AHMET MİTHAT EFENDİ JÖN TÜRK ROMANINI NEDEN YAZDI?

Yıl 2021, Sayı: 26, 123 - 148, 01.12.2021

Mehmet Yılmaz

Öz

II. Meşrutiyetin ilanından iki yıl sonra yayımlanan (1910) Jön Türk romanı Ahmet Mithat Efendi’nin son eseridir. II. Abdülhamit dönemi boyunca yönetimle uyumlu bir şekilde çalışan Mithat Efendi, bu eserinde siyasi görüşlerinde yaşanan değişimlerin panora- masını sunar. 1870’lerde Yeni Osmanlılarla birlikte hareket etmesine rağmen 1876’dan itibaren neden Yeni Osmanlılardan ayrıldığını ve II. Abdülhamit yönetimine karşı olumlu bir tavır içine girdiğini açıklar. Bununla birlikte İttihat ve Terakki’ye bakış açısını, II. Meş- rutiyet’in ilanı ile birlikte sosyal hayatta meydana gelen değişikleri bu eseri aracılığı ile tartışır. Siyasi tercihleri nedeniyle edebiyat tarihlerinde eleştirilen Ahmet Mithat Efen- di’nin edebiyatımızdaki yerinin doğru tespiti için Jön Türk romanının ayrıntılara bakıl- ması elzemdir. Bir yazarın eserlerinin temel yapısını etkileyen ideolojik sapmalar, dünya görüşünde meydana gelen değişiklikler aynı zamanda toplumda oluşan değişimlerin işaretlerini taşımaktadır. 19. Yüzyıl Osmanlı toplumu kültürel açıdan büyük bir dönü- şüm yaşarken bu dönüşümün siyasî sebepleri tarihçilerin tespitlerinden önce kültürel hayatın panoramasını sunan edebiyatçıların kaleminde yansımasını bulmaktadır. Bu çalışmada Jön Türk romanı Ahmet Mithat Efendi’nin dünya görüşünde yaşanan deği- şiklikler çerçevesinde ele alınmıştır. Bu değişim aynı zamanda sosyal hayatta meydana gelen değişiklerin bir göstergesidir.

Anahtar Kelimeler

Jön Türk, İttihat ve Terakki Partisi, II Abdülhamit, Yeni Osmanlılar.

WHY AHMET MİTHAT EFENDİ WROTE JÖN TÜRK NOVEL?

Öz

Jön Türk novel which was published two years later the Announcent of Reform Era (1910) is the last work of Ahmet Mithat. In this novel, Mithat Efendi was worked harmoniously with the government during the II. Abdulhamit the second era pre- sents the panorama of the changes in these political opinions. Although he acted along with the New Ottoman in 1870’s, since 1876 he announced that he left the New Ottomans and disposition against Abdulhamit’s rule. In addition to these, he argues through this work his point of view on Union and Progress Party and changes in social life with the announcement of constituonalism. Ideological de- viations that affect the basic structure of an author’s works, changes in worldview also bear the signs of changes in society. It is crucial to study the details of Jön Türk novel to state Ahmet Mithat Efendi’s place in our literature correctly who was criticized because of his political choices in literature history. While the 19th cen- tury Ottoman society was undergoing a great cultural transformation, the political reasons of this transformation find its reflection in the pen of the literati who present the panorama of cultural life before the determinations of the historians. In this work, Jön Türk novel discussed around the Ahmet Mithat Efendi’s ideological changes.

Anahtar Kelimeler

Jön Türk, İttihat ve Terakki Partisi, II Abdülhamit, Yeni Osmanlılar.

Kaynakça

• Ahmet Midhat Efendi (2013). Menfa -Sürgün Hatıraları-, Handan İnci (hzl.). İstanbul: Kapı.
• Ahmet Mithat Efendi (1999). Jön Türk. Osman Gündüz (hzl). Ankara: Akçağ.
• Ahmet Mithat Efendi (2004). Üss-i İnkılap. Tahir Galip Seratlı (hzl.). İstanbul: Selis.
• Burak Onaran (2009). “Ahmet Mithat Efendi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi-. C. 1. İstanbul: İletişim: 170-176.
• Durgun, H. Harika (2015). Ahmet Mithat Efendi ve Edebiyat. İstanbul: Dergâh.
• Ebüzziya Tevfik (2006). Yeni Osmanlılar. Ziyad Ebüzziya (hzl.). İstanbul: Pegasus.
• Enginün, İnci (2006). “Ahmet Mithat’ın Hâlâ Geçerli Öğüdü: Kızlarınızı Okutun”, Merhaba Ey Muharrir. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi: 192-200.
• Esen, Nüket (2012). “Ahmet Mithat’ın Bazı Romanlarında Kadın Sorunları”, Modern Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar. İstanbul: İletişim: 78-83.
• Esen, Nüket (2014). Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat. İstanbul: İletişim.
• Gökçek, Fazıl (2012). “Letaif-i Rivayat Hakkında”, Küllerinden Doğan Anka -Ahmet Mithat Efendi Üzerine Yazılar-. İstanbul: Dergâh: 94- 116.
• Gökçek, Fazıl (2014). Bir Tartışmanın Hikâyesi Dekadanlar. İstanbul: Dergâh.
• Gündüz, Osman (1999). “Roman Hakkında”, Jön Türk. Ankara: Akçağ: 5-18.
• Köroğlu, Erol (2006). “Tanpınar’a göre Ahmet Mithat: Esere Hayattan Girmek Yahut Eseri Hayatla Yargılamak”, Merhaba Ey Muharrir. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi: 329-338.
• Okay, Orhan (2008). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Midhat Efendi. İstanbul: Dergâh.
• Okay, Orhan (2011). “On Dokuzuncu Yüzyılda Teşebbüse Sarfedilmiş Bir Hayatın Hikâyesi”, Edebiyat ve Edebî Eser Üzerine. İstanbul: Dergâh: 157-164.
• Özön, Mustafa Nihat (2009). Türkçede Roman. İstanbul: İletişim.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2013). On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Abdullah Uçman (hzl.). İstanbul: Dergâh.
• Tüzer, İbrahim (2014). Ahmet Mithat Anlatılarında Kimlik İnşası ve Modernizm. Ankara: Akçağ.