Yeni Nesil Fen Bilimleri Sorularına Yönelik Algı Ölçeğinin Geliştirilmesi

Yıl 2022, , 108 - 130, 15.02.2022

Nevzat Yiğit İsa Deveci Nurdan Dadandı

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1068089

Cited By: 5

Öz

Türkiye’de 2017-2018 eğitim-öğretim yılı itibari ile Liselere Geçiş Sistemi (LGS) gündeme gelmiş ve bu sınav sistemi ile soru yapılarında değişimler gerçekleştirilmiştir. Bu değişimlerle birlikte yeni nesil sorular ön plana çıkmıştır. Yeni nesil sorular sonuç çıkarma, problem çözme, analiz yapma, eleştirel düşünme gibi üst düzey düşünme becerileri ölçmeyi amaçlamaktadır. Öğrencilerin bir konuya ilişkin algıları, dersteki başarıları, derse olan ilgileri ve derse yönelik çabaları arasındaki ilişki göz önüne alındığında, öğrencilerin yeni nesil fen sorularına yönelik algılarının belirlenmesi önemlidir. Bu nedenle öğrencilerin yeni nesil fen bilimleri sorularına yönelik algılarını belirlemeye yönelik ölçme araçlarına ihtiyaç duyulduğu söylenebilir. Dolayısıyla mevcut araştırmanın amacı öğrencilerin yeni nesil fen bilimleri sorularına yönelik algılarını ölçmeyi mümkün kılacak geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmektir. Bu kapsamda araştırma ölçek geliştirme çalışması olarak tasarlanmıştır. Ölçme aracının geliştirildiği süreçte Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) için araştırmaya 20 ilden sekizinci ve dokuzuncu sınıfa devam eden toplam 495 öğrenci katılmıştır. Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) için ise dokuz ilden sekizinci sınıfa devam eden toplam 525 öğrenci katılmıştır. AFA süreci sonunda son şekli verilen ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı 0.95 olarak hesaplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda ölçeğin üç faktörlü bir yapıda olduğu ve ölçek maddelerine ait faktör yük değerlerinin 0.49 ile 0.74 arasında değerler aldığı belirlenmiştir. Daha sonra AFA ile geliştirilen ölçme aracını faktör yapısını doğrulamak için DFA gerçekleştirilmiştir. DFA sonucunda uyum indekslerinden SRMR değerinin iyi düzeyde olduğu, χ2/sd, GFI, AGFI, NFI, NNFI, CFI, RMSEA değerlerinin ise kabul edilebilir düzeyde olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonucunda öğrencilerin yeni nesil fen bilimleri sorularına yönelik algılarını ölçmeye yönelik 26 maddeden oluşan üç faktörlü (öz-yeterlik, tutum ve isteklilik) bir yapıda geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeni nesil fen bilimleri soruları, algı ölçeği, öz-yeterlik, tutum, isteklilik, Yeni nesil fen bilimleri soruları, algı ölçeği, öz-yeterlik, tutum, isteklilik

Kaynakça

• Açık, S. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine ve fen deneylerine yönelik tutumlarının fen ve teknoloji dersi çalışma davranışlarıyla olan ilişkisi: İstanbul ili Tuzla İlçesi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aktamış, H., Özenoğlu-Kiremit, H. ve Kubilay, M. (2016). Öğrencilerin öz-yeterlik inançlarının fen başarılarına ve demografik özelliklerine göre incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 1-10.
• Bakırcı, H. ve Kırıcı, M. G. (2018). Temel eğitimden ortaöğretime geçiş sınavına ve bu sınavın kaldırılmasına yönelik fen bilimleri öğretmenlerinin görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 383-416.
• Balbağ, M. Z., Leblebicier, K., Karaer, G., Sarıkahya, E. ve Erkan, Ö. (2016). Türkiye’de fen eğitimi ve öğretimi sorunları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 12-23.
• Balım, A. G. ve Aydın, H. S. G. (2009). Fen ve teknolojiye yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(25), 33-41. Bayrak, B. ve Erden, M. (2007). Fen bilgisi öğretim programının değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 137-154.
• Bayram, N. (2016). Yapısal eşitlik modellemesine giriş Amos uygulamaları (3. baskı). Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Baysal, A. C. (1981). Sosyal psikolojide tutumlar. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 10(1), 121-138.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-483. Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Coşkun, M., İnam, B. ve Turanlı, N. (2020). Liselere geçiş sistemi: yerel yerleştirmeye yönelik Guttman tutum ölçeği geliştirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 10(1), 152-165. Doi: 10.19126/suje.646778.
• Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrical, 16, 297-334.
• Çağlar, A. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin fen dersine yönelik tutumları ve akademik benlik kavramları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Çakır, Z. (2019). TEOG, LGS ve PISA Fen bilimleri sorularının analizi ve karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 196-205.
• Çolakoğlu, Ö., M., & Büyükekşi, C. (2014). Açımlayıcı faktör analiz sürecini etkileyen unsurların değerlendirilmesi. Karaelmas Journal of Educational Science,. 2(2014), 58-64.
• Erden, B. (2020). Türkçe, matematik ve fen bilimleri dersi beceri temelli sorularına ilişkin öğretmen görüşleri. AJER - Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 270-292.
• Gorsuch, R. L. (1997). Exploratory factor analysis: Its role in item analysis. Journal of Personality Assessment, 68(3), 532-560.
• Gu, K., Wang, L., & Yin, B. (2019). Social community detection and message propagation scheme based on personal willingness in social network. Soft Computing, 23(15), 6267-6285.
• Güneri, E. (2013). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin fen ve teknoloji dersi öz yeterlik algıları ve etkin katılımları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Henson, R., & Roberts, K. (2006). Use of exploratory factor analysis in published research common errors and some comment on improved practice. Educational and Psychological Measurement, 66(3), 393-416.
• Kaiser, H.F. (1974). An index of factorial simplicity. Psychometrika, 39(1), 31-36.
• Karakaya, F., Bulut, A. E. ve Yılmaz, M. (2020). Fen lisesi öğretmenlerinin TEOG ve LGS sistemlerine yönelik görüşleri. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 116–126. Karakoç, F. Y. ve Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 40, 39-49.
• Kızkapan, O. ve Nacaroğlu, O. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin merkezi sınavlara (LGS) ilişkin görüşleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(2), 701-719. Köseoğlu, F. ve Kavak, N. (2001). Fen öğretiminde yapılandırıcı yaklaşım. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 139-148.
• Kuzu, Y., Kuzu, O. ve Gelbal, S. (2019). TEOG ve LGS sistemlerinin öğrenci, öğretmen, veli ve öğretmen velilerin görüşleri açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 112-130.
• Leech, N. L., Barrett, C. K., & Morgan, G. A. (2005). SPSS for intermediate statistics: use and interpretation. London, England: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• MacCallum, R. C., Widaman, K. F., Preacher, K. J., & Hong, S. (2001). Sample size in factor analysis: The role of model error. Multivariate Behavioral Research, 36(4), 611-637. doi: 10.1207/S15327906MBR3604_06
• MEB (2018). Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretime Geçiş Yönergesi. Milli Eğitim Bakanlığı, Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara. https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_03/26191912_yonerge.pdf adresinden 01/01/2021 tarihinde erişilmiştir.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi Amos uygulamaları (2. baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Nuhoğlu, H. (2008). İlköğretim fen ve teknoloji dersine yönelik bir tutum ölçeğinin geliştirilmesi. İlköğretim Online, 7(3), 627-639.
• Orhun, N. ve Orhun, Ö. (2002, September). Mathematical mistakes of solving physics problems. Alan Rogerson Ed., In Proceedings of the International Conference on the Humanistic Renaissance in Mathematics Education (pp. 288-289). 21 September, Palermo, Italy.
• Özcan, H. ve Koca, E. (2018). STEM’e yönelik tutum ölçeğinin türkçeye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 2-15.
• Özenoğlu-Kiremit, H. (2006). Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin biyoloji ile ilgili özyeterlik inançlarının karşılaştırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Pedük, B. (2019). Fen bilimleri dersi öğretim programının 2015 TIMMS ve 2018 LGS sınavları kapsamında incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
• Saka, M. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen öğretimine yönelik öz-yeterlik inançlarına göre pedagojik alan bilgilerindeki değişimin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Savran, N. Z. (2004). PISA projesinin Türk eğitim sistemi açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 397-412.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlilik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Taşkın, G. ve Aksoy, G. (2019). Fen bilimleri dersine yönelik tutum ölçeği geliştirme: geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(12), 20-35.
• Taşkın, G., Aksoy, G. ve Daşdemir, İ. (2019). 2019 LGS fen bilimleri sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Isal-2019 International Symposium On The Actıve Learning, 06-08 September 2019, Adana.
• Tavşancıl, E. (2018). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi kitabı. 6. Baskı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tezbaşaran, A. (2008). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Turanlı, M., Taşpınar-Cengi̇z, D. ve Bozkır, Ö. (2012). Faktör analizi ile üniversiteye giriş sınavlarındaki başarı durumuna göre illerin sıralanması. Istanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, 17, 45-68.
• Türer, B. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen eğitimine yönelik tutumları ile öz yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri enstitüsü, Kütahya.
• Uzun, S., Bütüner, S. Ö. ve Yiğit. N. (2010). 1999-2007 TIMSS fen bilimleri ve matematik sonuçlarının karşılaştırılması: Sınavda en başarılı ilk beş ülke-Türkiye örneği. İlköğretim Online (elektronik), 9(3), 1174- 1188.
• Uzun, N. B., Gelbal, S. ve Öğretmen T. (2010). TIMMS-R fen başarısı ve duyuşsal özellikler arasındaki ilişkinin modellenmesi ve modelin cinsiyetler bakımından karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 531-544.
• Watkins, M. W. (2021). A step-by-step guide to exploratory factor analysis with SPSS. New York: Routledge.
• Yaşar, M. (2014). İstatistiğe yönelik tutum ölçeği: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(36), 59-75.
• Yaşar, Ş. ve Anagün, S. Ş. (2008). İlköğretim beşinci sınıf fen ve teknoloji tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 223–236.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yeşilyurt, M., Kurt, T. ve Temur, A. (2005). İlköğretim fen laboratuvarı için tutum anketi geliştirilmesi ve uygulanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 104-114.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, D. ve Uzunsakal, E. (2018). Alan araştırmalarında güvenirlik testlerinin karşılaştırılması ve tarımsal veriler üzerine bir uygulama. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 14-28.
• Yong, A. G. & Pearce, S. (2013). A beginner’s guide to factor analysis: focusing on exploratory factor analysis. Tutorials in Quantitative Methods for Psychology, 9, 79-94.