Türkiye’de Orta Vadeli Bütçeleme Performansı: Bütçe Tahminleri Üzerinden Bir Analiz

Yıl 2024, Cilt: 31 Sayı: 4, 659 - 676, 21.12.2024

Berat Kara

Öz

Orta vadeli bütçe gerçekçiliği hem kamu hem de özel sektörün sürdürülebilir finansal yönetim ve stratejik planlaması için hayati öneme sahiptir. Gerçekçi tahminler, kaynakların etkin bir şekilde dağıtılmasını sağlamakta, gereksiz harcamaların önüne geçmekte ve mali disiplinin korunmasına yardımcı olmaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin, orta vadeli bütçeleme sayesinde, uzun vadeli sürdürülebilir kalkınmayı tesis edebileceği düşünülmektedir. Bu motivasyonla hareket edilen çalışmada, Türkiye’de orta vadeli bütçelemenin başarısı, bütçe gelir ve harcama ile toplamlarının orta vadeli tahminleri üzerinden değerlendirilmiştir. Türkiye’de orta vadeli bütçelemeye 2005 yılında geçildiği için 2009-2023 yılları arası, iki ve üç yıllık bütçe tahminleri analiz edilmiştir. İlk olarak tahminlerin gerçekliği hesaplanmış, hangi kalemlerde tahmin hatasının daha fazla olduğu ve hataların hangi yönde seyrettiği tespit edilmiştir. Akabinde Holden-Peel (1990) testi aracılığıyla tahminlerde aşağı yahut yukarı yönlü bir yanlılığın var olup olmadığı test edilmiştir. Sonuçlar hem gelir hem de harcama tahmin hatalarının oldukça yüksek olduğunu, orta vadeli bütçelemenin oldukça başarısız olduğunu ancak tahminlerde yanlılığın yok denecek kadar az olduğunu ortaya koymuştur. Türkiye'de orta vadeli bütçeleme uygulamaları, incelenen dönemde 16 kez hazırlanmış olmasına rağmen, istenilen başarı elde edilememiştir.
Anahtar Kelimeler: Orta Vadeli Bütçe, Bütçe Tahmini, Türkiye, Holden-Peel Testi
JEL Kodları: H61, H68, E61, E66

Anahtar Kelimeler

Orta Vadeli Bütçe, Bütçe Tahmini, Türkiye, Holden-Peel Testi

The Performance of Medium-Term Budgeting in Türkiye: An Analysis of Budget Forecasts

Öz

The accuracy of medium-term budgeting is crucial for sustainable financial management and strategic planning in both the public and private sectors. Realistic forecasts ensure the efficient allocation of resources, prevent unnecessary expenditures, and help maintain fiscal discipline. It is believed that, especially for developing countries, medium-term budgeting can establish long-term sustainable development. Motivated by this perspective, this study evaluates the success of medium-term budgeting in Türkiye based on medium-term forecasts of budget revenues and expenditures. Given that Türkiye adopted medium-term budgeting in 2005, the study analyzes two- and three-year budget forecasts for the period between 2009 and 2023. Initially, the accuracy of the forecasts was calculated, identifying which items had higher forecast errors and the direction of these errors. Subsequently, the Holden-Peel (1990) test was employed to determine whether there was any upward or downward bias in the forecasts. The results indicate that forecast errors for both revenues and expenditures were significantly high, revealing that medium-term budgeting was quite unsuccessful. However, there was negligible bias in the forecasts. Despite being prepared 16 times during the examined period, medium-term budgeting practices in Türkiye did not achieve the desired success.
Keywords: Medium-Term Budgeting, Budget Forecasting, Türkiye, Holden-Peel Test
JEL Codes: H61, H68, E61, E66

Anahtar Kelimeler

Medium-Term Budgeting, Budget Forecasting, Turkey, Holden-Peel Test

Kaynakça

• Allen, R., & Tommasi, D. (2001). Managing Public Expenditure: A Reference Book for Transition Countries. OECD.
• Arslantürk, Y. (2018). KİT’lere Yapılan Sermaye Transferleri ve Görev Zararı Ödemelerinin Analizi ve Bütçeye Etkileri. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi,, 6(3), 1-11.
• Atiyas, İ., & Sayın, Ş. (1997). Siyasi Sorumluluk, Yönetsel Sorumluluk ve Bütçe Sistemi: Bir Yeniden Yapılanma Önerisine Doğru. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV).
• Bank, W. (2013). Beyond the Annual Budget: Global Experience with Medium-Term. Washington D.C. 01 15, 2023 https://documents1.worldbank.org/curated/en/354601468330959258/pdf/Beyond-the-annual-budget-global-experience-with-medium-term-expenditure-frameworks.pdf
• Boex, J., Martinez-Vazquez, J., & Mcnab, R. (2000). Multi‐Year Budgeting: A Review of International Practices and Lessons for Developing and Transitional Economies. Public Budgeting & Finance, 20(2), 91-112. doi:http://dx.doi.org/10.1111/0275-1100.00013
• Breuer, C. (2015). On the Rationality of Medium-Term Tax Revenue Forecasts: Evidence from Germany. ahrbücher für Nationalökonomie und Statistik, 235(1), 22-40. doi:https://doi.org/10.1515/jbnst-2015-0104
• Çetinkaya, Ö., Eroğlu, E., & Taş, K. (2011). Türkiye’deki Çok Yıllı Bütçeleme Uygulamasinin Stratejik Planlar Ve Orta Vadeli Mali Planlar Bağlaminda Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Akdeniz İİBF Dergisi, 11(22), 119-146.
• Diamond, J. (2006). Budget System Reform in Emerging Economies: The Challenges and the Reform Agenda. International Monetary Fund.
• Frankel, J. A. (2011). Over-optimism in Forecasts by Official Budget Agencies and Its Implications. Oxford Review of Economic Policy, 27(4), 536-562. doi:10.1093/oxrep/grr025
• Heinemann, F. (2006). Planning or Propaganda? An Evaluation of Germany's Medium-term Budgetary Planning. FinanzArchiv / Public Finance Analysis, 62(4), 551-578. doi:10.1628/001522106X172698
• HMB. (2006-2023). Bütçe Büyüklükleri ve Gerçekleşmeleri Raporları. Ankara: Hazine ve Maliye Bakanlığı. 01 22, 2024 https://www.hmb.gov.tr/bumko-butce-buyuklukleri-ve-butce-gerceklesmeleri
• Holden, K., & Peel, D. (1990). On Testing for Unbiasedness and Efficiency of Forecasts. Manchester School(58), 120–127. doi:http://dx.doi.org/10.1111/j.1467-9957.1990.tb00413.x
• Hyndman, R., & Athanasopoulos, G. (2018). Forecasting: Principles and Practice (2 b.). Melbourne: OTexts.
• Jason, H. (2013). Medium-Term Budget Frameworks in Advanced Economies: Objectives, Design, and Performance. International Monetary Fund.
• Kesik, A. (2005). Avrupa Birliği Sürecinde Türk Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: Çok Yıllı Bütçelemenin Uygulanabilirliği. Sosyoekonomi, 1(1), 127-142.
• Küçükoğlu, M., Taş, H. Y., & Ercan, H. (2018). Türkiye'de Sosyal Devlet Anlayışı İçerisinde Transfer Harcamalarının Yeri ve Önemi. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(19), 446-467. doi:https://doi.org/10.31199/hakisderg.493174
• MacKinnon, J. G. (1996). Numerical Distribution Functions for Unit Root and Cointegration Tests. Journal of Applied Econometrics, 11(6), 601-618. doi:10.1002/(SICI)1099-1255(199611)11:6<601::AID-JAE417>3.0.CO;2-T
• Muzychenko, G., Koliada, T., & Churkina, I. (2017). Impact Of European Integration Processes on The Necessity of Long-Term Budget Planning Introduction in Ukraine. Baltic Journal of Economic Studies, 3(5), 329-333. doi:http://dx.doi.org/10.30525/2256-0742/2017-3-5-329-333
• OECD. (2023). Medium-term and top-down budgeting in OECD countries. 08 01, 2023 https://one.oecd.org/document/GOV/SBO(2023)10/REV1/en/pdf
• Pathak, R., Cangiano, M., & Desouve, J. (2022). Forecast Bias and Budget Credibility in Rwanda, Senegal and Uganda - Results from a New Fiscal Database. CABRI.
• Plesko, G. A. (1988). The Accuracy of Government Forecasts and Budget Procejtions. National Tax Journal, 41(4), 483-501. doi:https://doi.org/10.1086/NTJ41788755
• SBB. (2007-2021). Bütçe Gerekçeleri. Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. 29 10, 2024 https://www.sbb.gov.tr/butce-gerekceleri/
• Schiavo‐Campo, S. (2009). Potemkin Villages: “The” Medium‐Term Expenditure Framework in Developing Countries. Public Budgeting & Finance, 29(2), 1-26. doi:http://dx.doi.org/10.1111/j.1540-5850.2009.00926.x
• Schick, A. (1998). A Contemporary Approach to Public Expenditure Management. World Bank Institute Governance, Regulation, and Finance Division.
• Yılmaz, E. (2019). Vergi Gelirlerinin Tahminlenmesine Yönelik Ekonometrik Model. Vergi Dünyası, 449, 38-47.