Türkiye’de Ulaşım Sektörü Politik Karar Verme Mekanizmasına Stratejik Çevresel Değerlendirme Uygulama Gerekliliği

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 3, 547 - 566, 23.09.2022

Nermin Merve Yalçınkaya , Nuriye Say

https://doi.org/10.18657/yonveek.1040130

Öz

Sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşma sürecinde, ülkelerin kendi konjonktürlerine dayalı olarak yatırım odaklı sektörlere entegre edeceği çevre tabanlı enstrümanlar kilit önem taşımaktadır. Yatırım odaklı sektörler arasında yer alan ulaşım gerek faaliyet, gerek alan kullanımı olarak ele alındığında, diğer sektörlerin işleyişi ve verimliliği üzerinde önemli bir etki oluşturduğu görülmektedir. Bu nedenle, ulaşım sektörüne yönelik geliştirilen farklı alanlardaki tüm çalışmalar, yerelden ülkesel boyuta uzanan perspektifte önemli konuları desteklemektedir.
Bu çalışmada, Türkiye’de ulaşım sektörüne Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) uygulanmasının, planlama hiyerarşisinde politikalardan itibaren başlatılmasının gerekliliğine dikkat çekilmiştir. Bu doğrultuda, öncelikle konu özelinde yasal ve yönetsel çerçevede yer alan ilgili dokümantasyon taraması yapılarak sınırlayıcı aktörler belirlenmiştir. Ardından, mekânsal boyutu olan sektörel politikalara ve ulaşım sektörü politikalarına SÇD’nin uygulanmasına yönelik metodoloji önerisi geliştirilmiştir. Çalışmanın sonucunda, Türkiye için ulaşım sektörü özelinde politikalara SÇD uygulanmasına amacıyla kapsam değerlendirmesi yapılarak, sektörel perspektifte etkin işleyiş hedefine yönelik öneriler geliştirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Çevresel Değerlendirme, Karar Verme Süreci, Ulaşım Politikaları, Ulaşım Sektörü
JEL Sınıflandırması: D78, G18, L91

Anahtar Kelimeler

Çevresel Değerlendirme, Karar Verme Süreci, Ulaşım Politikaları, Ulaşım Sektörü

Teşekkür

Bu çalışma, Çukurova Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalında yürütülen "Ulaşım Sektöründe Stratejik Çevresel Değerlendirme Uygulamasının Türkiye Açısından İrdelenmesi" başlıklı doktora tezinden üretilmiştir.

Encouraging Transportation Sector Political Decision-Making through Strategic Environmental Assessment in Turkey

Öz

Environment-based instruments, which countries will integrate into investment-oriented sectors according to their own conjunctures, are of great importance in the process of achieving the sustainable development goal. Transportation, which is among the investment-oriented sectors, has a significant impact on the functioning and efficiency of other sectors, both as an activity and as a land use. For this reason, all studies with different scopes for the transportation sector support important issues from a local to national perspective.
In this study, it is stated that the Strategic Environmental Assessment (SEA) should be implemented, including policies, in the transportation sector planning hierarchy in Turkey. For this purpose, first of all, the legal and administrative documentation on the subject was searched. Then, the limiting actors were determined. Then, a methodology proposal was developed for the application of SEA to all sectoral policies with a spatial dimension, as well as to transport sector policies. As a conclusion of the study, a general assessment has been made for the implementation of SEA in the transport sector for Turkey and recommendations aimed at effective functioning in the sectoral perspective have been developed.
Key Words: Environmental Assessment, Decision Making Process, Transportation Policies, Transportation Sector
JEL Classification: D78, G18, L91

Anahtar Kelimeler

Environmental Assessment, Decision Making Process, Transportation Policies, Transportation Sector

Kaynakça

• Baykan, N.M. (2014) “Farklı Ulaşım Seçeneklerinin Sakin Şehir (Cittaslow) Ölçütleri Kapsamında Değerlendirilmesi: Seferihisar-Sığacık Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Bozhesku, M.G. ve Fischer, T.B. (2011) “Benefits of and barriers to SEA follow-up Theory and Practice”, Environmental Impact Assessment Review, 34 (2012): pp. 22-30.
• Brown, A.L. ve Affum, J.K. (2000) “Strategic Environmental Assessment in Road Network Planning”, 20th Annual Meeting of the International Association for Impact Assessment IAIA’00, 19-23 June 2000, Hong Kong.
• Buckley, R. (1998) “Strategic Environmental Assessment”, in Porter and Fittipaldi (1998), pp. 77–86.
• Glasson, J., Therivel, R. ve Chadwick, A. (1999) “Introduction to Environmental Impact Assessment (Ed. J. Glasson)”, Routledge/Taylor& Francis Group, New York, 448p.
• Karaer, F. (2002) “Sektörel Politikalar ve Çevre”, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, s.21-29.
• Katip, A., Karaer, F. ve Özengin, N. (2014) “Otomotiv Sektörünün Çevresel Açıdan Değerlendirilmesi”, Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, s.51-66.
• Lamura, C. (1989) “Environmental Considerations in Transport Investment”, Transport Policy and The Environment, ECMT Ministerial Session, Paris, Kasım 23.
• On Birinci Kalkınma Planı (2019) “Onuncu Kalkınma Planı (2019-2023)”, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Planlar ve Programlar, Kalkınma Planları, Ankara.
• Özalp, M. (2007) “Türkiye’de Kentsel Ulaşım Planlaması Çalışmalarında Benimsenen Yaklaşımlar; Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trafik Planlaması ve Uygulaması Anabilim Dalı, Ankara.
• Partidario, M.R. (1996) “Strategic Environmental Assessment: Key Issues Emerging from Recent Practice” Environmental Impact Assessment Review Volume 16, Issue 1, January 1996, pp. 31-55.
• Partidário, M.R. (2021) “Strategic thinking for sustainability (ST4S) in Strategic Environmental Assessment” in Handbook on Strategic Environmental Assessment. Edited by Thomas B. Fischer and Ainhoa González, Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing.
• Runhaar, H. ve Driessen, P.P.J. (2012) “What makes strategic environmental assessment successful environmental assessment? The role of context in the contribution of SEA to decisionmaking”, Impact Assessment and Project Appraisal, 25:1, 2-14.
• Sadler, B. ve Verheem, R. (1996) “Strategic Environmental Assessment: Key Issues Emerging From Recent Practice”, Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment, Hague.
• Say, N.P. (2004) “Stratejik Çevresel Değerlendirmenin Beş Yıllık Kalkınma Planları ve Enerji Sektörü Örneğinde Araştırılması ve Bir Uygulama Modelinin Geliştirilmesi”, Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Say, N.P. ve Yücel, M. (2000) “Sektörel Planlamalarda Peyzaj Mimarlarının Yeri”, Peyzaj Mimarlığı Kongresi, 19-20 Ekim 2000, Ankara.
• Say, N. ve Yücel, M. (2005) “Strategic Environmental Assessment And National Development Plans in Turkey: Towards Legal Framework and Operational Procedure”, Environmental Impact Assessment Review 26:301-316.
• Schwartz, P. (1991) “The Art of the Long View: Planning for the Future in an Uncertain World”, New York: Currency Doubleday.
• Therivel, R., Wilson, E., Heaney, D. ve Thompson, S. (1993) “Strategic Environmental Assessment (1st ed.)”, Routledge.
• Therivel, R. (2004) “Strategic Environmental Assessment in Action.”, Earthscan, Earthscan/James & James, London. 288 pp.
• Yalçınkaya, N.M. (2019) “Ulaşım Sektöründe Stratejik Çevresel Değerlendirme Uygulamasının Türkiye Açısından İrdelenmesi”, Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Yücel, M. (2011) “Stratejik Çevresel Değerlendirme (Ed. N.P. Say)”. Stratejik Çevresel Değerlendirme ve Planlama, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Yayınları 2011/2, s.1-15.