Investigation of the Samsun-Baruthane tumuli by direct current resistivity method

Yıl 2010, Cilt: 31 Sayı: 3, 141 - 168, 01.04.2010

İrfan Akca N. Yıldırım Gündoğdu

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Samsun-Baruthane tümülüslerinin doğru akım özdirenç yöntemi ile incelenmesi

Öz

Samsun ili Baruthane mevkiinde bulunan iki tümülüs ve etrafında 2004 ve 2005 yıllarında doğru akım özdirenç yöntemi ile jeofizik incelemeler yapılmıştır. İncelemelerin amacı mezar odaları ve varsa çevre yapılarının yer ve derinliklerinin belirlenmesidir. Aranan yapıların gömülü bulundukları ortam ile büyük özdirenç karşıtlığı göstermesinden yola çıkılarak, inceleme yöntemi olarak akım özdirenç uygun bulunmuştur. Arazi çalışmaları, 25 kanallı çok elektrotlu özdirenç ölçüm sistemiyle yürütülmüştür. Farklı doğrultularda 64 profilde toplanan verilerin değerlendirilmesinde, ağırlıklandırılmış sönümlü en-küçük kareler ters çözüm yöntemi kullanılmıştır. Tüm profillere ait yükseklik verileri ters-çözüm sırasında hesaba katılarak yüzey topoğrafyasından kaynaklanması olası hataların önüne geçilmiştir. Ters çözüm sonuçları yer elektrik kesitleri şeklinde görselleştirilerek, gömülü yapılardan kaynaklanabilecek belirtiler tanımlanmıştır. Tanımlanan belirti alanlarında deneme amaçlı kazılar önerilmiştir. Yapılan kazılarda, iki tümülüsü ayıran bölgede bir duvar ve birbirinden bağımsız iki mezar odası ortaya çıkarılmıştır

Anahtar Kelimeler

Arkeojeofizik, doğru akım özdirenç, Samsun, ters-çözüm, tümülüs

Kaynakça

• Akca, İ. ve Gündoğdu N. Y., 2004. Baruthane
• Tümülüslerinde yapılan jeofizik incele
• meler sonuç raporu. Samsun Büyükşe
• hir Belediyesi, Ankara (yayımlanmamış).
• Başokur, A.T., 1992. Magnesia ve Meandrum (Ortaklar) Argavlı Tümülüsü’nde jeofizik araştırmalar. T.C. Kültür Bakanlığı Anıt- lar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, VIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Bildiri- ler Kitabı, Ankara, s. 71-80.
• Candansayar, M. E., 2002. Sönümlü en küçük kareler ve eşlenik türev algoritmalarının ardışık kullanımı ile manyetotellürik ve- rilerinin düzgünleştiricili iki boyutlu ters çözümü. Doktora Tezi, Jeofizik Mühen- disliği Bölümü, Ankara Üniversitesi, An- kara (yayımlanmamış).
• Candansayar, M. E., and Başokur, A. T., 2001. Detecting small-scale targets by the 2-D inversion of two-sided three- electrode data: application to an archa- eological survey. Geophysical Prospec- ting, 49, 13-25.
• Ercan, A., 1999. Eğmir Helenistik (Lidya) dönemi yatırında (Tümülüs) arkeojeofizik araştır- malar Denizli-Türkiye. Jeofizik, 13, 31- 49.
• Erdoğan, E., Demirci, I., and Candansayar, M. E., 2008. Incorporating topography into 2D resistivity modeling using finite-element and finite-difference approaches. Ge- ophysics,73 (1), F135-F142.
• Fox, R. C., Hohmann, G. W., Killpack, T. J., and Rijo, L., 1980. Topographic effects in resistivity and induced-polarization sur
• veys. Geophysics, 45, 75–93.
• İlkışık, M., Bayrak, M., Başaran, S., Başokur, A.T. ve Ulugergerli, E., 1995. Enez-Çataltepe tümülüsünde elektromagnetik-VLF ve elektrik araştırmalar. Jeofizik, 9 (1-2), 19-23.
• Loke, M.H., and Barker, R.D., 1996. Rapid least- squares inversion of apparent resistivity pseudosections by a Quasi-Newton method. Geophysical Prospecting, 44, 131–152.
• Menke, W., 1984. Geophysical Data Analy- sis: Discrete Inverse Theory. Academic Press, Orlando.
• Papadopoulos, N. G., Yi, M.J., Kim, J.H., Tsour- los, P., and Tsokas G.N., 2010. Geoph- ysical investigation of tumuli by means of surface 3D electrical resistivity to- mography. Journal of Applied Geoph- ysics, 70, 192-205.
• Pelton, W.H., Rijo,L., and Swift, C.M.J.R., 1978. Inversion of two-dimensional resistivity and induced-polarization data.  Geoph- ysics, 43, 788–803.
• Pınar, R., and Akçığ, Z., 1997. Geophysical in- vestigation of Kösemtuğ Tumulus, Ban- dırma, (Northwest Turkey). Archaeolo- gical Prospection, 4, 15–23.
• Samsun Büyükşehir Belediyesi, 2010. http:// www.kultur.samsun.bel.tr/programlar/ amisos/amisos2.htm, 10 Temmuz 2010.
• Telford, W. M., Geldart, L. P., and Sheriff, R. E., 1991. Applied Geophysics, Cambridge University Press.
• Tonkov, N., and Loke, M.H., 2006. A resistivity survey of a burial mound in the‘Valley of the thracian kings’. Archaeological Prospection, 13, 129-136.
• Tripp, A.C., Hohmann, G.W., and Swift, C.M., 1984. Two-dimensional resistivity inver- sion. Geophysics, 49, 1708–1717.
• Tsourlos, P. I., Szymanski, J. E., and Tsokas, G. N., 1997. The effect of terrain topog- raphy on commonly used resistivity ar- rays. Geophysics, 64, 1357–1363.
• Ünan, S., 2009. Samsun-Dondortepe tümülüsü. MASROP E-dergi, 4, 1-18.