Performans Esaslı Finansman Yönteminin Türk Yükseköğretim Sisteminde Uygulanabilirliğinin Araştırılması

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 3, 315 - 329, 01.12.2019

Gonca Güngör Göksu Mehmet Emin Altundemir

https://doi.org/10.2399/yod.19.001

Öz

Bir eylemin ya da nesnenin değerini belirleyen nitelik olarak tanımlanan performans kelimesi, başarı kavramıyla eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Eğitim hizmetinin her aşamasında olduğu gibi yükseköğretim aşamasında da kurumların üstün performans sergilemesi önemlidir. Yükseköğretim hizmetinin başarısı hem iç ve dış paydaşları olumlu etkilerken, hem de bir ülkenin ekonomik büyümesinin ve kalkınmasının hızlanmasına doğrudan katkı sağlamaktadır. Çalışmada, birçok gelişmiş ülkede yükseköğretim alanında tercih edilen performans esaslı finansman yönteminin Türkiye'de uygulanabilirliği araştırılmıştır. Bu sebeple çalışma kapsamında öncelikle performans esaslı finansman yöntemi hakkında teorik bilgi verilmiş ve seçilmiş ülkelerden örnekler sunulmuştur. Çalışmanın devamında ise Türk yükseköğretim sistemi niceliksel açıdan incelenmiş ve performans esaslı bütçeleme yönteminin yükseköğretim alanında uygulanması sırasında karşılaşılan sorunlar araştırılmıştır. Çalışmanın son kısmında da uzmanlık alanları devlet bütçesi, performans yönetimi, eğitim-öğretim politikaları olan akademisyenlerin, üniversitelerde ve Hazine ve Maliye Bakanlığında görevli üst düzey yöneticilerin ve idari personelin yer aldığı toplam on iki kişi ile dokuz sorudan oluşan yarı yapılandırılmış mülakat gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı, Türk yükseköğretim sisteminde başarıyı artırmak amacıyla performansa dayalı yeni bir finansman yönteminin uygulanmasının muhtemel sonuçlarının belirlenmesi ve önerilen yöntemin tasarım aşamasında göz önünde bulundurulması gereken tekniklerin tespitidir. Çalışmanın sonuçları incelendiğinde katılımcılar, tamamen performansı esas alan yeni bir finansman yönteminin üniversiteleri teşvik edeceğini ve başarı artışına da katkı sağlayacağını düşünmektedirler. Ayrıca, katılımcılar performansa dayalı finansman yönteminin uygulanmakta olan mevcut bütçe yönteminden daha fazla başarı odaklı olacağını vurgulamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Başarı, performans esaslı finansman, üniversite, yükseköğretim

An Analysis of the Feasibility of Performance-Based Financing Method in Turkish Higher Education System

Öz

The word "performance", which is defined as the quality that determines the value of an action or an object, is used synonymously with the concept of success. As in every stage of education, it is important that institutions perform well in the higher education stage. Delivery of a successful higher education service affects both internal and external stakeholders positively, while contributing to the economic growth and development of a country. In the present study, the performance-based financing, which is preferred in the higher education field in the most advanced countries, was investigated in terms of its practicability in Turkey. First, the theoretical info about the method of performance-based financing was provided, and then some samples of implementation from selected countries were presented. This was followed by a quantitative examination of the Turkish higher education system, and an analysis of the problems encountered during the implementation of the method of performance-based budgeting. The final part of the study discusses the results of a semi-structured interview including nine questions which was administered to a total of twelve people who were senior managers in the Ministry of Treasury and Finance, administrative staff, and academicians at universities specialized in state budgeting, performance management, and education-training policies. The aim of this study is to determine the results of applying a new performance-based financing method to increase the success, and to determine the techniques that should be taken into consideration during the design phase of the proposed method. The participants were found to think that a new financing method which is completely based on performance will motivate universities and will contribute to higher achievement. Besides, they emphasized that the performance-based financing method will be more success-oriented than the current budget method.

Anahtar Kelimeler

Higher education, performance-based financing, success, university

Kaynakça

• Agasisti, T. (2016). Comparing efficiency of public universities among european countries: Different incentives lead to different performances. Higher Education Quartely, 70(1), 81–104.
• Ahmad, A. R., Farley, A., & Naidoo, M. (2012). Funding crisis in higher education institutions: Rationale for change. Asian Economic and Financial Review, 2(4), 562–576.
• Alkaraan, F., & Jaba, A. (2011). Higher education budgeting reform: Towards efficiency, effectiveness and economy. Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), Bildiri Kitabı, 27–29 Mayıs 2011, İstanbul, Cilt 2, Bölüm: X, s. 1135–1141.
• Benneworth, P., De Boer, H., Cremonini, L., Jongbloed, B., Leisyte, L., Vossensteyn H., & De Weert, E. (2011). Quality-related funding, performance agreements and profiling in higher education an international comparative study. Twente: Centre for Higher Education Policy Studies (CHEPS), University of Twente.
• Boran, A. (2013). Performans esaslı bütçeleme üniversite uygulamaları (Ankara Üniversitesi örneği). Mali Hizmetler Uzmanlığı Araştırma Raporu. Ankara: Ankara Üniversitesi Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı.
• BUMKO (2018). Bütçe büyüklükleri ve bütçe gerçekleşmeleri. 23 Eylül 2018 tarihinde <http://www.bumko.gov.tr/TR,7227/odenek-a-gelir-b-ve-finansman-f-cetvelleri.html> adresinden erişildi.
• Çetin, O. (2012). Nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. 19 Ekim 2018 tarihinde <http://oguzcetin.gen.tr/nitel-bir-arastirma-teknigi-gorusme.html> adresinden erişildi.
• Ecker, B., Leither, K.-H., & Frolich, C. (2011). Funding formulas for teaching in public universities: International experiences and lessons drawn from a science policyview. 21 Ekim 2018 tarihinde <http://www.eua.be/Libraries/ Funding_Forum/EUA_Ecker_article_web.sflb.ashx> adresinden erişildi.
• Ekodialog.com (2018). Etkinlik nedir, ekonomik etkinlik (yeterlilik derecesi). 23 Eylül 2018 tarihinde <http://www.ekodialog.com/Konular/etkinlik_ nedir.html> adresinden erişildi.
• Estermann, T., & Claeys-Kulik, A. L. (2016). Performance-based funding of universities in Europe. International Higher Education, 85, 31–33.
• European Commission (2010). Funding higher education: A view across Europe. Lifelong Learning Project N° 142354-LLP-1-2008-1-BE-ERASMUS-ENW, 2010 ESMU.
• European Commission (2014). Performance agreement and their relationship to funding in higher education. ET2020 Workshop, September 25–26, 2014, the Hague, the Netherlands.
• Eurydice European Unit (2008). Higher education governance in Europe: Policies, structures, funding and academic staff. Brussels: European Unit.
• Gorbunov, V. A. (2013). Performance funding in public higher education: Determinants of policy shifts. Unpublished PhD thesis, Graduate School of Vanderbilt University, Nashville, TN, USA.
• Gökkurt Özdemir, B. (2017). Öğretmen adaylarının olasılık kavramlarına ilişkin alan bilgileri: Ayrık-ayrık olmayan olaylar. Bağımlı-bağımsız olaylar. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 693–713.
• HCM Strategists (2011). Performance funding in Indiana: An analysis of lessons from the research and other state models. Working draft. 24 Ekim 2018 tarihinde <http://postsecondary.gatesfoundation.org/wp-content/uploads/ 2014/10/HCM_Strategies_Study_Performance_Funding_8-22-11_B.pdf> adresinden erişildi.
• Hillman, N. W., Tandberg, D. A., & Fryar, A. H. (2015). Evaluating the impacts of “new” performance funding in higher education. Educational Evaluation and Policy Analysis, 37(4), 501–519.
• İlyas, E. İ. (2012). Yükseköğretim finansmanı: Türkiye için bir model önerisi. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Yayın No:2338.
• Jongbloed, B. (2009). Higher education funding systems: An overview covering five European jurisdictions and the Canadian provience of Ontorio. Twente: Centre for Higher Education Policy Studies (CHEPS), University of Twente.
• Jongbloed, B., De Boer, H., Kottmann, A., Benneworth, P., Cremonini, L., Kolster, R. … Vossensteyn, H. (2015). Performance based funding and performance agreements in fourteen higher education systems. Report for the Ministry of Education, Culture and Science. Twente: Centre for Higher Education Policy Studies (CHEPS), University of Twente.
• Jongbloed, D. B., & Vossensteyn, H. (2001). Keeping up performances: An international survey of performance-based funding in higher education. Journal of Higher Education Policy and Management, 23(2), 127–154.
• Jordan, M. M., & Hackbart, M. M. (1999). Performance budgeting and performance funding in the states: A status assessment. Public Budgeting & Finance, 19(1), 68–88.
• Kurt, T., & Gümüş, S. (2015). Dünya’da yükseköğretim finansmanına ilişkin eğilimler ve Türkiye için öneriler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 5(1), 14–26.
• Layzell, D. (1999). Linking performance to funding outcomes at the state level for public institutions of higher education: Past, present, and future. Research in Higher Education, 40(2), 223–246.
• Layzell, D. T., & Caruthers, J. K. (1995). Performance funding at the state level: Trends and prospects. Annual Meeting of the Association for the Study of Higher Education, November 2–5, 1995, Orlando, FL, USA.
• MEB (2006–2017). Milli eğitim istatistikleri: Örgün eğitim 2006–2007. Ankara: MEB.
• Orr, D. (2005). Can performance-based funding and quality assurance solve vs market conundrum? Higher Education Policy, 18(1), 31–50.
• Özen, A. (2008). Performans esaslı bütçeleme sistemi ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Ankara: Maliye Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No: 2008/382.
• Palmer, M. J. (1993). Performans değerlendirmeleri. İstanbul: Rota Yapım.
• Rutherford, A., & Rabovsky, T. (2014). Evaluating impacts of performance funding policies on student outcomes in higher education. The Annuals of the American Academy, 655, 185–208.
• Sarıaltan, H. (2017). Performans yönetiminde performans değerlendirme ve öneri sitemlerinin sürdürülebilir verimliliğe etkisinin incelenmesi: Bir örnek olay çalışması. İşletme Bilimi Dergisi (JOBS), 5(1): 117–141.
• Schmidt, E. K. (2011). University funding reforms in the Nordic countries. In I. Dobson, & F. Maruyama (Eds.), University reform and consequences in Finland and Japan (pp. 31–56). Tokyo: Anthology Centre for National University Finance and Management.
• Ulutürk, S., & Dane, K. (2008). Yükseköğretim finansmanı: Neoliberal dönüşüm ve Türkiye. Eğitim ve Toplum, 6(22), 108–129.
• Teixeira, P., Biscaia, R., & Rocha, Y. V. (2014). Competition and performance in European higher education: The role of funding instruments. Páginas de Educación, 7(2), 217–233.
• Tosun, H. (2011). Üniversite performansı ve devlet finans kaynaklarının dağılımı. Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), Bildiri Kitabı, 27–29 Mayıs 2011, İstanbul, Cilt 2. Bölüm: X, s. 1183–1190.
• Tüğen, K., Gürsoy, G., & Özen, A. (2011). Performans esaslı bütçeleme sistemi ve Dokuz Eylül Üniversitesindeki uygulamanın değerlendirilmesi. Bütçe Dünyası Dergisi, 35, 3–18.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• YÖK (2007). Türkiye’nin yükseköğretim stratejisi. Ankara: Yükseköğretim Kurulu.