Dijital Agoraların Özne Üzerindeki Etkilerini Byung-Chul Han’ın Kavram ve Yaklaşımları Üzerinden Eleştirel Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Sayı: 18, 203 - 224, 30.06.2025

Hakan Tan

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1645964

Öz

Çalışma, dijital teknolojilerle oluşturulan dijital agoralara ve dijital agoralar ile etkileşime, iletişime ve işbirliğine giren öznelere odaklanmaktadır. Dijital agoralar; sahipleri, yöneticileri ve yerleşikleri olan parsellenmiş medya (yeni ve sosyal medya/platformalar/araçlar) uzamlarıdır ve bu uzamlar iktidar ilişkileri tarafından yönetilmektedir. Byung-Chul Han’a göre iktidar ve iktidar ilişkileri, dijital, dijitalleşme, teknolojik araçlar, yeni ve sosyal medya üzerinden günümüz öznesine, Tin’ine psikopolitik tahakküm teknikleri uygulayarak, özneyi aynılaştırmakta, şeffaflaştırmakta, çıplaklaştırmakta ve bir performans öznesine dönüştürmektedir. Aşırı iletişim, etkileşim, paylaşım, katılım ve enformasyon, öznenin kendi kendini sömürmesine, şiddet uygulamasına, bağışıklık yapısının çökmesine ve çeşitli hastalıklara maruz kalmasına yol açmaktadır. Han’a göre toplumdaki bu değişim ve dönüşümü performans, şeffaflık, palyatif ve yorgunluk toplumları üzerinden açıklamaktadır. Çalışma, hem Han’ın kavram, kuram ve yaklaşımları üzerinden dijital agoraları tanımlayarak, sınıflandırarak, betimleyerek, analiz ederek ve çözümleyerek akademik alandaki eksikliğe odaklanarak katkı sağlamakta hem de Byung-Chul Han’ın kavram, kuram ve yaklaşımlarını akademik alana tanıtma çabasındadır. Çalışma, öznenin tükenişi ile sonuçlandığı, kendi kendini sömürdüğü süreci yaratan dijital agoralarda gerçekleşen tahakküm ve kendilik teknikleri ile bu tahakküm ve kendilik tekniklerinin gerçekleştiği toplumları incelemeyi, analiz etmeyi, betimlemeyi ve çözümlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada betimsel araştırma yöntemi kullanılmaktadır. Araştırmanın bulgularına göre dijital agoralarda enformasyon rejimi gerçekleşmektedir. Enformasyon rejiminde gerçekleşen yeni tahakküm ve kendilik tekniği psikopolitikadır. Yeni rejim insan bedeninden daha çok insan psikesi ile ilgilenmektedir. Enformasyon rejimi, psikopolitika aracılığı ile insan psikesinin (ruhsal aygıt) kontrolünü ele geçirmek istemektedir. Araştırmanın, hem Byung – Chul Han’ın kavram, kuram ve yaklaşımlarını akademik alana tanıtması hem de dijital agoraların (yeni ve sosyal medya) özne üzerindeki etkilerini onun kavramları üzerinden inceleyerek, literatürde eksik olan bir alana odaklandığı için önemli olduğunu düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Dijital Agora , Özne , Enformasyon Rejimi , Psikopolitika , Performans Öznesi , Tefekkür

Etik Beyan

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, İletişim Fakültesi Yeni Medya Dergisi’ne gönderilen “Dijital Agoraları Byung-Chul Han’ın Kavram ve Yaklaşımları Üzerinden Eleştirel Bir Değerlendirme” başlıklı makalenin etik kurallar çerçevesinde yapıldığını beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Yok.

Teşekkür

İlginiz için şimdiden teşekkür ederim.

A Critical Evaluation of the Effects of Digital Agora on the Subject through Byung-Chul Han’s Concepts and Approaches

Öz

The study focuses on digital agoras created by digital technologies and the subjects who interact, communicate and collaborate with digital agoras. Digital agoras are parceled media (new and social media/platforms/tools) spaces with owners, managers and residents, and these spaces are governed by power relations. According to Byung-Chul Han, power and power relations apply psychopolitical domination techniques to today's subject, Spirit, through digitalization, technological tools, new and social media, and they make the subject identical, transparent, naked and transform it into a performance subject. Excessive communication, interaction, sharing, participation and information lead the subject to self-exploitation, violence, collapse of the immune system and exposure to various diseases. According to Han, he explains this change and transformation in society through performance, transparency, palliative and fatigue societies. The study contributes to the deficiency in the academic field by defining, classifying, describing, analyzing and resolving digital agoras through Han's concepts, theories and approaches, and also tries to introduce Byung-Chul Han's concepts, theories and approaches to the academic field. The study aims to examine, analyze, describe and resolve the domination and self-techniques that occur in digital agoras, which create a process in which the subject ends up exhausted and exploits himself, and the societies in which these domination and self-techniques occur. The descriptive research method is used in the study. According to the findings of the research, the information regime is realized in digital agoras. The new domination and self-technique that occurs in the information regime is psychopolitics. The new regime is more interested in the human psyche than the human body. The information regime wants to take control of the human psyche (psychic apparatus) through psychopolitics. We think that the research is important both because it introduces Byung-Chul Han's concepts, theories and approaches to the academic field and because it focuses on an area that is missing in the literature by examining the effects of digital agoras (new and social media) on the subject through his concepts.

Anahtar Kelimeler

Digital Agora , Subject , Information Regime , Psychopolitics , Performance Subject , Contemplation

Kaynakça

• Agamben, G. (2017). Dünyevileştirmeler. (Parlak, B. Çev.). İstanbul: MonoKL Yayınları.
• Agamben, G. (2020). Kutsal insan: Egemen iktidar ve çıplak hayat. (Türkmen, İ. Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Anadolu Ajansı. (2025a). Google'ın 2023 yılı toplam geliri, Erişim Tarihi: 03 Şubat 2025. https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/googlereklam-gelirlerinin-yuzde-68ini-abd-disindakiulkelerden-sagladi/3326396
• Anadolu Ajansı. (2025b).Trump 2.0: Teknoloji devleriyle yeni dönem. Erişim Tarihi: 06 Şubat 2025. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/trump20-teknoloji-devleriyle-yeni-donem/3464197
• Arrighi, G. (2016) Uzun yirminci yüzyıl: Para güç ve çağımızın kökenleri. (Boztemur, R. Çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Armutlu, İ. İ. & Tan, H. (2024). Transhümanizm olgularının medyaya yansımalarını göstergebilimsel olarak çözümlemek: Kabuktaki hayalet örneği. Yeni Yüzyıl’da İletişim Çalışmaları, 2(10), 69-88.
• Ateş, İ. Ş. & Tan, H. (2024). Sosyal medyada gerçekleşen aktarım olgusunu Freudyen ve Lacancı yaklaşımlar üzerinden eleştirel bir değerlendirme. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 7(2), 51-78. https://doi.org/10.33464/mediaj.1509037
• Baudrillard, J. (2009). Gösterge ekonomi politiği hakkında bir eleştiri. (Adanır, O. & Bilgin A. Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Baudrillard, J. (2013). Tüketim toplumu. (Deliceçaylı, H. & Keskin, F. Çev.).Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2014). Simülakrlar ve simülasyon. (Adanır, O. Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• BBC Türkçe. (2025). Apple, piyasa değeri 3 trilyon doları aşan ilk şirket oldu. Erişim Tarihi: 03 Ocak 2025. https://www.bbc.com/turkce/haberlerdunya-59863600
• Bennett, R. & Helen, G. (1999). Organisational factors and knowledge management within large marketing departments: an empirical study. Journal of knowledge management 3.3: 212-225.
• Braudel, F. (2014). Kapitalizmin kısa tarihi. (Yerguz, İ. Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Britannica (2025). Agora. Erişim Tarihi: 21 Mayıs 2025. https://www.britannica.com/topic/agora
• Boyd, Danah. (2014). It’s complicated: The social lives of networked teens. London: Yale University,
• Castells, M. (2013a). Enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür, ağ toplumun yükselişi cilt 1. (Kılıç, E. Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Castells, M. (2013b). Enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür, kimliğin yükselişi cilt 2. (Kılıç, E. Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Castells, M. (2013c). Enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür, binyılın sonu cilt 3. (Kılıç, E. Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çakır, M. (2015). İnternette gösteri ve gözetim: Eleştirel bir okuma, Ankara: Ütopya Yayınları.
• Debord. G. (2014). Gösteri toplumu. (Ekmekçi, A. & Taşkent, O. Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dobb, M., Takahaşi, K. H, Sweezy, P., Hill, C., & Hilton R. (2000). Feodalizmden kapitalizme geçiş. (Yetkin, Ç. Çev.). İstanbul: Analiz Basım Yayın.
• Flew, T. (2008). New media: An introduction, New York: Oxford University Press.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu. (Kılıçbay, M. A. Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault, M. (2008). The Goverment of self and others: Lectures at the college de France: 1982- 1983. Translated by Arnold Davidson, Great Britain: Palgrave Macmillan.
• Foucault, M. (2015a). İktidarın gözü. (Ergüden, I. Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015b). Kelimeler ve şeyler: İnsan bilimlerinin bir arkeolojisi. (Kılıçbay, M. A. Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault, M. (2015c). Öznenin yorumbilgisi: College de France dersleri (1981-1982). (Keskin, F. Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2015d). Biyopolitikanın doğuşu: College de France dersleri (1978-1979). (Tayla, A. Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2015e). Büyük kapatılma. (Ergüden, I. & Keskin, F Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2016). Özne ve iktidar. (Ergüden, I. & Akınhay, O Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2017a). Hermenötiğin kökeni: Kendilik hakkında-Dartmouth konferansları, 1980. (Solmaz, Ş. S. Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2017b). Doğruyu söylemek. (Eksen, K. Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fuchs, C. (2015). Dijital emek ve Karl Marx, (Kalaycı, T. E. & Oğuz, S. Çev.), Ankara: NotaBene Yayınları.
• Fuchs, C. (2016). Sosyal medya: Eleştirel bir giriş, (Kalaycı, İ. & Saraçoğlu, D. Çev.), Ankara: NotaBene Yayınları.
• Fuchs, C. (2021). Dijital kapitalizm çağında Marx’ı yeniden okumak, (Saraçoğlu, D. Çev.), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Gümüş, S. (2023). Sosyal medyanın kamusal alan temsiliyeti üzerine bir tartışma. 4. BOYUT Medya Ve Kültürel Çalışmalar Dergisi(22), 21-48. https://doi.org/10.26650/4boyut.2023.1264171
• Habermas, J. (2001). İletişimsel eylem kuramı: 1. ve 2. cilt, (Tüzel, M. Çev.), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Habermas, J. (2014). Kamusallığın yapısal dönüşümü, (Bora, T. & Sancar, M. Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Habertürk. (2025). Teknoloji devlerine enflasyon darbesi. Erişim Tarihi: 03 Ocak 2025. https://www.haberturk.com/teknoloji-devlerineenflasyon-darbesi-3433358-ekonomi
• Han, B. C. (2022a). Psikopolitika: Neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri. (Barışcan, H. Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2022b). Enfokrasi: Dijitalleşme ve demokrasinin krizi. (Özdemir, M. Çev.). İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Han, B. C. (2022c). İktidar nedir?. (Özdemir, M. Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Han, B. C. (2022d). Şeffaflık toplumu. (Barışcan, H. Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2023a). Ritüellerin yok oluşuna dair: Günümüzün bir topolojisi. Çeviren Çağlar Tanyeri. İstanbul: İnka Kitap.
• Han, B. C. (2023b). Eğlencenin iyisi: Batı sanatında ciddi/eğlenceli ikiliği. (Barışcan, H. Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2023c). Şiddetin topolojisi. (Zaptçıoğlu, D Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2023d). Yorgunluk toplumu. (Yalçın, S. Çev.), İstanbul: İnka Kitap.
• Han, B. C. (2023e). Kapitalizm ve ölüm dürtüsü: Denemeler ve söyleşiler. (Tanyeri, Ç. Çev.), İstanbul: İnka Kitap.
• Han, B. C. (2023f). Ötekini kovmak: Günümüzde toplum, algı ve iletişim, (Özdemir, M. Çev), İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Han, B. C. (2023g). Eros’un ıstırabı. (Öztürk, Ş. Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2023h). Yeryüzüne övgü: Bahçelere bir yolculuk. (Ermiş, N. Çev.), İstanbul: İnka Kitap.
• Han, B. C. (2023ı). Çakma: Çince yapıbozum. (Atam, S. Çev.), İstanbul: Telemak Kitap.
• Han, B. C. (2024a). Palyatif toplum: Günümüzde acı. (Barışcan, H. Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2024b). Hiper-kültürellik: Kültür ve küreselleşme. (Türk, M. S. Çev.), İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Han, B. C. (2024c). Anlatının krizi. (Erşen, M. Çev.), İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Han, B. C. (2024d). Sürünün içinde: Dijital dünyaya bakışlar. (Sarıkartal, Z. Çev.), İstanbul: İnka Kitap.
• Han, B. C. (2024e). Güzeli kurtarmak. (Filiz, K. Çev.), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Han, B. C. (2024f). Tefekkür yaşamı: Ya da eylemsizlik üzerine. (Tut, B. Çev.), İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Hayles, N, K. (2012). How we think: Transforming power and digital technologies. Understanding digital humanities, içinde edited by Berry, M. David, (pp.42-66). Great Britain: Palgrave MacMillan.
• Hinton, S. & Hjorth L. (2013). Understanding social media. London: Sage Publications Ltd.
• Huberman, L. (1991). Feodal toplumdan yirminci yüzyıla. (Belge, M. Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Jenkins, H., Ford, S., & Green, J. (2013). Spreadable media: Creating value and meaning ın a networked culture, New York: New York University Press,
• Jordan, S. R. (2014). Beneficence and the expert bureaucracy: Ethics for the future of big data governance. Public Integrity 16.4 : 375-394.
• Kalseth, K. & Sarah, C. (2001). Knowledge management: Development strategy or business strategy?. Information Development 17.3: 163-172.
• Köselerli, B. B. (2017). Yeni medya ortamının yeni kamusal alan olarak kullanımı üzerine bir değerlendirme. Humanities Sciences, 12(1), 51-64. https://doi.org/10.12739/NWSA.2017.12.1.4C0216
• Kuss, D. J. & Griffits, D. M. (2020). Psikoterapide internet bağımlılığı. (Koruyucu, A. Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Lyon, David. (1994). The electronic eye: The rise of surveillance society. Cambridge: Polity Press.
• Martins, A. (2023). Caring for the common home and calling for a diverse future: Pope Francis and Byung-Chul Han in dialogue. Religions 14.11 (2023): 1396.
• Muñoz, C. G. (2025). Strategic communication and public relations in the philosophy of ByungChul Han: A Pro-materialist critique against the hypertrophy of storytelling and the destruction of the public sphere.
• Mutlu, E. (2012). İletişim sözlüğü, Ankara: Sofos Kıta Basın Dağıtım Yayıncılık.
• Nikitin, P. (2012). Ekonomik politik. (Konur, H. Çev.), Ankara: Sol Yayınları.
• Ögel, K. (2020). İnternet bağımlılığı: İnternetin psikolojisini anlamak ve bağımlılıkla başa çıkmak. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Platon. (2013). Devlet. (Bozkurt, A. G. Çev.) İstanbul: Avrupa Yakası Yayıncılık.
• Polanyi, Karl. (2020). Büyük dönüşüm: Çağımızın siyasal ve ekonomik kökenleri. (Buğra, A. Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Punch, K. F. (2014). Sosyal araştırmalara giriş: Nitel ve nicel yaklaşımlar, (Bayrak, D. Arslan, B. & Akyüz, Z. Çev.), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Senett, R. (2021). Yeni kapitalizm kültürü. (Onacak, A. Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tan, H. (2022a). Dijital dalgalar cilt 1: Yakınsama. Ankara: Nobel Bilimsel (Akademik) Yayınları.
• Tan, H. (2022b). Fenomenolojik bir inceleme: sosyal medyada hakikati ifade edeni bulmak ya da hakikati ifade eden olmak. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 353-379.
• Tan, H. (2023). Kapitalizmin tarihsel süreci ve dijital medya kapitalizmi., İçinde, Tan, H. (Editör), Dijital dalgalar cilt 2: Dönüşüm, (ss.1-44). Ankara: Nobel Bilimsel (Akademik) Yayınları.
• Tan, H. (2024a). Politik öznenin sosyal medyada kendini ifade etmesi üzerine bir değerlendirme. Akademik İncelemeler Dergisi, 19(2), 460-478. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler/1481314
• Tan, H. (2024b). Yeni medyayı Hegel’in tin kavramı bağlamında düşünmek. İletişim Çalışmaları Dergisi, 10(1), 17-47. DOI: 10.17932/IAU.ICD.2015.006/icd_v010i1002
• Tan, H. & Şenkal, Y. (2024). Sosyal medyada güç istenci savunma mekanizmaları ile veri ilişkisini dijital yerliler üzerinden incelemek. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 7(14), 122-152. https://doi.org/10.35235/uicd.1506598
• Tarhan, N. & Nurmedov, S. (2020). Bağımlılık. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Wallerstein, I. (2012). Tarihsel kapitalizm ve kapitalist uygarlık. (Alpay, N. Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Yavaşgel, E. (2014). İletişimin sosyo-politiği, İstanbul: Der Kitabevi.
• Yegen, C. (2015). Demokratik ve yeni bir kamusal alan olarak sosyal medya. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 119-135.
• Zwitter, Andrej. 2014. Big data ethics. Big data & society 1.2: 2053951714559253.