'I Tell the Truth': A Critical Analysis of Fact-Checks Related to Sweden on the Doğruluk Payı Platform

Yıl 2024, Sayı: 17, 305 - 324, 26.12.2024

Ali Parim , Recep Altay

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1518772

Öz

Fact-checking/verification platforms that have taken on the task of combating disinformation in the digital world are seen by some as guardians of truth. However, their operations, functionality, and the grants and funding they receive from international organizations are also subject to criticism. In this study, fact-checking/verification platforms are approached from a political economy perspective, and the issue of whether the grants or funding they receive influence their policies while 'determining the truth' is opened for discussion. Within the scope of the study, the grant relationship between the Doğruluk Payı platform and the Consulate General of Sweden is examined based on the gatekeeping model. In the study, 12 fact-checks related to Sweden on the Doğruluk Payı platform are analyzed using the qualitative content analysis method. It is investigated how Doğruluk Payı applies a 'selection' process for content related to Sweden and whether these fact-checks contribute to creating a positive image of Sweden in Türkiye or prevent a possible negative perception of Sweden. Indeed, as a result of the findings, it has been determined that the platform does not clearly specify the filter it applies when selecting content. Additionally, it has been understood that the majority of these fact-checks are of a nature that would prevent the formation of a negative perception of Sweden in Türkiye. This is an important indicator, as five out of the twelve contents related to Sweden have a religious context in Türkiye, where a large number of Muslims live. Additionally, fact-checks that could contribute positively to the image of Sweden have also been found.

Anahtar Kelimeler

Fact-Checking, Verification Platforms, IFCN, Consulate General of Sweden, Funding and Grant Programs

‘En Hakikati Ben Söylerim’: Doğruluk Payı Platformunda Yer Alan İsveç ile İlgili Teyitler Üzerine Eleştirel Bir Analiz

Öz

Kendilerine dijital dünyada dezenformasyonla mücadele etme görevi biçen teyit/doğrulama platformları, kimi kesimlerce hakikat bekçileri olarak görülse de işleyişleri, işlevsellikleri ve uluslararası kuruluşlardan aldıkları fon-hibe destekleri üzerinden eleştirilerle de karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu çalışmada da teyit/doğrulama platformlarına ekonomi politik açıdan yaklaşılmakta ve aldıkları fon veya hibelerin ‘hakikati tayin ederken’ platformların politikalarına etki edip etmediği konusu tartışmaya açılmaktadır. Çalışma kapsamında eşik bekçiliği modeli temel alınarak Doğruluk Payı platformu ile İsveç Başkonsolosluğu arasındaki hibe ilişkisi sorgulanmaktadır. Çalışmada nitel içerik analizi yöntemi kullanılarak Doğruluk Payı platformunda İsveç ile ilgili yapılan 12 teyit analize tabi tutulmuştur. Doğruluk Payı’nın İsveç ile ilgili içerikler konusunda nasıl bir ‘seçme’ işlemi uyguladığı ve söz konusu teyitlerin Türkiye’de olumlu bir İsveç imajı oluşmasına katkı sunacak ya da İsveç ile ilgili oluşması muhtemel olumsuz bir algının önüne geçebilecek bir nitelik taşıyıp taşımadığı araştırılmıştır. Nitekim bulgular neticesinde platformun içerikleri seçerken nasıl bir süzgeç uyguladığını açıkça belirtmediği saptanmıştır. Ayrıca söz konusu teyitlerin büyük bölümünün Türkiye’de İsveç’e yönelik olumsuz bir algı oluşmasını engelleyecek nitelikte olduğu anlaşılmıştır. Zira Müslümanların yoğun olarak yaşadığı Türkiye’de, İsveç ile ilgili 12 içerikten 5 tanesinin inançsal bağlamlı olması bunun önemli bir göstergesidir. Yine İsveç imajına pozitif yönde katkı sunabilecek teyitlere de rastlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğruluk Payı, Doğrulama Platformları, IFCN, İsveç Başkonsolosluğu, Fon ve Hibe Programları

Kaynakça

• Açık Toplum Vakıfları. (2024, Haziran 26). Open society foundations. https://www.opensocietyfoundations.org/newsroom/acik-toplum-vakiflari-turkiye/tr.
• Anadolu Ajansı. (2024, Temmuz 10). Hakkımızda. https://www.aa.com.tr/tr/teyithatti/p/teyit-hatti.
• Alemdar, K. & Uzun, R. (2023). Herkes için gazetecilik. Siyasal Kitabevi.
• Bartholomew, J. (2021, Haziran 28). The rise of the truth industry new humanist. https://newhumanist.org.uk/articles/5818.
• Bilim Kazanı. (2024, Haziran 15). Hakkımızda. https://bilimkazani.org/.
• Brandtzaeg, P. & Folstad, A. (2017). Trust and distrust in online fact-checking services. Communication of the ACM, 65-71.
• Çiçeklioğlu, A. Ş. (2019). Yeni medyada içerik doğrulama platformları: Teyit.org örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• D’Amato, E. (2024, Haziran 15). Hard news for nonprofit media: 23 pitfalls facing donor-funded journalism Initiatives. https://www.insidephilanthropy.com/home/2019/10/31/.
• Dezenformasyonla Mücadele Merkezi. (2024, Haziran 10). Dmm ne yapar?. https://www.dmm.gov.tr/.
• DjitalAge Tech Sumbit. (2024, Haziran 20). Gazeteci ve teyit.org kurucusu Mehmet Atakan Foça. https://digitalagesummit.com/speaker/mehmet-atakan-foca.
• Doğrula. (2024, Haziran 23). Biz kimiz. https://www.dogrula.org/biz-kimiz/.
• Doğruluğu Ne. (2024, Haziran 28) Hakkımızda. https://dogrulugune.org/hakkinda/.
• Doğruluk Payı. (2024, Haziran 26). Metodoloji. https://www.dogrulukpayi.com/sayfa/metodoloji.
• Doğruluk Payı. (2024, Haziran 27). Hakkımızda. https://www.dogrulukpayi.com/sayfa/hakkimizda.
• Duke Reporters’ Lab. (2024, Haziran 19). Fact-checking. https://reporterslab.org/fact-checking/.
• European Fact-Checking Standards Network. (2024, July 10). About us. https://efcsn.com/.
• European Fact-Checking Standards Network. (2024, July 11). Application. https://efcsn.com/application.
• European Fact-Checking Standards Network. (2024, July 12). Members. https://efcsn.com/verified-members/.
• Evrim Ağacı. (2024, Haziran 26). Tarihçe. https://evrimagaci.org/tarihce.
• Fact-Checking Turkey. (2024, Haziran 30). About us. http://factcheckingturkey.com/aboutus.
• Kavaklı, N. (2019). Yalan haberle mücadele ve internet teyit/doğrulama platformları. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 663-682.
• Özçetin, B. (2021). Kitle iletişim kuramları: kavramlar, okullar, modeller. İletişim Yayınları
• Siegel, J. (2024, Mayıs 20). Fact checking the fact checkers. tablet magazine. https://www.tabletmag.com/sections/news/articles/invasion-fact-checkers.
• International Fact-Checking Network. (2024, May 25). About us. https://www.poynter.org/ifcn/.
• International Fact-Checking Network. (2024, May 26). Signatories. https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/signatories.
• İsveç İstanbul Başkonsolosluğu. (2024, Temmuz 5). Hakkımızda. https://www.swedenabroad.se/tr/embassies/t%C3%BCrkiye%C4%B0stanbul/hakk%C4%B1m%C4%B1zda/.
• İzlemedeyiz Derneği (2024, Temmuz 17). Hakkımızda. https://tr.linkedin.com/company/i%CC%87zlemedeyiz.
• Malumatfuruş. (2024, Mayıs 25). Hakkında. http://www.malumatfurus.org/hakkinda/.
• NewsLabTurkey. (2024, July 6). Author. https://www.newslabturkey.org/author/sarphan/.
• NewsLabTurkey. (2024, July 7). İnformation. https://www.newslabturkey.org/.
• Özsoy, F. (2024, Haziran 12). Member-group. https://www.poynter.org/member-group/ifcn-staff/.
• Teyit.org. (2024, Haziran 18). Hakkımızda. https://teyit.org/.
• Teyit.org. (2024, Haziran 20). Metodoloji. https://teyit.org/metodoloji).
• Tok, İ. & Yılmaz, Z. (2023, 16-18 Mayıs). Kahraman”ın dönüşümü: teyit. org’da aktivizm ve profesyonalizm. [Sempozyum tam metni]. 10. Uluslararası İletişim Günleri Sempozyumu, İstanbul, Türkiye. We Are Social (2024, July 5). Services. https://wearesocial.com/us/.
• Yağar, F., & Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
• Yalansavar.org. (2024, Mayıs 26). Hakkımızda. https://yalansavar.org/).
• Yıldırım, A. & Şimşek H. (2008). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
• Yumrutaş, M. (2022). Covid-19 pandemi sürecinde aşı haberleri ve haber doğrulama platformları: “Doğruluk Payı” ve “Teyit” örnekleri. Etkileşim Dergisi, 6 (1), 194-222.