., & Çetinkaya, A., (2014). Sosyal medyanın ekonomisi Youtube, Facebook, Twitter ve Google’ın incelenmesi. [Konferans Sunumu Özeti]. 1. Uluslararası İletişim Bilimi ve Medya Araştırmaları Kongresi, Kocaeli, Türkiye.
• Özer, Ö. (2022). Eleştirel söylem çözümlemesi: Haber örnekleri üzerinden bir inceleme. Etkileşim, 9, 36-54.
• Sağır, A. (2012). Küresel dünyanın yeni sosyal paylaşım mekanları: İnternet sözlüklerinin sosyolojik çözümlemesi. Sosyoloji Dergisi, (26), 1-31
• Susar, A. F., & Narin, B. (2013). Sosyal paylaşımın tecimselleştirilmesi bağlamında internet reklamcılığı: Ekşi Sözlük örneği. İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 2(3), 53-66.
• Şahin, B. (2011). Metodoloji. İçinde A. Tanrıöğen (Editör), Bilimsel araştırma yöntemleri. (ss. 111-133). Anı Yayıncılık
• Tıraman, D. E. (2018). Kamusal bir alan olarak internette kimlik tartışmaları: Ekşi Sözlük'te Hrant Dink ve Tahir Elçi başlıklarının söylem analizi [Doktora tezi]. Mimar Sinan Üniversitesi.
• Wright, E.O. (1997). Class counts: Comparative studies in class analysis. Cambridge University Press.
• Yazıcı, T. (2016). Yeni medyanın nefret dili: Suriyeli mültecilerle ilgili Ekşi Sözlük örneği. Global Media Journal, 7(13): 115-136.
• Yücel, R. (2017). Yazılı kültür - dijital kültür bağlamında mesajın değişen yapısı (Örnek olay: Ana Britannica Ansiklopedisi ile Ekşi Sözlük karşılaştırması. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Akdeniz Üniversitesi.