The Impact on Tourism Demand of the Incentives Provided to the Tourism Sector in Turkey: An Analysis with Structural Break

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 4, 759 - 784, 29.12.2022

Sibel Selim , Alev Çelenk Muhammed Hanifi Van

https://doi.org/10.18657/yonveek.1065066

Öz

ABSTRACT
In this study, the aim is to analyze the impact of incentives provided to the tourism sector in Turkey between 2004 and 2018 on tourism demand. In this study, the dependent variable used in the models is net tourism income while the independent variables are incentive employment toward tourism, incentive fixed investment and incentive documents for tourism. For this purpose, the cointegration relationship between the variables has been tested by Gregory and Hansen (1996) and Hatemi-j (2008) cointegration test which allowed structural breaks. Additionally, Toda-Yamamoto (1995) causality analysis has been performed in the presence of structural break. According to the results, it has been determined that the series acted together in the long term. According to the causality analysis result, there is a bi-directional causality relationship among the fixed investments, the number of documents and employment.
Key Words: Tourism Demand, Investment İncentives, Cointegration Analysis With Structural Breaks, Causality Analysis
JEL Classification: H2, Z3, C22

Anahtar Kelimeler

Tourism Demand, Investment İncentives, Cointegration Analysis With Structural Breaks

Türkiye’de Turizm Sektörüne Sağlanan Teşviklerin Turizm Talebi Üzerindeki Etkisi: Yapısal Kırılmalı Bir Analiz

Öz

ÖZ
Bu çalışmada amaç, 2004-2018 yılları arasında Türkiye’de turizm sektörüne sağlanan teşviklerin turizm talebi üzerindeki etkisini analiz etmektir. Modellerde kullanılan bağımlı değişken, net turizm geliri iken bağımsız değişkenler, turizme yönelik teşvikli istihdam, teşvikli sabit yatırım ve teşvikli belge adedidir. Bu amaçla değişkenler arasındaki eştümleşme ilişkisi yapısal kırılmaya izin veren Gregory ve Hansen (1996) ile Hatemi- J (2008) eştümleşme testi ile test edilmiştir. Ayrıca yapısal kırılma varlığında Toda-Yamamoto (1995) nedensellik analizi yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, serilerin uzun dönemde birlikte hareket ettiği belirlenmiştir. Nedensellik analizi sonucuna göre ise sabit yatırımlar, belge adedi ve istihdam arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Turizm Talebi, Yatırım Teşvikleri, Yapısal Kırılmalı Eştümleşme Analizi, Nedensellik Analizi
JEL Sınıflandırması: H2, Z3, C22

Anahtar Kelimeler

Turizm talebi, Yatırım Teşvikleri, Yapısal Kırılmalı Eştümleşme Analizi, Nedensellik Analizi, Tourism Demand, Investment İncentives, Cointegration, Cointegration Analysis With Structural Breaks

Kaynakça

• KAYNAKÇA Akın, A., Şimşek, M.Y. ve Akın, A. (2012). Turizm Sektörünün Ekonomideki Yeri ve Önemi. Gaziantep Üniversitesi Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 4 (7), 63-81.
• Aksakal, M. ve Çilan, Ç. A. (2015). Türkiye’ye Yönelik Turizm Talebinin Görünürde İlişkisiz Regresyon Modelleri ile İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 7 (14), 235-256.
• Aktaş, C. (2005). Türkiye’nin Turizm Gelirini Etkileyen Değişkenler İçin En Uygun Regresyon Denkleminin Belirlenmesi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6 (2), 215-174.
• Algieri, B. (2006). An Econometric Estimation of the Demand for Tourism: The Case of Russia. Tourism Economics, 12, 5–10.
• Algieri, B. and Kanellopoulou, S. (2008). An Unobserved Component Model to Evaluate the Determinants of Demand for Exports of Tourism”, 1st QATEM Workshop on quantitative approaches in tourism economics and management. Perpignan, June 2008.
• Amsler, C. and Lee, J. (1995). An LM Test for a Unit Root in the Presence of a Structural Change. Econometric Theory, 11, 359–68.
• Ata, H. (1985). Turizm Olayı ve Türkiye’nin Durumu, Turizm Yıllığı, Turizm Bankası Yayınları, Ankara.
• Aydın, A., Darıcı, B. ve Taşçı, H. (2015). Uluslararası Turizm Talebini Etkileyen Ekonomik Faktörler: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 45, 143-177.
• Bahar, O. (2007). Küreselleşme Sürecinde Türkiye’de Turizm Sektörüne Sağlanan Teşvikler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (1), 34-53.
• Bahar, O. ve Kozak, M. (2005). Uluslararası Turizm ve Rekabet Edilebilirlik, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Bahar, O. ve Kozak, M. (2014). Turizm Ekonomisi. Ankara. Detay Yayıncılık.
• Banerjee, A., Lumsdaine, R. L., and Stock, J. H. (1992). Recursive and Sequential Tests of the Unit-Root and Trend-Break Hypotheses: Theory and International Evidence. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 271-287.
• Barry, K. and O'Hagan, J. (1972). An Econometric Study of British Tourist Expenditure in Ireland. Economic and Social Review, 3(2), 143-161.
• Candan, G. T. ve Yurdadoğ, V. (2017). Türkiye’de Maliye Politikası Aracı Olarak Teşvik Politikaları. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 155-177.
• Carrion-i-Silvestre, J. L., Kim, D. and Perron, P. (2009). GLS-Based Unit Root Tests with Multiple Structural Breaks Under Both The Null and The Alternative Hypotheses. Econometric Theory, 25 (6), 1754-1772.
• Cheng, K. M., Kim, H. and Thompson, H. (2013). The Real Exchange Rate and the Balance of Trade in US Tourism. International Review of Economics and Finance, 25, 122–128.
• Christiano, L. J. (1992). Searching for a Break in GNP. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 237-250.
• Çağlar, A. E. ve Mert, M. (2017). Türkiye'de Çevresel Kuznets Hipotezi ve Yenilenebilir Enerji Tüketiminin Karbon Salımı Üzerine Etkisi: Yapısal Kırılmalı Eş-bütünleşme Yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 24(1), 21-38.
• Çil Yavuz, N. (2006). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapısal Kırılma ve Nedensellik Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 160-174.
• Demir, Ç. (2010), 1980-2007 Türkiye Turizm Talebinin Ekonometrik Analizi: Zaman Serisi Yaklaşımı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi,1-167.
• Dickey, D.A. and Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics For Autoregresive Time Series with A Unit Root. Econometrica, 49 (4), 1057-1060.
• Dikkaya, M. ve Özyakışır, D. (2013). Ekonominin Temelleri, Savaş Yayınevi, Ankara.
• Dinçer, M. Z. (1993). Turizm Ekonomisi ve Türkiye Ekonomisinde Turizm, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Dinler, Z. (1998). Mikro Ekonomi, Ekin Kitabevi, Bursa.
• Dritsakis, N. and Gialitaki, K. (2004). Cointegration Analysis of Tourism Revenues by the Member Countries of EU to Greece. Tourism Analysis, 9(3), 179-186.
• Engle, R.F. and Granger, C.W.J. (1987). Cointegration and Error Correction Representation, Estimation and Testing. Econometrica, 55(2), 251.
• Erdoğan, E. and R. Ataklı. (2012). Investment Incentives and FDI in Turkey: The Incentives Package After the 2008 Global Crisis. 8th International Strategic Management Conference, Procedia- Social and Behavioral Sciences, 58, 1183-1192.
• Erkan, B., Kara, O. ve Harbalıoğlu, M. (2013). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Belirleyicileri. Akademik Bakış Dergisi, 39, 1-20.
• Ersungur, Ş., Doru, Ö. ve Aslan, M. (2017). Türkiye’ye Yönelik Uluslararası Turizm Talebinin Sosyoekonomik Belirleyicileri: Panel Veri Analizi. International Conference on Eurasian Economies, 433-441.
• Gülmez, M. ve N. Yalman. (2010). Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Kalkınmaya Etkileri: Sivas İli Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 235-257.
• Güner, B. (2018). Türkiye’de Birincil Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Dinamik Bir Analiz, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Güven, S. and Mert, M. (2016). Panel Cointegration Analysis of International Tourısm Demand: Sample of Antalya. The Online Journal of Science and Technology, 6(2), 68-78.
• Granger, C.W.J., (1969). Investigating Causal Relations by Econometrie Models and Cross-Spectral Methods. Econometrica, 37(3), 424-438.
• Gregory, A.W. and Hansen, B.E. (1996). Residual–Based Tests for Cointegration in Models with Regime Shifts. Journal of Econometrics, 70, 99-126.
• Hatemi-J, A. (2008). Tests for Cointegration with Two Unknown Regime Shifts with an Application to Financial Market Integration. Empirical Economics, 35, 497-505.
• Hepkarşı, N. (2012). İhracat ve Büyüme İlişkisi: Yapısal Kırılmalı Bir Analiz, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 52.
• Hopoğlu, S. ve Eryüzlü, H. (2019). Turist Akışı, Konaklama Fiyatları ve Döviz Kurları: Türkiye İçin Bir Nedensellik Analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(1), 11-24.
• Işık, C. (2010). Türkiye’de Yabancı Ziyaretçi Harcaması ve Turizm Gelirleri İlişkisi: Bir Eşbütünleşme Analizi (1970-2008). Sosyoekonomi, 2, 115-128.
• İçöz, O. (1991),.Türkiye’nin turizm talebini etkileyen faktörler ve bu faktörlerin talep üzerindeki etki düzeyleri, Turizm Yıllığı, Ankara: Sınai Kalkınma Bankası Yayınları.
• İçöz, O., Var, T. ve Kozak, M. (1998). Tourism Demand in Turkey”, Annals of Tourism Research. 25(1), 236-240. İnançlı, S., Ekici, M. ve Babacan, A. (2012). Gelen Yabancı Turist ve Yurtdışına Çıkan Yerli Turistler ile Kişi Başına Gelir Arasındaki Uzun Dönem İlişkisinin Belirlenmesi 1980-2011 Dönemi. Sakarya İktisat Dergisi, 1(3),1-17.
• Kapetanios, G. (2005). Unit‐Root Testing Against The Alternative Hypothesis of up to m Structural Breaks. Journal of Time Series Analysis, 26 (1), 123-130.
• Kara, A., Tarim, M. and Tatoğlu, E. (2003). The Economic, Social and Environmental Determinants of Tourism Revenue in Turkey: Some Policy Implications. Journal of Economic and Social Research, 5 (2), 61-72.
• Karacuka, M. ve Çelik, N. (2015). Turizm Talebi Belirleyicilerinin Mekânsal Perspektiften Değerlendirilmesi: Türkiye İBBS 2 Örneği. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(610), 9-20.
• Karaoğlu, N. (2019). Türkiye'de Uluslararası Turizm Talebinin Dinamik Panel Veri Analizi. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 4(1), 85-101.
• Karataş, G. ve Tetik, N. (2017). Türkiye’de Turizm İşletmelerine Sağlanan Devlet Teşviklerinin Dünü Bugünü. Iwact 2017 International West Asia Congress of Tourism Research, 28 Sept – 01 Oct 2017 Van- Turkey, 175-163.
• Kıran, B. (2010). The Structure of Tourism Revenues in Turkey: Evidence From Fractional Integration Under Multiple Structural Breaks. Economic Studies Journal, (4), 85-96.
• Kurt, Ü. ve Kılıç, C. (2018). Türkiye’de Ekonomik ve Politik İstikrarın Turizm Talebi Üzerindeki Etkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. İstanbul Üniversitesi İktisat Dergisi- Istanbul Journal of Economics, 68(2), 243-264.
• Kutlar, A. ve Sarıkaya, M. (2012). Türkiye’ye 1964-2007 Döneminde Gelen Turist Sayısı ile İlgili Ekonometrik Bir Çalışma. Sakarya İktisat Dergisi, 1(1), 1-22.
• Lee, J., and Strazicich, M. C. (2003). Minimum Lagrange Multiplie Unit Root Test with Two Structural Breaks. Review of Economics and Statistics, 85 (4), 1082-1089.
• Lickorish, L. and Jenkins, C. (1997), An Introduction To Tourism, Butterworth- Heinemann, Oxford.
• Lumsdaine, R. L., ve Papell, D. H. (1997). Multiple Trend Breaks and The Unit-Root Hypothesis. Review of Economics and Statistics, 79 (2), 212-217.
• Maki, D. (2012). Tests for Cointegration Allowing for an Unknown Number of Breaks. Economic Modelling, 29(5), 2011–2015.
• Martins, L., Gan, Y. and Ferreira-Lopes, A. (2017). An Empirical Analysis of the Influence of Macroeconomic Determinants on World Tourism Demand. Tourism Management, (61), 248-260.
• Menezes, A., Moniz, A. and Vieira, J. (2008). The Determinants of Length of Stay of Tourists in the Azores. Tourism Economics, 14 (1), 205-222.
• Mervar, A. and Payne, J.E. (2007). An Analysis of Foreign Tourism Demand for Croatian Destinations: Long-Run Elasticity Estimates. Ekonomski Institut Zagreb (EIZ) Working Paper Series, EIZ-WP-0701, Zagreb, February 2007.
• Mill, R. C. and Morrison, A. M. (1985). The Tourism System: An Introductory. New Jersey: Prentice Hall Inc.
• Mushtaq, A. and Zaman, K. (2013). Impact of Macroeconomic Factors on Tourism Receipts: Evidence from SAARC regions. European Economics Letters, 2(2), 38-43.
• Murat, S., Şener, S. ve Yılancı, V. (2013). İktisadi Krizler, Doğal Afetler, Terör Faaliyetleri Türkiye’ye Gelen Turistler Üzerinde Etkili Mi?. İktisat Fakültesi Mecmuası, 63(1), 1-15.
• Narayan, P. (2004). Fiji’s Tourism Demand: The ARDL Approach to Cointegration. Tourism Economics, 10(2), 193-206.
• Narayan, P. (2005). The Structure of Tourist Expenditure in Fiji: Evidence From Unit Root Structural Break Tests. Applied Economics, (37), 1157–1161.
• Narayan, P. K., and Popp, S. (2010). A New Unit Root Test with Two Structural Breaks in Level and Slope at Unknown Time. Journal of Applied Statistics, 37(9), 1425-1438.
• Naude, W. and Saayman, A. (2005). Determinants of Tourist Arrivals in Africa: A Panel Data Regression Analysis. Tourism Economics, 11(3), 365-391.
• Olalı, H.ve Timur, A. (1998). Turizm Ekonomisi, İzmir: Ofis Ofset Matbaacılık.
• Öncel, A., İnal, V. ve Torusdağ, M. (2016). Türkiye’de Reel Döviz Kuru-Turizm Gelirleri İlişkisi: 2003-2015 Dönemi İçin Ampirik Bir Uygulama. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2), 125-142.
• Öz, E. ve Buyrukoğlu, S. (2017). Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvik Politikalarının Makroekonomik Değişkenler Üzerindeki Etkisinin Ampirik Analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 322-336.
• Özcan, C. C. (2013). Turizm Talebini Etkileyen Faktörlerin Ekonometrik Bir Analizi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 1-118.
• Özcan, C. C. (2015). Türkiye’de Turizm Gelirinin Makroekonomik Belirleyicileri: Panel Veri Analizi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 203-220.
• Özcan, C. C. ve Kayhan, S. (2015). Ada Ülkelerinde Turizm Talebi: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Örneği. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, (31), 109-134.
• Özcan, E.Ö. (2016). Türkiye’de Uygulanan Son Dönem Turizm Teşvik Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1-115.
• Özcan, C. C. ve Yorgancılar, N. (2016). Uluslararası Ticaret ve Turizm Arasında Bir İlişki Var Mı?. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(1), 37-48.
• Özdemir, Z. A., Aksoy, E., Arslantürk, Y., Çetinkaya, M., Doğan, T. T. and Durusoy, Ö. T. (2018). Persistency in Tourism Expenditure in a Small-Open Economy. Anatolia, 29(1), 1-10.
• Payne, J.E. and Mervar, A. (2002). A Note on Modelling Tourism Revenues in Croatia. Tourism Economics, 8(1), 103-109.
• Perron, P. (1989). The Great Crash the Oil Price Shock and the Unit Root Hypothesis. Econometrica, (57), 1361-1381.
• Perron, P. (1997). Further Evidence on Breaking Trend Functions in Macroeconomic Variables. Journal of Econometrics, 80 (2), 355-385.
• Perron, P. and Vogelsang, T. J. (1992). Nonstationarity and Level Shifts with an Application to Purchasing Power Parity. Journal of Business and Economic Statistics, 10, 301-320.
• Santana-Jimenez, Y. and Hernandez, J. (2011). Estimating the Effect of Overcrowding on Tourist Attraction: The Case of Canary Islands. Tourism Management, 32(2), 415-425.
• Sarkım, M. (1997). Turizmin Türk Ekonomisindeki Yeri ve Türkiye’ye olan Turizm Talebinin Tahmini, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, (Kasım 1997), 47-55.
• Schmidt, P. and Phillips, P. C. (1992). LM Tests For a Unit Root in The Presence of Deterministic Trends. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 54(3), 257-287.
• Selim, S., Aybarç, S. ve Kızılgöl, Ö.A. (2019). Türkiye'de Turizme Yönelik Kamu Teşvik Politikaları Çerçevesinde İllerin Etkinlik Analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(1), 129 -148.
• Selim, S., Güven, E. T. A. ve Eryiğit, P. (2015). Turizmin Türkiye Ekonomisindeki Yeri: Zaman Serileri Analizi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(3),19-33.
• Sivri, U. (2010). Şokların Yabancı Ziyaretçi Sayısı ve Yabancı Ziyaretçi Harcamaları Üzerindeki Etkisi Kalıcı mıdır?. TİSK AKADEMİ, (2), 221-237.
• Song, H., Li, G., Witt, S.F. and Fei, B. (2010). Tourism Demand Modelling and Forecasting: How Should Demand Be Measured? Tourism Economics. 16(1), 63-81.
• Şanlıoğlu, Ö. ve Özcan, E. Ö. (2017). Türkiye’de Uygulanan Turizm Teşvik Politikaları ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 7(2), 97-115.
• Şen, A. ve Şit, M. (2015). Reel Döviz Kurunun Türkiye’nin Turizm Gelirleri Üzerindeki Etkisinin Ampirik Analizi. Journal of Yaşar University, 10(40), 6752-6762.
• Şengel, Ü. (2019). Türkiye’nin Turizm Talebini Etkileyen Faktörlerin Sosyo-Ekonomik Açıdan Ampirik Olarak Değerlendirilmesi, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Şit, M. (2014). Türkiye’de Turizm Sektörünün Performansına Etki Eden Faktörlerin Ampirik Analizi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Tengilimoğlu, E. ve Kuzucu, S. C. (2019). Döviz Kuru Oynaklıkları Turist Başına Düşen Ortalama Harcamayı Etkiler Mi? 2003-2018 Yılları Arasında Bir Nedensellik Analizi. International Human and Civilization Congress From Past to Future, 148-156.
• Tıraşoğlu, M. ve Yıldırım, B. (2012).Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Electronic Journal of Vocational Colleges, 114-115.
• Toda, H. Y. and Yamamoto, T. (1995). Statistical İnference in Vector Autoregressions with Possbly Integrated Process. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250.
• Toker, B. (2007). Türkiye’de Turizm Sektörü Teşviklerinin Değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(2), 81-92.
• Toskay, T. (1989). Turizm: Turizm Olayına Genel Yaklaşım, İstanbul: Der Yayınları, İstanbul.
• Tse, R.Y.C. (2001). Estimating the İmpact Of Economic Factors on Tourism: Evidence from Hong Kong. Tourism Economics, 7 (3), 277–293.
• Turgut, Y. (2014). İllere Yönelik Yerli ve Yabancı Turizm Talebi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Ünlüönen, K. ve Tayfun, A. (2009). Turizmin Türkiye Ekonomisindeki Yeri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27), 1-17.
• Vogt, M. G. and Wittayakorn, C. (1998). Determinants of The Demand for Thailand's Exports of Tourism. Applied Economics, 30(6), 711- 715.
• Yavan, N. (2011). Teşviklerin Sektörel ve Bölgesel Analizi, Türkiye Örneği. Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Yayınları, No: 27, Ankara.
• Zivot, E. and Andrews, D. W. K. (1992). Further Evidence on the Great Crash, the Oil Price Shock and Unit Root Hypothesis. Journal of Business & Economic Statics, 10 (3), 250-258.
• Zortuk, M. ve Bayrak, S. (2013). Seçilmiş Ülkelere Göre Türkiye’nin Turizm Talebi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (19), 38-58.