Eosen Yaşlı Çeltek Formasyonunun Çeltek (Amasya) ve Sorgun (Yozgat) Sahalarındaki Organik Jeokimyasal İncelemeleri ve Hidrokarbon Üretme Potansiyelleri

Yıl 2024, Cilt: 45 Sayı: 2, 133 - 153, 26.08.2024

Ebru Erdoğan , Ali Sarı , Abdurrahman Murat

https://doi.org/10.17824/yerbilimleri.1395438

Öz

Bu çalışmada, Çeltek (Amasya) ve Sorgun (Yozgat) sahalarındaki Eosen yaşlı bitümlü şeyllerin organik jeokimyasal özellikleri yardımıyla, bölgenin çökelim ortam koşullarının ve hidrokarbon potansiyellerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla da örneklerde; Rock-Eval piroliz, özütleme, Gaz Kromatografisi (GC), Modified Fischer Assay (MFA) ve organik fasiyes analizleri yapılmıştır. Mükemmel kaynak kaya özelliğine sahip olan bitümlü şeyllerin TOC değerleri Çeltek (Amasya) sahasında ortalama %9,71 ve Sorgun (Yozgat) sahasında ise ortalama %6,19’dur. HI, HI-OI, HI-Tmax, S2-TOC, S2/S3 parametreleri ve organik petrografik verilere göre kerojen tipleri; Çeltek (Amasya) sahasında Tip-I ve Tip-II, Sorgun (Yozgat) sahasında ise Tip-II’dir. Çeltek (Amasya) ve Sorgun (Yozgat) sahalarına ait örneklerin Tmax ortalamaları sırasıyla 439,6℃ ve 435,04℃’dir. Olgunlaşma ve Bitümen İndeksi değerlerine göre Çeltek (Amasya) sahasında örnekler atım başlangıcında iken Sorgun (Yozgat) sahasında ise hidrokarbon atımının olmadığı tespit edilmiştir. MFA analizine göre Çeltek (Amasya) sahasına ait örneklerin % petrol verimleri ortalama %5,13 olup orta ekonomik bir potansiyelde iken Sorgun (Yozgat) sahasında ise örneklerin ortalama % 2,20 petrol verimi ile ekonomik bir petrol potansiyellerinin olmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bitümlü Şeyl, Organik Madde, Kerojen, Fischer Assay, Organik Fasiyes, Hidrokarbon Potansiyeli

Kaynakça

• Arı, F. ve Yılmaz, V. 2023. Türkiye’de ve Dünyada enerji kaynaklarının genel görünümü ve alternatif enerji kaynaklarının önemi, Düsbed, 34, 496-519.
• Akçay, A. E. ve Beyazpirinç, M. 2017. Sorgun (Yozgat)-Yıldızeli (Sivas) Önülke Havzası'nın jeolojik evrimi, havzada etkin olan volkanizmanın petrografik, jeokimyasal özellikleri ve jeokronolojisi, MTA, (155), 1-32.
• Atalay, Z. 2001. Amasya yöresindeki linyitli Çeltek Formasyonu'nun stratigrafisi, fasiyes ve çökelme ortamı özellikleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 44(2), 1-22.
• Blumenthal, M. M. 1937. Amasya vilayetine tabi Çeltek'teki linyitli arazinin jeolojik teşekkülatı hakkında rapor. MTA, Der. No: 157.
• Büyük, F. ve Sarı, A. 2021. Bozcahüyük (Seyitömer/Kütahya) Havzasındaki bitümlü marnların organik jeokimyasal özellikleri, çökelme ortamı ve hidrokarbon potansiyeli. MTA dergisi. 164:55-77.
• Büyük, F. 2024. Çankırı Havzasındaki (Bayramören KF’su) Orta Eosen yaşlı Ilıca Formasyonunun biyo-jeokimyasal özelliklerinin incelenmesi (İç Anadolu, Türkiye). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Org. Jeo. Analiz Sonuçları (Yayınlanmamış).
• Cicioğlu, E. 1995. Sorgun (Yozgat) kömürlerinin kimyasal ve petrografik özelliklerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi.