BAĞLAMANIN SES TAHTASI KALINLIĞININ DOĞAL FREKANSLARA VE MOD ŞEKİLLERİNE ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1050 - 1072, 30.09.2025

Filiz Gürer Yücel

https://doi.org/10.51576/ymd.1716176

Öz

ÖZ
Bu makalede, bağlamanın ses tahtasının temel akustik özellikleri incelenmiştir. Çalışmanın amacı, ses tahtası kalınlığının doğal frekanslara ve mod şekillerine olan etkisini tespit etmektir. Ölçümlerde, aynı ladin kütüğünden kesilmiş 3.0mm, 3.5mm, 4.0mm ve 4.5mm kalınlıklarındaki ses tahtaları kullanılmıştır. Bu tahtalar ilk olarak dikdörtgen plakalar haline getirilmiştir. Bu plakalara ait veriler, Chladni metodu ve tıklama metodu olarak adlandırılan deneysel yöntemlerle elde edilmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasında, dikdörtgen şeklindeki ses tahtaları kesilerek bağlama yapımındaki asıl form olan damla şekline getirilmiştir. Ölçümler, damla şeklindeki ses tahtaları için de tekrarlanmıştır. Çalışmanın sonunda, farklı kalınlık ve geometrilerdeki ses tahtalarının doğal frekansları ve mod şekillerine ait veriler elde edilmiştir. Bu verilere göre, kalınlık artığında doğal frekansların arttığı ancak mod şekillerinin değişmediği belirlenmiştir. Kalınlık aynı olsa bile ses tahtasının formunda meydana gelen değişimin, akustik özellikler üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Bu araştırma, bağlamanın ses tahtasının doğal frekanslarını ve mod şekillerini hem dikdörtgen hem de damla form için tespit eden ve söz konusu akustik özelliklerin ses tahtasının kalınlığından nasıl etkilendiğini araştıran ilk bilimsel çalışmadır.

Anahtar Kelimeler

Organoloji , bağlama yapımı , bağlama akustiği , ses tahtası , doğal frekans , mod şekli.

THE EFFECT OF THE THICKNESS OF THE BAGLAMA’S SOUNDBOARD ON ITS NATURAL FREQUENCIES AND MODE SHAPES

Öz

ABSTRACT
In this article, the fundamental acoustic properties of the soundboard of the baglama are examined. The aim of the study is to determine the effect of soundboard thickness on natural frequencies and mode shapes. Soundboards with thicknesses of 3.0mm, 3.5mm, 4.0mm and 4.5mm, cut from the same spruce log were used in the measurements. These boards were first shaped into rectangular plates. Data from these plates were obtained using experimental methods known as the Chladni method and the tapping method. In the second stage of the research, the rectangular soundboards were cut into a drop-shape form, which is the actual form used in the baglama construction process. Measurements were also repeated for the drop-shaped soundboards. By the end of the study, data on the natural frequencies and mode shapes of soundboards with different thicknesses and geometries were obtained. According to these data, it was determined that the natural frequencies increase as the thickness increases, while the mode shapes do not change. It has been observed that, even when the thickness remains constant, variations in the form of the soundboard significantly affect its acoustic properties. This research is the first scientific study to determine the natural frequencies and mode shapes of the baglama’s soundboard in both rectangular and drop-shaped forms, and to investigate how these acoustic properties are affected by the thickness of the soundboard.

Anahtar Kelimeler

Organology , baglama making , baglama acoustics , soundboard , natural frequency , mode shape.

Kaynakça

• Açın, C. (2002). Enstrüman bilimi (organoloji) (10. bs.). İstanbul: Emek Basımevi.
• Açın, S.Y. (1998). Türk halk müziği sazlarından bağlama ve kemanenin son yapım teknikleri. Sanatta Yeterlik Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (2. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Değirmenli, E. (2014). Akustik ölçüm teknikleri kullanılarak üretilen ud ses tablasının titreşim özelliklerinin kontrolü üzerine yeni bir yöntem önerisi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Değirmenli, E. (2017). Telli çalgı yapımında kullanılan titreşim ölçüm tekniklerinin deneysel analizi. Rast Müzikoloji Dergisi, 5(3), 1687-1707. (Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/rastmd/issue/36964/466608)
• Değirmenli, E. (2018). Türk müziği çalgılarından udda ses oluşumunun incelenmesi ve telli çalgıların ses karakteri açısından tasarımlarının belirlenmesine dair yöntem önerisi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Doğanyiğit, S., Şahin, C., Yiğiter, M.E. ve Tüfekci, S. (2018). Bağlama yapımcılarının bağlama üretimine yönelik görüşleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(61), 467-478. http://doi.org/10.17719/jisr.2018.2937
• Firth, I. (1977). Acoustical experiments on the lute belly. The Galpin Society Journal, 30, 56-63. https://doi.org/10.2307/841367
• Fletcher, N.H. ve Rossing, T.D. (1991). The physics of musical instruments. Springer-Verlag New York Inc.
• Hutchins, C.M. (1962). The physics of violins. Scientific American, 207(5), 78-93. (Erişim adresi https://www.jstor.org/stable/24936353)
• Hutchins, C.M. (1981). The acoustics of violin plates. Scientific American, 245(4), 170-187. (Erişim adresi https://www.jstor.org/stable/24964583)
• Hutchins, C.M. (1983). Plate tuning for the violin maker. Catgut Acoustical Society, 39, 25-32.
• Hutchins, C.M. (1987). Some notes on free plate tuning frequencies for violins, violas and cellos. Journal of the Catgut Acoustical Society, 47, 39-41.
• Jansson, E. (2002). Acoustics for violin and guitar makers chapter v: vibration properties of the wood and tuning of violin plates (4th ed.). Kungl Tekniska Högskolan. Dept of Speech, Music and Hearing.
• Moral, J.A. ve Hutchins, C.M. (1983). Input admittance and vibration patterns of free violin plates. Catgut Acoustical Society, Inc. Newsletter. 39, 18-22.
• Önal, Ö. (2002). Bağlamada standardizasyon. ODTÜ Halkbilimi Dergisi, Yeni 17. Sayı, 18-23.
• Özgüven, H.N. (2008). Gürültü kontrolü, endüstriyel ve çevresel gürültü (2. bs.) Ankara: Türk Akustik Derneği.
• Pedrammehr, S.; Aghdam, N.J.; Pakzad, S.; Ettefagh, M.M. ve Sadeghi, M.H. (2018). A study on vibration of setar: stringed Persian musical instrument. Journal of Vibroengineering, 20(7), 2680-2689. (Erişim adresi https://www.extrica.com/article/19505)
• Serway, R.A. ve Beichner, R.J. (2015). Fen ve mühendislik için fizik 1 (5. bs.) (Çev. Ed. K. Çolakoğlu), Ankara: Palme Yayıncılık.
• Web Kaynakları TR DİZİN. (2024). TÜBİTAK Projesi: Bağlama Teknesinin Akustik Analizleri. (Erişim adresi: https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/1212500/baglama-teknesinin-akustik-analizleri), (Erişim tarihi: 15.06.2024)