Türkiye’de Sağlık Çalışanlarında İş Yaşam Kalitesi: Sistematik Derleme

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 50 - 56, 13.09.2023

Gizem Kaya , Handan Alan

Öz

Sistematik derleme türündeki bu araştırmanın amacı ulusal yazında sağlık çalışanlarının iş yaşam kalitesine yönelik yayınlanmış çalışmaları gözden geçirmek ve araştırma sonuçlarındaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya çıkarmaktır. İş yaşam kalitesi konusuyla ilgili yayınların retrospektif olarak taranması şeklinde gerçekleştirilen bu çalışmada “iş yaşam kalitesi”, “sağlık çalışanı”, “hemşire”, ve “hastane” anahtar kelimeleri kullanılarak ULAKBİM TR Dizin ve Google Akademik arama motorları kullanıldı ve son 10 yılda (2010-2019) iş yaşam kalitesi ile ilgili hakemli dergilerde yayınlanan tam metnine ulaşılabilen 93 çalışma incelemeden geçirilmiş ve dahil edilme kriterlerine uyan 8 çalışma inceleme kapsamına alınmıştır. Veriler bu çalışma için geliştirilen standart bir veri özetleme formu kullanılarak özetlenmiş ve değerlendirilmiştir. Bu sistematik inceleme sonunda sağlık çalışanlarının iş yaşam kalitelerini orta düzeyde belirttikleri, kurum yönetiminin iş yaşam kalitesinde önemli bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Genel olarak iş yaşam kalitesi ile yaş, cinsiyet, eğitim ve mesleğini sevme durumları arasında anlamlı fark bulunurken, meslekte ve kurumda çalışma süresi ve haftalık çalışma süreleri arasında anlamlı fark bulunamamıştır. İncelenen çalışmalarda iş yaşam kalitesi ile motivasyon, işe gömülmüşlük ve yaşam kalitesi arasında ilişki olduğu bulunmuştur. Sonuç olarak, dünyada olduğu gibi, Türkiye'de de sağlık çalışanlarının iş yaşam kalitesi önemli bir bulgudur. Konuyla ilgili çalışmaların sistematize edilmesi ile sorunun önemi ve boyutları konusunda bilimsel kanıtlara ulaşılmıştır. Bu kanıtların hem gelecekte yapılacak çalışmaların kapsamlarını belirlemede, hem de klinik alanda sorunun çözümü için gerekli önlemlerin hazırlanmasında işlev göreceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İş yaşam kalitesi, sağlık çalışanı, hemşire, hastane

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• 1. Alan H, Yıldırım A. Hemşirelerin iş yaşam kalitesi ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi. 2016;2(3):86-92.
• 2. Uğur E, Abaan S. Hemşirelerin iş yaşamının kalitesi ve etkileyen faktörlere ilişkin görüşleri. Türkiye Klinikleri J Med Sci. 2008;28(3):297-310.
• 3. Tüfekçi A. Hemşirelerin iş performanslarının tükenmişlik düzeyleri açısından incelenmesi: tersiyer merkez uygulaması. [Yüksek Lisans Tezi]. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2019.
• 4. Akar H, Üstüner M. İş yaşam kalitesi ölçeğinin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2017;18(2):159-176.
• 5. Demir M. İşgörenlerin çalışma yaşamı kalitesi algılamalarının işte kalma niyeti ve işe devamsızlık ile ilişkisi. Ege Akademik Bakış. 2011;11(3):453-464.
• 6. Yılmaz A, Tanrıverdi H. Örgütsel destek algısı üzerinde iş yaşam kalitesinin rolü: Beş yıldızlı otel aşçıları üzerine ampirik bir araştırma. International Journal of Management and Administration. 2017;1(2):83-105.
• 7. Sezici E. Çalışma yaşamı kalitesi, işyerinde sapkın davranış ve işten ayrılma eğilimi ilişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2014;(41):235-246.
• 8. Yıldız SM. Spor ve fiziksel etkinlik işletmelerinde iş yaşam kalitesinin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi. Ege Akademik Bakış. 2013;13(3):317-324.
• 9. Çiçek D. Örgütlerde motivasyon ve iş yaşam kalitesi: Bir kamu kuruluşundaki yönetici personelin motivasyon seviyelerinin tespit edilerek iş yaşam kalitesinin geliştirilmesi üzerine bir araştırma. [Doktora Tezi]. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2005.
• 10. Kılıç R, Keklik B. Sağlık çalışanlarında iş yaşam kalitesi ve motivasyona etkisi üzerine bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi. 2012;14(2):147-160.
• 11. Memiş K, Hoşgör H, Boz C, Gün İ, Hoşgör DG. İş yaşam kalitesi ve motivasyon ilişkisi: Metin Sabancı Baltalimanı Kemik Hastalıkları Hastanesi örneği. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2015;5(4):220-230.
• 12. Erdem M. Öğretmen algılarına göre liselerde iş yaşamı kalitesi ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2010;16(4):511-536.
• 13. Farid H, Izadi Z, Ismail IA, Alipour F. Relationship between quality of work life and organizational commitment among lecturers in a Malaysian public research university. The Social Science Journal. 2015;52(1):54–61.
• 14. Demir T. Meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algıları ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2016.
• 15. Gillet N, Foukuereau E, Bonnoud-Antignac A, Mokounkolo R, Colombat P. The mediating role of organizational justice in the relationship between transformational leadership and nurses’ quality of work life: a cross-sectional questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies. 2013;50(10):1359–1367.
• 16. Rathi N. Relationship of quality of work life with employees’ psychological well-being. International Journal of Business Insights & Transformation, 2009;3(1):52-60.
• 17. Nayeri ND, Salehi T, Noghabi AA. Quality of work life and productivity among Iranian nurses. Contemporary Nurse. 2011;39(1):106–118.
• 18. Martins N, Van Der Berg Y. Applying structural equation modelling to exploring the relationship between organisational trust and quality of work life. Proceedings of the European Conference on Information Management. 2012;186-194.
• 19. Erdem M. The level of quality of work life to predict work alienation. Educational Sciences: Theory & Practice. 2014;14(2):534-544.
• 20. Çetinkanat AC, Kösterelioglu MA. Relationship between quality of work life and work alienation: research on teachers. Universal Journal of Educational Research. 2016;4(8):1778-1786.
• 21. Saygılı M, Avcı K, Sönmez S. Sağlık çalışanlarının çalışma yaşam kalitesine ilişkin bir değerlendirme: Bir kamu hastanesi örneği. The Journal of Academic Social Science Studies. 2016; 52:437-451.
• 22. Altay M, Turunç Ö. İş yükü, çalışma yaşam kalitesi ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Lider-üye etkileşiminin ve örgütsel bağlılığın aracılık rolü. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2018;9(17):191-229.
• 23. Çatak T, Bahçecik N. Hemşirelerin iş yaşam kalitesi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2015;5(2):85-95.
• 24. Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, et al. Reprint—preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: The PRISMA statement. Physical Therapy. 2009;89:873-80.
• 25. Şirin M. Hemşirelik iş yaşamı kalitesi ölçeği’nin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. [Yüksek Lisans Tezi]. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.
• 26. Erat Ş, Korkmaz M, Çimen V, Yahyaoğlu G. Hemşirelerin iş yaşam kalitesinin motivasyona etkisi. Uluslararası Hakemli Akademik Spor Sağlık ve Tıp Bilimleri Dergisi. 2011;1(1):48-76.
• 27. Güçlü A, Kurşun Ş. Cerrahi kliniklerinde çalışan hemşirelerin iş yaşam kalitesi ve ilişkili faktörler. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2018;26(3):187-197.
• 28. Tokmak M. Çalışanların iş yaşam kalitesinin bağlamsal ve görev performansı üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021;19:54-68.
• 29. Ayaz S, Beydağ KD. Hemşirelerin iş yaşamı kalitesini etkileyen etmenler: Balıkesir örneği. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi. 2014;1(2):60-69.
• 30. Şen MA, Saka G, Evreüz Y. Dicle Üniversitesi hastanesinde çalışan hemşirelerde iş yaşamı kalitesi ve etkileyen etmenlerin değerlendirilmesi. Journal of Human Sciences. 2017:14(1):131-144.
• 31. Deniz S, Çimen M, Erkoç B, Yüksel O, Öksüz M. Hastane çalışanlarının çalışma yaşam kalitesi algısına yönelik bir araştırma. İşletme Bilimi Dergisi. 2018;6(2):61-73.
• 32. İnce M, Gül H, Oktay E, Candan H. İşkolik davranışlarının iş-yaşam kalitesine etkileri üzerine sağlık sektöründe bir uygulama. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2015;3(13):40-59.
• 33. Zare MH, Ahmadi B, Sari AA, Arab M, Kor EM. Quality of working life on residents working in hospitals. Iranian Journal of Public Health. 2012;41(9):78.
• 34. Lai SL, Chang J, Hsu LY. Does effect of workload on quality of work life vary with generations?. Asia Pacific Management Review. 2012;17(4).
• 35. Dedeoğlu T, Özdevecioğlu M, Oflazer S. Örgütlerde işe gömülmüşlüğün (job embededness) çalışanların iş ve yaşam kalitesi üzerindeki etkisi: iyimserliğin rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2016;(47):135-146.
• 36. Kanten P, Kanten S, Ozer A, Bulbul F. The effect of work life quality on emotional exhaustion and job embeddedness: the role of perfectionism. PressAcademia Procedia (PAP). 2018;7:31-38.
• 37. Aba G. İş yaşam kalitesi ve motivasyon ilişkisi: Sağlık sektöründe bir uygulama. [Yüksek Lisans Tezi]. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,; 2009.
• 38. Saygılı M, Avcı K, Sönmez S. Quality of work life and burnout in healthcare workers in Turkey. Journal of Health Management. 2020;22(3):317-329.