The Relationship Between Türkiye’s Higher Education Student Mobility and the International Migration System

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 555 - 571, 01.12.2025

Ezgi Özey , Berrin Gültay , Selver Özözen Kahraman

Öz

This study focuses on the relationship between international migration flows to and from Türkiye and higher education student mobility within the context of Türkiye’s higher education internationalization process. In this regard, the distribution of international students in Türkiye over the years and their source countries are examined in detail. Data on international migration and student mobility are analyzed based on socio-economic indicators, development and democracy indices, and migration variables, employing hierarchical regression and two-step clustering analyses.As a result of the analyses, the countries included in the study were grouped into six different clusters according to the identified variables. Notably, one of these clusters consists of countries in which Turkish identity, strong neighborhood ties, language, religion, and cultural similarities are prominent; these countries are also among the leading senders of students to Türkiye. The findings reveal that Türkiye does not attract students evenly from all regions but, unlike Western countries, exhibits a more regional focus. The reasons for this regional orientation in Türkiye have not been sufficiently addressed in the existing literature. Therefore, this study also analyzes how the conditions of the source countries targeting Türkiye shape this situation. In addition, similarities are observed between the countries from which Türkiye receives and sends migrants and the countries involved in student mobility. This suggests that migration and student mobility processes are shaped by similar dynamics and that these two forms of mobility are mutually interactive. Although higher education policies aim to be shaped within a broad global perspective, in practice, regional factors—such as the dissolution of the USSR, the Arab Spring, and the Syrian crisis leading to increased mobility in the Middle East and subsequent student mobility linked to migration—have become the primary drivers of these policies. Türkiye’s focus on regional connections in its higher education policies risks narrowing its internationalization perspective. In order for Türkiye to fully benefit from the internationalization of higher education, it must move beyond being merely a regional attraction hub and develop higher education institutions that contribute to its human capital at a significant level.

Anahtar Kelimeler

Türkiye , International Migration System , Internationalization , Student Mobility in Higher Education.

Türkiye’nin Yükseköğrenim Öğrenci Hareketliliğinin Uluslararası Göç Sistemi ile İlişkisi

Öz

Bu makalede Türkiye’de yükseköğrenimin uluslararasılaşma sürecinde, Türkiye’nin aldığı ve verdiği uluslararası göçlerle, Türkiye’ye yönelik yükseköğrenimde öğrenci hareketliliği arasındaki ilişkilere odaklanılmıştır. Bu bağlamda, Türkiye’deki uluslararası öğrencilerin, yıllara göre dağılımları ve kaynak ülkeleri detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Çalışmada, uluslararası göç ve öğrenci hareketliliğine dair veriler; sosyo-ekonomik göstergeler, gelişmişlik ve demokrasi indeksleri ile göç değişkenleri temel alınarak değerlendirilmiş, hiyerarşik regresyon ve iki aşamalı kümeleme analizleri uygulanmıştır. Analizler sonucunda, belirlenen değişkenlere göre çalışma kapsamında ele alınan ülkeler altı farklı kümede gruplandırılmıştır. Dikkat çekici bir sonuç olarak, elde edilen kümelerden biri Türklük, güçlü komşuluk bağları, dil, inanç ve kültürel benzerliklerin öne çıktığı ülkeleri içermekte ve bu ülkeler Türkiye’ye en fazla öğrenci gönderen ülkeler arasında yer almaktadır. Bulgular, Türkiye’nin uluslararası öğrenci kabulünde her bölgeden eşit düzeyde öğrenci çekmediğini ve Batı ülkelerinden farklı olarak daha çok bölgesel bir odaklanmaya sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Türkiye’de bölgesel odaklanmanın sebepleri ilgili literatürde yeterince ele alınmamıştır. Dolayısıyla bu çalışmada Türkiye’yi hedef alan kaynak ülkelerin koşullarının bu durumu nasıl yönlendirdiği de analiz edilmiştir. Ayrıca, Türkiye’nin göç aldığı ve verdiği ülkeler ile öğrenci hareketliliğine konu olan ülkeler arasında benzerlikler dikkat çekmektedir. Bu durum, göç ve öğrenci hareketliliği süreçlerinin benzer dinamiklerle şekillendiğini ve bu iki hareketliliğin karşılıklı bir etkileşim içinde olduğunu göstermektedir.Her ne kadar yükseköğretim politikalarının geniş bir küresel perspektifle oluşturulması hedeflense de pratikte bölgesel faktörler (SSCB’nin dağılması, Arap Baharı ve Suriye Krizi gibi olaylar sebebiyle Orta Doğu’nun hareketlendirmesi ve bunun göçle birlikte öğrenci hareketliliğine dönüşmesi) bu politikaların temel yönlendiricisi haline gelmiştir. Türkiye’nin yükseköğretim politikalarının daha çok bölgesel bağlantılara odaklanması, uluslararasılaşma perspektifini daraltma riski taşımaktadır. Türkiye’de yükseköğrenimin uluslararasılaşmadan beklediği faydayı görebilmesi için öncelikle bölgesel çekim merkezi olmanın ötesine geçilerek, beşerî sermayesine katkı sağlayabilecek düzeyde yükseköğrenim kurumları geliştirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye , Uluslararası Göç Sistemi , Uluslararasılaşma , Yükseköğrenimde Öğrenci Hareketliliği

Etik Beyan

Yazarlar arasında herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Aggarwal, C. C. (2013). Outlier analysis. Springer.
• Baydemir, M. (2020). Türkiye’nin ‘Afrika açılımı’: Yükseköğretimde Sahra Altı Afrikalı öğrenci hareketliliği (2013-2018). Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 56-68. https://doi.org/10.25272/j.2149-8385.2020.6.1.05
• Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP). (2022). İnsani gelişme raporu 2022: Özet (11 Ekim 2022). https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/2022-10/HDR22%20insani%20gelisme%20ozet_11%20Ekim.pdf
• Castles, S. & Miller, M. J. (2008). Göçler çağı (B. U. Bal & İ. Akbulut, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çetinsaya, G. (2014). Türkiye’de uluslararası öğrenciler: Gelişmeler. SETA.
• De Wit, H. & Altbach, P. G. (2021). Internationalization in higher education: Global trends and recommendations for its future. Policy Reviews in Higher Education, 5(1), 28–46. https://doi.org/10.1080/23322969.2020.1820898
• Economist Intelligence Unit. (2023). Demokrasi indeksi. https://www.eiu.com/n/campaigns/democracy-index-2021/
• Erdoğan, A. (Ed.). (2010). 66 soruda Bologna süreci: Türk yükseköğretiminin yeniden yapılanması. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı.
• Eriçok, B. & Arastaman, G. (2022). Mapping the internationalization of higher education in Türkiye. Yükseköğretim Dergisi, 13(2), 143–156. https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1163655
• Fawcett, J. T. (1989). Networks, linkages, and migration systems. International Migration Review, 23(3), 671–680. https://doi.org/10.2307/2546434
• Findlay, A. M., King, R., Smith, F. M., Geddes, A. & Skeldon, R. (2012). World class? An investigation of globalisation, difference and international student mobility. Transactions of the Institute of British Geographers, 37(1), 118–131. https://doi.org/10.1111/j.1475-5661.2011.00454.x
• Gültay, B., Özözen Kahraman, S., İsmayıl, G. & Çalışkan, V. (2018, Kasım 15–17). Uluslararası öğrencilerin göç potansiyelleri: ÇOMÜ örneği. B. Bacak, Ö. Topkaya, A. Kıray, & M. Ç. Tuna (Ed.), IX Uluslararası STK Kongresi Bildirileri (s. 73–84) içinde. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Hennig, C., Meila, M., Murtagh, F. & Rocci, R. (Ed.). (2015). Handbook of cluster analysis. CRC Press.
• Hoffmann, J. P. (2016). Regression models for categorical, count, and related variables: An applied approach. University of California Press.
• Kireçci, M. A., Bacanlı, H., Erişen, Y., Karadağ, E., Çeliköz, N., Dombaycı, M. A., Toprak, M. & Şahin, M. (2016). Türkiye’de yükseköğretimin uluslararasılaşması: Bir endeks oluşturma çalışması. Eğitim ve Bilim, 41(187), 1–28. https://doi.org/10.15390/EB.2016.6223
• Knight, J. (2004). Internationalization remodeled: Definition, approaches and rationales. Journal of Studies in International Education, 8(1), 5–31. https://doi.org/10.1177/1028315303260832
• Kondakçı, Y. (2011). Student mobility reviewed: Attraction and satisfaction of international students in Turkey. Higher Education, 62, 573–592. https://doi.org/10.1007/s10734-011-9406-2
• Kritz, M. M. & Zlotnik, H. (1992). Global interactions: Migration systems, processes, and policies. M. M. Kritz, L. L. Lim, & H. Zlotnik (Ed.), International migration systems: A global approach (s. 19–40) içinde. Clarendon Press.
• Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A. & Taylor, J. E. (1993). Theories of international migration: A review and appraisal. Population and Development Review, 19(3), 431–466. https://doi.org/10.2307/2938462
• Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A. & Taylor, J. E. (2014). Uluslararası göç kuramlarının bir değerlendirmesi. Göç Dergisi, 1(1), 11–46. https://doi.org/10.33182/gd.v1i1.546
• Merrill, M. (2019). Internationalization of higher education in Central Asia: Implications beyond the intended. J. Silova (Ed.), Globalization on the margins: Education and post-socialist transformations in Central Asia (s. 211–232) içinde. Information Age Publishing. Montgomery, D. C., Peck, E. A. & Vining, G. G. (2015). Introduction to linear regression analysis (5th ed.). Wiley.
• Oğurlu, E. (2018). 1998–2018 arası dönemde Türkiye’nin Afrika deneyimi: Fikirden eyleme bir dönüşüm. Avrasya Etüdleri, 2, 65–94. https://dergipark.org.tr/tr/pub/avrasya/issue/48331/611951
• Özey, E. (2023). Erasmus Programı hareketliliğinin Türkiye üniversitelerindeki mekânsal ve dönemsel analizi (Yayın No. 806471) [Doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Özoğlu, M., Gür, B. S. & Coşkun, İ. (2012). Küresel eğilimler ışığında Türkiye’de uluslararası öğrenciler. SETA.
• Özözen Kahraman, S., Gültay, B. & Çalışkan, V. (2019). Uluslararası öğrencilikten kalıcı göçmenliğe: ÇOMÜ örneği. B. Gönencgil, T. A. Ertek, I. Akova, & E. Elbasi (Ed.), 1st Istanbul International Geography Congress Proceedings Book (s. 1022–1032) içinde. Istanbul University Press.
• Öztürk, M. (2019). Bir kamu diplomasisi uygulaması olarak Aksaray Üniversitesi örneğinde Türkiye’nin uluslararası öğrenci kabulü. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(4), 1097–1121. https://doi.org/10.11616/basbed.v19i51339.580529
• Punj, G. N. & Stewart, D. W. (1983). Cluster analysis in marketing research: Review and suggestions for application. Journal of Marketing Research, 20(2), 134–148. https://doi.org/10.1177/0022243783020002
• Robertson, S. (2011). Cash cows, backdoor migrants, or activist citizens? International students, citizenship, and rights in Australia. Ethnic and Racial Studies, 34(12), 2192–2211. https://doi.org/10.1080/01419870.2011.558590
• Robertson, S., Hoare, L. & Harwood, A. (2011). Returnees, student-migrants and second chance learners: Case studies of positional and transformative outcomes of Australian international education. Compare: A Journal of Comparative and International Education, 41(5), 685–698. https://doi.org/10.1080/03057925.2011.562369
• Sağıroğlu, A. Z. (2015). Dünyada ve Türkiye’de uluslararası öğrenci trendleri. A. Arıkmert (Ed.), Uluslararası Öğrenci Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 33–43) içinde. Harf Yayınları. https://www.internationalstudentsymposium.com/dosya/2015-sempozyum-bildiriler.pdf
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On birinci kalkınma Planı (2019–2023): Eğitim hedefleri. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). On ikinci kalkınma Planı (2024–2028): Eğitim hedefleri. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf
• Şeremet, M. (2015). Türkiye ve İngiltere yükseköğretimindeki uluslararasılaşma politikalarına karşılaştırmalı bir yaklaşım. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 5(1), 27–31.
• Times Higher Education. (2025). World university rankings. https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/latest/world-ranking
• Toprak, M. A. (2017). Kütahya kentinin sosyo-ekonomik yapısı ve gelişiminde Dumlupınar Üniversitesinin etkileri (Yayın No. 471721) [Doktora tezi, Ege Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM). (1983). Türkiye’de öğrenim gören yabancı uyruklu öğrencilerle ilgili kanun. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc066/kanundmc066/kanundmc06602922.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023). Uluslararası göç istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Uluslararasi-Goc-Istatistikleri-2021-45814
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). (2023). UIS. Stat sitesinden alınan uluslararası öğrencilere ilişkin veriler. https://data.uis.unesco.org/
• Wolfeil, N. (2009). Student mobility from new to old member states in the European Union: Changing patterns after 1st of May 2004?. CMR Working Papers Series, 42/100. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/140826/1/618828966.pdf
• World Bank. (2021). Ülkelere göre GSYİH. https://databank.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD/1ff4a498/Popular-Indicators Yalçınkaya, M. & Beşirli, H. (2022). Türk Cumhuriyetleri arasındaki uluslararası öğrenci hareketliliği ve bu hareketliliğin yükseköğretimin uluslararasılaşma sürecindeki rolü. Karadeniz Araştırmaları, 19(74), 363–382. https://dergipark.org.tr/tr/pub/karadearas/issue/70814/1138496
• Yılmaz, D. V. (2014). Yükseköğretimde uluslararasılaşma: Türkiye’de ulusal siyasalar, kurumsal stratejiler ve uygulamalar (Yayın No. 395831) [Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2017a). Yükseköğretimde uluslararasılaşma strateji belgesi (2018–2022). https://www.yok.gov.tr/Documents/AnaSayfa/Yuksekogretimde_Uluslararasilasma_Strateji_Belgesi_2018_2022.pdf
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2017b). Türk yükseköğretim sisteminde Suriyeli öğrenciler: Uluslararası konferans raporu. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/turk_yuksekogretiminde_suriyeli_ogrenciler_uluslararasi_konferansi_hatay.pdf
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2020). Yükseköğretimde hedef odaklı uluslararasılaşma. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/2021/yuksekogretimde-hedef-odakli-uluslararasilasma.pdf
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2023). 2013–2023 öğrenci istatistikleri. https://istatistik.yok.gov.tr/
• Zlotnik, H. (1992). Empirical identification of international migration systems. M. M. Kritz, L. L. Lim, & H. Zlotnik (Ed.), International migration systems: A global approach (s. 40–55) içinde. Clarendon Press.