Yükseköğretimin Değişen Bağlamı: 21. Yüzyılda Dönüşümler ve Eğilimler

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 3, 169 - 176, 01.12.2013

Devrim Vural Yılmaz

Öz

Genel olarak eğitim politikaları ülkelerin ekonomik büyüme, sosyal bütünleşme, eşitlik politikaları ve yoksullukla mücadele politikalarında merkezi rol oynamaktadır. Özelde ise yükseköğretim, kitlesel ve vasıfsız emeğe dayalı sanayi üretiminden profesyonel işgücüne dayalı bilgi ekonomisine doğru yol alınan bu süreçte özel bir önem kazanmaktadır. Geçtiğimiz yüzyılda yükseköğretim politikaları çoğu devlet için birincil öneme sahip bir siyasa alanı değildi ve üniversite ile eş anlamda görülen yükseköğretim ne ulusal ekonomiler için ne de vatandaşların refahı için merkezi rolde görülüyordu. Yükseköğretim daha çok kariyer meslekleri, kamu personeli ve akademisyenlerin yetiştiği bir eğitim alanı olarak algılanıyordu. Ancak özellikle son yirmi yıldır yükseköğretimin ölçeğinde, anlamında ve amacında önemli değişiklikler gözlenmektedir. Yükseköğretim bir yandan genç nüfusun yarısından fazlasını kapsayacak şekilde genişlemekte diğer yandan öğrenciler, yükseköğretim kurumları, eğitim programları açısından çeşitlenmektedir. Birçok ülkede olduğu gibi OECD ya da AB gibi uluslararası kuruluşlarda da yükseköğretim hem ekonomik gelişmenin hem de sosyal bütünleşmenin en önemli yolu olarak görülmektedir. Bu değişimlere yanıt olarak da birçok ülkede yükseköğretim reformları tartışılmakta, yeni politikalar oluşturulmaktadır. Bu bağlamda küreselleşme süreci ile birlikte yükseköğretim alanında gündeme gelen temel siyasa öncelikleri şöyle sıralanabilir: Demografik değişimler, küreselleşme ve uluslararasılaşma, yükseköğretimin finansmanı ve erişim sorunu, yükseköğretimde kalite ve akreditasyon. Çalışmada 21. yüzyılda yükseköğretim alanındaki güncel gelişmeler bu konular esas alınarak incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yükseköğretim politikası, yükseköğretim yönetimi, yükseköğretimin küreselleşmesi.

Changing context of higher education: Transformations and trends in the 21st Century

Öz

Education policies has been playing a central role regarding economic development, social integration, equality and poverty alleviation policies of all countries. On the other hand, higher education has gaining a special signifigance due to the transformation from the industrial mass production economy towards a new information economy which needs professional workforce. In the last century, higher education was perceived neither as a key player for national economic development nor as a major policy area for most countries. It was rather seen as a particular level which professionals, civil servants and academicians receive education. Yet, especially from the 1990s onwards, there have been important changes regarding the scale, meaning and goal of higher education. Higher education sector has been widening to comprise more than half of the young population and increasing in variety regarding the institutions, education programmes, curricula and students. Higher education has been perceived as the most important tool for economic development and social integration in many countries as well as by international organizations like OECD and the European Union. As a result of this transformation in many countries higher education reforms and new policies have been discussed. In this context, with the impact of globalization and new economy following higher education policy priorities are on the agenda of policy makers: Demographic changes, globalization and internationalization, finance and access, quality and accreditation in higher education. By giving reference to above mentioned titles, this paper focuses on the developments in higher education area in the 21st century.

Anahtar Kelimeler

Globalization of higher education, higher education management, higher education policy.

Kaynakça

• Akşit, B., Aksoydan Mızıkacı, E. ve Mızıkacı, F. (2000). Yükseköğretimde toplam kalite yönetimi: TS-EN-ISO 9001 kalite sistem çalışmaları uy- gun araçlardan biri olabilir mi? Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 21, 9-19.
• Campbell, C., and Van der Wende, M. C. (2000). International initiatives and trends in quality assurance for European higher education. Exploratory trend report. Helsinki: ENQAA.
• Coşkun, C. A. (2007). Yüksek öğretimde değişim: global trendler ve yeni paradigmalar, C.Can Aktan (Ed.) Değişim çağında yüksek öğretim (s.1- 43). İzmir: Yaşar Üniversitesi Yayınları.
• Delanty, G. (2003). The university and modernity: A history of the pres- ent. In K. Robin and F.Webster (Eds.), The virtual university? Information, markets and management (pp. 3-48). New York: Oxford University Press.
• DPT (2000). Sekizinci Kalkınma Planı, 2001-2005: Küreselleşme özel ihtisas komisyonu raporu. 24 Ağustos 2013 tarihinde <http://ekutup.dpt.gov. tr/dunya/oik560.pdf> adresinden erişildi.
• Gümüş, A. ve Kurul, N. (2011 ). Üniversitelerde Bologna süreci neye hizmet ediyor? Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
• Güven, İ. (2002). Yeni gelişmeler ışığında yükseköğretimde yapısal dönüşümler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 94-110.
• ITU (2003). ICT facts and figures. 27 Ağustos 2013 tarihinde <http://www. itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/facts/ICTFactsFigures2013.pdf> adresinden erişildi.
• Knight, J. (2007). “Cross-border tertiary education: An introduction”. In OECD, Cross-border tertiary education, (pp. 21-44). Paris: OECD and The International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank.
• Küçükcan, T. ve Gür, B. S. (2009). Türkiye’de yükseköğretim: Karşılaştırmalı bir analiz. Ankara: SETA Yayınları.
• Martin, B. R., and Etzkowitz, H. (2000). The origin and evolution of the university species. Vest, 13(3-4), 9-34.
• OECD (2004a). Internationalisation and trade in higher education: Opportunities and challenges. Paris: OECD Publishing.
• OECD (2004b). Quality and recognition in higher education – The cross-border challenge. Paris: OECD Publishing.
• OECD (2006). Education policy analysis, focus on higher education 2005- 2006. Paris: OECD Publishing.
• OECD (2007). Cross-border tertiary education. Paris: OECD and The International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank.
• OECD (2008a). Higher education to 2030 volume 1: Demography. Paris: OECD Publishing.
• OECD (2008b). Trends shaping education 2008 edition. Paris: OECD Publishing.
• OECD (2012). Education at a glance 2012: OECD indicators, OECD Publishing. 28 Ağustos 2013 tarihinde <http://dx.doi.org/10.1787/ eag-2012-en> adresinden erişildi.
• OECD (2013). Part-time employment. Employment and labour markets: Key tables from OECD, doi: 10.1787/emp-pt-table-2013-1-en
• Özoğlu, M., Gür, B. ve Coşkun, İ. (2012). Küresel eğilimler ışığında Türkiye’de uluslararası öğrenciler. Ankara: SETA Yayınları.
• Rehber, E. (2007). Dünyada değişen yüksek öğretim ve kalite anlayışı. İzmir: Yaşar Üniversitesi Yayınları.
• Sertlek, T. (1997). Bilim ve emek süreci. E. Akalın, H. Aydoğdu ve R. Saraoğlu (Ed.) Bilim, bilim politikası ve üniversiteler (s.239-252). İstan- bul: Bağlam Yayınları.
• Şenses, F. (2007). Uluslararası gelişmeler ışığında Türkiye yükseköğre- tim sistemi: temel eğilimler, sorunlar, çelişkiler ve öneriler. METU- ERC Working Papers. (07/05). 20 Ağustos 2013 tarihinde <www.erc.metu.edu.tr/menu/series07/0705.pdf> adresinden erişildi.
• Tekeli, İ. (2003). Eğitim üzerine düşünmek. Ankara: Türkiye Bilimler Aka- demisi Yayınları.
• Tuzcu, G. (2006). Eğitimde vizyon 2023 ve Avrupa Birliği’ne giriş süreci. Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
• TÜBİTAK (2005). Vizyon 2023 teknoloji öngörü projesi – eğitim ve insan kaynakları sonuç raporu ve strateji belgesi. 26 Ağustos 2013 tarihinde 2023#egitim> adresinden erişildi.
• UNESCO (2013). UIS fact sheet no: 25. UNESCO Institute for Statistics. 28 Ağustos 2013 tarihinde <http://www.uis.unesco.org/Education/ Documents/fs-25-out-of-school-children-en.pdf> adresinden erişildi.
• YÖK (2007). Türkiye'nin yükseköğretim stratejisi. Ankara: Yükseköğretim Kurulu Yayınları.