Öğretmen Adaylarının Mesleki Yeterlik Algılarıyla Lisansüstü Eğitime Yönelik Tutumları ve Bu Değişkenler Arasındaki İlişki

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 3, 105 - 116, 01.12.2016

Fatma Şaşmaz Ören Ayşegül Karapınar

Öz

Bu çalışmada öğretmen adaylarının mesleki yeterlik algıları, lisansüstü eğitime yönelik tutumları ve ikisi arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda gerçekleştirilen araştırma; Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde 2010-2011 öğretim yılı bahar döneminde öğrenim gören üçüncü ve dördüncü sınıftaki 494 öğretmen adayının katılımıyla gerçekleştirilen bir tarama çalışmasıdır. Araştırmada öğretmen adaylarının mesleki yeterlik algılarının belirlenmesinde derecelendirilmiş 2 algı sorusunun yer aldığı 'kişisel bilgi formu' kullanılmıştır. Çalışmanın diğer değişkeni öğretmen adaylarının lisansüstü eğitime yönelik tutumlarının belirlenmesinde ise 'Lisansüstü Eğitime Yönelik Tutum Ölçeği' kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistiklerle birlikte Kruskall-Wallis testi ve Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre öğretmen adaylarının lisansüstü eğitime yönelik tutumlarının istek boyutu bakımından 'orta', işlev boyutu bakımından 'iyi' düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen adaylarının mesleki yeterlik algıları bakımından sonuçlara bakıldığında ise konu alanı mesleki algılarında en çok yer aldıkları düzey %51.6 ile 'orta derecede yeterli' düzeyidir. Mesleği sınıfta uygulama konusundaki yeterlik algısı bakımından da benzer sonuçlar elde edilmiş, öğretmen adaylarının büyük çoğunluğunun 'yeterli' ve 'orta derecede yeterli' (toplamda %89.7) düzeylerinde yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır. Tutum ve algı değişkenlerinin ikisi arasındaki ilişki bakımından ise öğretmen adaylarının lisansüstü eğitime yönelik tutumlarının, konu alanı mesleki yeterlik algılarına göre anlamlı şekilde farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca istek ve işlev boyutu bakımından ayrı ayrı bakıldığında da aynı şekilde anlamlı farklılık olduğu görülmektedir. Sonuç olarak mesleğini sınıfta uygulayabilme konusunda öğretmen adayının yeterlik algısı arttıkça lisansüstü eğitime yönelik tutumunun da artmakta olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlara yönelik olarak bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Lisansüstü eğitim, mesleki yeterlik algısı, tutum.

The perception of teacher candidates regarding their professional qualification and their attitude towards postgraduate education and the relation between these variables

Öz

This study aims to determine the professional qualification perception of teacher candidates, their attitude towards postgraduate education and the relation between these two. The study performed for this purpose is a survey study conducted by the participation of 494 third and fourth grade teacher candidates receiving education in the Spring Semester of the Academic Year 2010-2011 at the Celal Bayar University, Faculty for Education. In the determination of the teacher candidates' perceptions of their professional qualification, a "personal information form" including 2 graded questions of perception is used. In determination of the attitude of the teacher candidates towards postgraduate education, which is the second variable of study, the "Attitude towards Postgraduate Education Scale" is used. The Kruskall-Wallis and the Mann-Whitney U tests are used along with the descriptive statistics for the analysis of the data. It is determined according to the analysis results that teacher candidates' attitude towards postgraduate education is at 'medium' level with respect to the 'desire' aspect and at 'good' level with respect to the 'function' aspect. Looking at results with regards to the professional qualification perception of the teacher candidates, the level they are included most is with 51.6% the 'medium level sufficient' level. Also similar results are obtained with regards to their qualification perception in terms of implementing the profession in the classrooms, and it is determined that the large majority of the teacher candidates were at 'sufficient' and 'medium level sufficient' levels (total 89.7%). And regarding the relation between both attitude and perception variables, it is determined that the attitudes of the teacher candidates towards postgraduate education have shown a meaningful difference according to their subject field professional qualification perceptions. Besides it is seen that there is similarly a meaningful difference when looked separately in the desire and function aspects. As a result; it is determined that the higher the qualification perception of the teacher candidate in terms of his/her ability to implement his/her profession in the class, the higher gets his/her attitude towards postgraduate education. There are some suggestions made related to these results.

Anahtar Kelimeler

Attitude, postgraduate education, professional qualification perception.

Kaynakça

• Alhas, A. (2006). Lisansüstü eğitim yapmakta olan milli eğitim bakanlığı öğret- menlerinin lisansüstü eğitime bakış açıları (Ankara İli Örneği). Yayınlan- mamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arıcı, H. (2001). Sosyal bilimler alanında bilism adamı yetiştirme-lisansüstü eğitim. TÜBA Yayını, Bilimsel Toplantılar Serisi No: 7, s. 53–64.
• Akbaş, A. ve Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretimi adaylarının fen öğretimi adaylarının öz-yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniver- sitelere göre incelenmesi. Mersin Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 98–100.
• Alabaş, R. (2011). Social studies teachers’ conception of postgraduate edu- cation preferences and its contribution to their professions. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 2897–2901.
• Altunçekiç, A., Yaman , S. ve Koray, Ö. (2005). Öğretmen adaylarının öz- yeterlik inanç düzeyleri ve problem çözme becerileri üzerine bir araştırma (Kastamonu İli Örneği). Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 93–102.
• Aslan, G. (2007). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsüne kayıtlı doktora öğrencilerinin lisansüstü öğretime ilişkin sorunları. Milli Eğitim, 174, 250–269.
• Azar, A. (2010). Ortaöğretim fen bilimleri ve matematik öğretmeni aday- larının özyeterlik inançları. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 235–252.
• Azar, A. ve Akıncı , M. (2009). Öğretmen adaylarının öğretmen özyeterlik inancı, akademik başarı ve KPSS başarıları arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından yordanması. 7. Ulusal Fen ve Matematik Eğitimi Kongresi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Bakioğlu, A. ve Gürdal, A. (2001). Lisansüstü tezlerde danışman ve öğren- cilerin rol algıları: yönetim için göstergeler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 9–18.
• Bakioğlu, A. ve Yıldız, A. (2013). Finlandiya’nın PISA başarısına etki eden faktörler bağlamında Türkiye’nin durumu. Eğitim Bilimleri Dergisi, 38, 37–53.
• Bal, B. ve Başar, E. (2014). Finlandiya, Almanya, Singapur ve Türkiye’nin eğitim sistemleri açısından kademeler arası geçiş sistemlerinin karşılaştırıl- ması. Ç.Ü. Türkoloji-Makale Bilgi Sistemi. 13 Ocak 2015 tarihinde arasi_gecis_sistemi .pdf> adresinden erişildi.
• Bandura, A. (2007). Much ado over faulty conception of perceived self-effi- cacy grounded in faulty experimentation. Journal of Social and Clinical Psychology, 26(6), 641–758.
• Başer, N., Narlı, S. ve Günhan, B. (2005). Öğretmenlerin lisansüstü eğitim almalarında yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. DEU Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(özel sayı), 129–135.
• Britner, S. L., and Pajares , F. (2006). Sources of science self-efficacy beliefs of middle school students. Journal of Research in Science Teaching, 43(5), 485–499.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, E. A., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Pegem A Akademi.
• Cohen, L., Manion, L., and Morrison, K. (2000). Research methods in educa- tion (5th Ed). New York, NY: Routledge Falmer.
• Çakar, Ö. (1997). Fen bilimleri alanında bilim adamı yetiştirme: Lisansüstü eğitim. TÜBA Bilimsel Toplantı Serileri: 7, s. 65–75.
• Çakır, Ö. (2005). Anadolu üniversitesi açıköğretim fakültesi ingilizce öğret- menliği lisans programı ve eğitim fakülteleri ingilizce öğretmenliği lisans programı öğrencilerinin mesleğe yönelik tutumları ve mesleki yeterlik algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(9), 27–42.
• Çakır, Ö., Erkuş , A. ve Kılıç, F. (2000). Mersin Üniversitesi 1999-2000 yılı öğretmenlik meslek bilgisi programının (ÖMBP) çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Mersin: Mersin Üniversitesi Araştırma Fonu Sayman- lığı EF (ÖÇ) 2000-1 Nolu Araştırma Projesi.
• Çakır, Ö., Kan, A. ve Sünbül, Ö. (2006). Öğretmenlik meslek bilgisi ve tez- siz yüksek lisans programlarının tutum ve özyeterlik açısından değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 36–47.
• Çapri, B. ve Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlik inançlarının cinsiyet, program ve fakül- telerine göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 33–53.
• Çetinsaya, G. (2014). Büyüme, kalite, uluslararasılaşma: Türkiye yükseköğreti- mi için bir yol haritası. Ankara: Yükseköğretim Kurulu.
• Demirtaş, H., Cömert, M. ve Özer, N. (2011). Öğretmen adaylarının öz- yeterlik algıları ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Eğitim ve Bilim, 36(159), 96–11.
• Denzine, G.M., Cooney, J.B., and McKenzie, R. (2005). Confirmatory fac- tor analysis of the teacher efficacy scale for prospective teachers. British Journal of Educational Psychology, 75, 689–708.
• Ekinci, A., ve Öter, Ö. M. (2010). Finlandiya'da eğitim ve öğretmen yetiştirme sistemi. Çalışma Ziyareti Raporu.
• Erbilgin, E. ve Boz. B. (2013). Matematik öğretmeni yetiştirme program- larımızın Finlandiya, Japonya ve Singapur programları ile karşılaştırması. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, (Özel Sayı 1), 156– 170.
• Erişen , Y. ve Çeliköz , N. (2003). Öğretmen adaylarının genel öğretmen- lik davranışları açısından kendilerine yönelik yeterlik algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(4), 427–439.
• Erkılıç, T. A. (2007). Öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim isteklilikleri- ni etkileyen etmenler (Eskişehir örneği). GAU Journal of Social and Applied Science (GAUJSAS), 3(5), 46–72.
• Fırat Durdukoca, Ş. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik özyeter- lik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10(1), 69–77.
• Güven, İ. ve Tunç, B. (2007). Lisansüstü öğretim öğrencilerinin akademik sorunları: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü örneği. Milli Eğitim, 173, 157–171.
• Henson, R. K., Kogan, L. R., and Vacha-Haase, T. (2001). A reliability generalization study of the teacher efficacy and related instruments. Educational and Psychological Measurement, 61(3), 404–420.
• İnce, M. L. ve Korkusuz, F. (2006). Lisansüstü eğitim hedeflerini geliştirmede öğrenci öğretim üyesi etkileşimi: Bir disiplinin farklı üniversitelerde ve farklı disiplinlerin bir üniversitedeki durumu proje raporu. [Student and faculty member interaction in developing postgraduate study objectives: A project report of a discipline at different universities and of different fields at the same university]. TUBITAK Proje No: 104K093.
• Kara, F. (2008). Matematik öğretmenlerinin lisansüstü eğitim deneyimleri ve okul yagantılarına yansımaları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Karaman, S. ve Bakırcı, F. (2010). Türkiye’de lisansüstü eğitim: Sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyal Bilimler Arastırmaları Dergisi, 2, s. 94–114.
• Koçak-Usluel, Y. (2006). Öğretmen adayları ve öğretmenlerin bilgi okuryazarlığı öz-yeterliklerinin karşılaştırılması. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 22, 233–243.
• Köksalan , B., İlter, İ. ve Görmez, E. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının sosyo-kültürel özellikleri ve lisansüstü eğitim isteklilikleri üzerine bir çalışma (Fırat, Erzincan ve İnönü üniversitesi sınıf öğretmenliği ABD örneği). Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 277–299.
• Kuzu, A. ve Becit, G. (2007). Öğretmenlerin lisansüstü eğitimde karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. III. Lisansüstü Eğitim Sempozyumu (17–20 Ekim 2007), Anadolu Üniversitesi, 380–388. Eskişehir: Eser Ofset.
• Lin, H., and Gorell, J. (2001). Exploratory analysis of pre-service teacher efficacy in Taiwan. Teaching and Teacher Education, 17, 623–635.
• Lomorey, S., and Wilcox, M. J. (2005). Early intervention practitioners’ self-efficacy: A measure and its applications. Early Childhood Research Quarterly, 20(1), 69–84.
• Mete, Y. A. (2013). Güney Kore, Japonya, Yeni Zelanda ve Finlandiya’da öğretmen yetiştirme ve atama politikaları. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 859–878.
• MEXT (Ministry of Education Culture, Sports, Science and Technology) (2013). Teacher training and certificate system. 23 Mayıs 2015 tarihinde > adresinden erişildi.
• Morgil, İ., Seçken, N. ve Yücel, S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının öz- yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 62–72.
• ÖSYM (2013). 2011–2012 öğretim yılı yükseköğretim istatistikleri. 16 Ocak 2015 tarihinde <http://www.osym.gov.tr/belge/1-13575/2011-2012- ogretim-yili-yuksekogretim istatistikleri. html> adresinden erişildi.
• Pajares, F. (1997). Current directions in self-efficacy research. In M. Maehr, P. R. Pintrich (Eds.). Advances in Motivation and Achievement. 10, 1-49.
• Pintrich, P. R. (1999). The role of motivation in promoting and sustaining self-regulated learning. International Journal of Educational Research, 31(6), 459–470.
• Sahlberg, P. (2007). Education policies for raising student learning: the Finnish approach. Journal of Education Policy, 22(2), 147–171.
• Savran, A., and Çakıroğlu, J. (2001). Pre-Service biology teachers’ per- ceived efficacy beliefs in teaching biology. Hacettepe Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 21, 105–112.
• Sayan, Y. ve Aksu, H. (2005). Akademik personel olmadan lisansüstü eğitim yapan bireylerin karşılaştıkları sorunlar üzerine nitel çalışma, lisansüstü eğitim. DEU Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 59–66.
• Sevinç, B. (2001). Türkiye' de lisansüstü eğitim uygulamaları, sorunlar ve uygulamalar. DEU Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 25–40.
• Shaughnessy, M.F. (2004). An interview with Anita Woolfolk: The educa- tional psychology of teacher efficacy. Educational Psychology Review, 16(2), 153–176.
• Şaşmaz Ören, F., Yılmaz, T. ve Güçlü, M. (2012). Öğretmen adaylarının lisansüstü eğitime yönelik görüşlerinin analizi. Journal of Research in Education and Teaching, 1(2), 189–201.
• Şeker , H., Deniz, S. ve Görgen, İ. (2005). Tezsiz yüksek lisans öğretmen adaylarının öğretmenlik yeterlikleri üzerine değerlendirmeleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 42, 237–253.
• Tabak, R. S., Akyıldız, N. ve Yıldız, S. (2003). Öğretmenlerin özyetkinlik algılama düzeyleri ve çevre duyarlılığı. Eğitim Araştırmaları, 10, 134–146.
• Taşkın Can, B., Cantürk Günhan, B. ve Öngel Erdal, S. (2005). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen derslerinde matematiğin kullanımına yönelik özyeterlik inançlarının incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 47–52.
• Tschannen-Moran, M., Woolfolk-Hoy, A., and Hoy, W. (1998). Teacher efficacy: Its meaning and measure. Review of Educational Research, 68, 202–248.
• Tuzcu, G. (2003). Lisansüstü öğretim için yurtdışına öğrenci göndermenin planlanması. Milli Eğitim Dergisi, 160, 155–165.
• Türker, K. R. (2001). Bilim insanı yetiştirme: Dünyada ve Türkiye’de lisan- süstü eğitim. TÜBA Bilimsel Toplantı Serileri 7, Ankara, 2001, 21–32.
• Ünal, Ç. ve İlter, İ. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının lisansüstü eğitime olan tutumları (Fırat, Erzincan ve İnönü üniversitesi sınıf öğretmenliği ABD örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 1–18.
• Üredi , I. ve Üredi , L. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının cinsiyetlerine, bulundukları sınıflara ve başarı düzeylerine göre fen öğretimine ilişkin özyeterlik inançlarının karşılaştırılması. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2).
• Woolfolk- Hoy, A., and Burke-Spero, R. (2005). Changes in teacher effica- cy during the early years of teaching: A comparison of four measures. Teaching and Teacher Education, 21(4), 343–356.
• Yaman, S., Cansüngü Koray, Ö. ve Alt, A. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355–364.
• YÖK (2013). 2012 Mali Yılı İdare Faaliyet Raporu. 16 Ocak 2015 tarihinde +Raporu_05.06.13.pdf/e2364f91-ecd4-435f-9482-5ccdcf3780f7> adresin- den erişildi.
• Zengin Kapıcı, U. (2003). İlköğretim öğretmenlerinin özyeterlik algıları ve sınıf-içi iletişim örüntüleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.