Problem Davranışların Azaltılmasında İşlevsel İletişim Öğretiminin Kullanımı

Yıl 2021, , 183 - 212, 15.12.2021

Semra Omak

https://doi.org/10.33711/yyuefd.998271

Öz

Özel gereksinimli çocuklarda problem davranışlarının azaltılması ve iletişim gereksinimlerini karşılayabilecek iletişim davranışlarının öğretilmesinde etkili bir bilimsel dayanaklı müdahale olan işlevsel iletişim öğretimi kullanılmaktadır. İşlevsel iletişim öğretimi müdahalesinin amacı, problem davranışın işlevini tanımlamak ve daha sonra problem davranışla aynı işleve sahip uygun bir iletişim davranışı öğretmektir. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı, işlevsel iletişim öğretimi ve uygulama sürecine ilişkin kapsamlı bilgiler sunarak bu müdahaleyi ailelere ve eğitimcilere tanıtmaktır. Problem davranışların azaltılmasında işlevsel iletişim öğretiminin kullanımına ilişkin alanyazına katkıda bulunmak amacıyla yapılan bu çalışma, literatür taraması ile yapılan bir derleme çalışmasıdır. Araştırmada işlevsel iletişim öğretimi ve işlevsel iletişim öğretiminin uygulama adımları, genel özellikleri çerçevesinde tanıtılmış ve buna ilişkin önerilere yer verilmiştir. Bu amaçla, çalışmada ele alınan işlevsel iletişim öğretimine ilişkin temel kaynaklara ulaşılmış ve bu müdahale yöntemine ilişkin bilgiler derlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Problem davranış, işlevsel iletişim öğretimi, özel gereksinimli çocuklar, işlevsel davranışsal değerlendirme, iletişim davranışı., Problem davranış, işlevsel iletişim öğretimi, özel gereksinimli çocuklar, işlevsel davranışsal değerlendirme, iletişim davranışı.

Kaynakça

• Acotto, C. (2014). The iPad as an alternative reinforcer during functional communication training: Effects on self-ınjury and aggression. Unpublished doctoral dissertation, Arizona State University.
• Alpdoğan, Y. (2018). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuğun problem davranışlarının azaltılmasında ve dersle ilgilenme davranışlarının artırılmasında işlevsel iletişim öğretimin etkililiğinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler (10.baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Besler, F. ve Tüzer, T. (2014). Pekiştirme. E. Tekin İftar (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (214-266). Ankara: Vize Yayıncılık
• Bilmez, H. (2014). Veri toplama. E. Tekin İftar (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (ss. 100-143). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Braithwaite, K. L., & Richdale, A. M. (2000). Functional communication training to replace challenging behaviors across two behavioral outcomes. Behavioral Interventions, 15, 21-36.
• Butler, L. R., & Luiselli, J. K. (2007). Escape-maintained problem behavior in a child with autism: Antecedent functional analysis and intervention evaluation of noncontingent escape and instructional fading. Journal of Positive Behavior Interventions, 9(4), 195-202.
• Carr, E. G., & Durand, V. M. (1985). Reducing behavior problems through functional communication training. Journal of Applied Behavior Analysis, 18, 111-126.
• Casey, S. D., & Merical, C. L. (2006). The use of functional communication training without additional treatment procedures in an inclusive school setting. Behavioral Disorders, 32, 46-54.
• Collins, B. C. (2007). Moderate and severe disabilities: A foundational approach. Upper Saddle River, NJ: Pearson, Merrill, Prentice-Hall. Cooper, J.O., Heron, T. E., & Heward, W. L. (2019). Applied behavior analysis. New Jersey: Person.
• Danov, S. E., Hartman, E., McComas, J. J., & Symons, F. J. (2010). Evaluation of two communicative response modalities for a child with autism and self-injury. Journal of Speech-Language Pathology and Applied Behavior Analysis, 5(1), 70-79.
• Değirmenci, H. D. (2014). Hoşa giden uyaranı çekme. E. Tekin- İftar (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (ss. 514-563). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Diken, Ö. (2013). Okul öncesi kaynaştırma ortamlarında dil ve konuşmanın desteklenmesi. B. Sucuoğlu (Ed.), Okul Öncesinde Kaynaştırma (ss.317-354). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Durand, V. M. (1990). Severe behavior problems: A functional communication training approach. New York: Guilford Press.
• Durand, V. M., & Carr, E. G. (1992). An analysis of maintenance following functional communication training. Journal of Applied Behavior Analysis, 25, 777-794.
• Ebanks, M. E., & Fisher, W. W. (2003). Altering the timing of academic prompts to treat destructive behavior maintained by escape. Journal of Applied Behavior Analysis, 36(3), 355-359.
• Erbaş, D. (2001). Gelişimsel geriliği olan çocukların problem davranışlarının azaltılmasında işlevsel iletişim öğretiminin sönmeyle birlikte ve sönme olmaksızın uygulanmasının etkililiklerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Erbaş, D. (2017) Problem davranışların işlevlerini belirleme. D. Erbaş ve Ş. Yücesoy-Özkan (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (ss. 214-269). Ankara: Pegem Akademi.
• Falcomata, T. S., Roane, H. S., Feeney, B. J., & Stephenson, K. M. (2010). Assessment and treatment of elopement maintained by access to stereotypy. Journal of Applied Behavior Analysis, 43(3), 513-517.
• Fazzio, D., & Martin, G.L.(2010).Discrete-trials teaching with children with autism: A self-instructional manual, revised. Unpublished Manuscript, Department of Psychology, University of Manitoba, Winnipeg, Canada.
• Fisher, W. W., Thompson, R. H., Hagopian, L. P., Bowman, L. G., & Krug, A. (2000). Facilitating tolerance of delayed reinforcer during functional communication training. Behavior Modification, 24(1), 3-29.
• Foxx, R. M., & Meindl, J. (2007). The long-term successful treatment of the aggressive/destructive behaviors of a pre-adolescent with autism. Behavioral Interventions, 22, 83–97.
• Franzone, E. (2009). Steps for implementation: Functional communication training. Madison, WI: The National Professional Development Center on Autism Spectrum Disorders, Waisman Center, University of Wisconsin.
• Furniss, F. (2009). Assessment method. In J. L. Matson (Eds.), Applied Behavior Analysis for Children with Autism Spectrum Disorders (pp. 33-66). New York, NY: Springer.
• Genç Tosun, D. (2014). Davranış öncesi uygulamalar. E. Tekin-İftar (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (ss. 268-328). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Gibson, J. L., Pennington, R. C., Stenhoff, D. M., & Hopper, J. S. (2010). Using desktop videoconferencing to deliver interventions to a preschool student with autism. Topics in Early Childhood Special Education, 29(4), 214-225.
• Hagopian, L. P., Fisher, W. W., Sullivan, M. T., Acquisto, J., & LeBlanc, L. A. (1998). Effectiveness of functional communication training with and without extinction and punishment: A summary of 21 inpatient cases. Journal of Applied Behavior Analysis, 31, 211-235.
• Hagopian, L.P., Contrucci Kuhn, S. A., Long, E. S., & Rush, K. S. (2005). Schedule thinning following communication training: Using competing stimuli to enhance tolerance to decrements in reinforcement density. Journal of Applied Behavior Analysis, 38(2), 177-193. Halle, J.W., Bambara, L.M., & Reichle, J. (2005). Teaching alternative skills. In S.N. Elliot and J.C. Witt (Eds.), Individualized Supports for Students with Problem Behaviors Designing Positive Behavior Plans (pp.237-274). New York, NY: Guilford Press.
• Hanley, G. P., Piazza, C. C., Fisher, W. W., & Maglieri, K. A. (2005). On the effectiveness of and preference for punishment and extinction components of function-based interventions. Journal of Applied Behavior Analysis, 38, 51-65.
• Hanley, G.P., Iwata, B.A., & Thompson, R.H. (2001). Reinforcement schedule thinning following treatment with functional communication training. Journal of Applied Behavior Analysis, 34(1), 17-31.
• Harding, J. W., Wacker, D. P., Berg, W.K., Lee, J. F., & Dolezal, D. D. (2009). Conducting functional communication training in home settings: A case study and recommendations for practitioners. Behavior Analysis in Practice, 2(1), 21-35.
• Horner, R. H., & Day, H. M. (1991). The effects of response efficiency on functionally equivalent competing behaviors. Journal of Applied Behavior Analysis, 24, 719-732.
• Horner, R.H., Albin, R., Sprague, J., & Todd, A. (2000). Positive behavior support for students with severe disabilities. In M. E. Snell ve F. Brown (Eds.), Instruction of Student with Severe Disabilities (5th Edition) (pp. 207-243). Upper Saddle River, NJ:Prentice Hall.
• Iwata, B. A., Dorsey, M. F., Slifer, K. J., Bauman, K. E., & Richman, G. S. (1994). Toward a functional analysis of self-injury. Journal of Applied Behavior Analysis, 27, 197–209.
• Iwata, B. A., & Doizer, C. L. (2008). Clinical application of functional analysis methodology. Behavior Analysis in Practice, 1, 3-9.
• Johnston, S. S., & O’Neill, R. E. (2001). Searching for effectiveness and efficiency in conducting functional assessments: A review and proposed process for teachers and other practioners. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 16(4), 205-214.
• Kelley, M. E., Lerman, D. C., & Van Camp, C. M. (2002). The effects of competing reinforcement schedules on the acquisition of functional communication. Journal of Applied Behavior Analysis, 35, 59-63.
• Konrot, A. (2009). İletişim yetersizliği olan çocuklar. A. Ataman (Ed.), Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eitime Giriş (ss.196-212). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Kurtz, P. F., Boelter, E. W., Jarmolowicz, D. P., Chin, M. D., & Hagopian, L. P. (2011). An analysis of functional communication training as an empirically supported treatment for problem behavior displayed by individuals with intellectual disabilities. Research in Developmental Disabilities, 32, 2935-2942.
• LeBlanc, L. A., Hagopian, L. P., Maglieri, K. A., & Poling, A. (2002). Decreasing the intensity of reinforcement-based interventions for reducing behavior: Conceptual issues and a proposed model for clinical practice. The Behavior Analyst Today, 3, 289-300.
• Lee, S. (2014). Teaching delayed gratification: reducing temper tantrums of children with autism spectrum disorders after functional communication training. Unpublished doctoral dissertation, University of Kansas.
• MacDuff, G. S., Krantz, P. J., & MacClannahan, L.E. (2013). Prompts and prompt-fading strategies for people with autism. C. Maurice, G. Green ve R.M. Fox (Eds.), Making A Difference Behavioral Intervention for Autism (pp. 37-50). Texas:Pro-Ed.
• Magg, J. W. (1999). Behavior management from theoretical implications to practial applications. London: Singular Publishing Group. Mancil, G. R., & Boman, M. (2010). Functional communication training in the classroom: A guide for success. Preventing School Failure, 54(4), 238–246.
• Mancil, R. G. (2006). Functional communication training: A review of the literature related to children with autism. Education and Training in Developmental Disabilities, 41, 213-224.
• Matson, J. L., Turygin, N. C., Beighley, J., Reiske, R., Tureck, K., & Matson, M. L. (2011). Applied behavior analysis in autism spectrum disorders: Recent developments, strengths and pitfalls. Research in Autism Spectrum Disorders 6(1), 144-150.
• Matson, J. L. (2009). Applied behavior analysis for children with autism spectrum disorders. New York, NY:Springer.
• Meyer, L. H., & Evans, M. (1989). Nonaversive intervention for behavior problems: A manual for home and community. Baltimore: Brookes.
• Minshawi, N. F., Hurwitz, S., Fodstad, J. C., Biebl, S., Morriss, D. H., & McDougle, C. J. (2014). The association between self-injurious behaviors and autism spectrum disorders. Psychology research and behavior management, 7, 125-136.
• Moore, J. W., & Edwards, R. P. (2003). An analysis of aversive stimuli in classroom demand contexts. Journal of Applied Behavior Analysis, 36(3), 339-348.
• National Clearinghouse on Autism Evidence and Practice. (2020). Evidence-based practices for children, youth, and young adults with autism. https://ncaep.fpg.unc.edu/ adresinden alındı.
• Neef, N. A., & Peterson, S. M. (2007). Functional behavior assessment. In J. O. Cooper, T. E. Heron ve W. L. Heward (Eds.), Applied Behavior Analysis (2nd ed.) (pp. 500-524). Upper Saddle River, New Jersey: Person Prentice Hall.
• O’Neill, R. E., Horner, R. H., Albin, R. W., Sprague, J. R., & Newtons, J. S. (1997). Functional assessment and program development for problem behavior: A practical handbook. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole Publishing.
• Olçay Gül, S. (2014). Şekil verme. E. Tekin-İftar (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (ss. 370-388). Ankara: Vize Yayıncılık. Özyürek, M. (2013). Problem davranışları değiştirme. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Paclawskj, T. R, Matson, J.L., Rush, K.S., Smalls, Y., & Vollmer, T.R. (2000). Questions about behavioral function (QABF): A behavioral checklist for functional assessment of aberrant behavior. Research in Developmental Disabilities, 21(3), 223–229.
• Peck, S. M., Wacker, D. P., Berg, W. K., Cooper, L. J., Brown, K. D., Richman, D., & diğ. (1996). Choice-making treatment of young children’s severe behavior problems. Journal of Applied Behavior Analysis, 29, 263-290.
• Peterson, S. M., Caniglia, C., Royster, A. J., Macfarlane, E., Plowman, K., Baird, S. J., & diğ. (2005). Blending functional communication training and choice making to improve task engagement and decrease problem behaviour. Educational Psychology, 25, 257-274.
• Richman, D.M., Wacker, D.P., & Winborn, L. (2001). Response efficiency during functional communication training: Effects of effort on response allocation. Journal of Applied Behavior Analysis, 34, 73-76.
• Sazak Pınar, E. (2017). Sonuçlara dayalı teknikler. D. Erbaş ve Ş. Yücesoy-Özkan (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (ss. 399-439). Ankara: Pegem Akademi.
• Scheuermann, B.K., & Hall, J.A. (2012). Positive behavioral support for the classroom. Upper Saddle River, NJ: Pearson Merrill Prentice Hall.
• Scott, T. M., McIntyre, J., Liaupsin, C., Nelson, C. M., Conroy, M., & Payne, L. D. (2005). An examination of the relation between functioanl behavior assessment and selected intervention strategies with school-based teams. Journal of Postive Behavior Interventions, 7(4), 205-215.
• Shirley, M. J., Iwata., B. A., Kahng, S. W., Mazaleski, J. L., & Lerman, D. S. (1997). Does functional communication training compete with ongoing contingencies of reinforcement? An analysis during response acquisition and maintenance. Journal of Applied Behavior Analysis, 30, 93-104.
• Tekin İftar, E. ve Kırcaali İftar, G. (2012). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Thompson, R. H., & Borrero, J. C. (2011). Direct observation. In W. W. Fisher, C.C., Piazza ve H.S. Roane (Eds.). Handbook of applied behavior analysis (pp. 191-205). New York, NY:The Guilford Press.
• Tiger, J.H., & Hanley, G.P. (2004). Developing stimulus specifying stimuli. Journal of Applied Behavior Analysis, 37(4), 517-521
• Tiger, J.H., Hanley, G.P., & Heal, N.A. (2006). The effectiveness of an preschoolers' preferences for variations of multiple-schedule arrangements. Journal of Applied Behavior Analysis, 39(4), 475-48 . Tiger, J. H., Hanley, G. P., & Bruzek, J. (2008). Functional communication training: A review and practice guide. Behavior Analysis in Practice, 1, 16-23.
• Toğram, B. (2004). Doğal dil öğretim tekniklerinden tepki isteme modelinin öğretilmesinin etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Topbaş, S. (1999). Dil ve konuşma sorunlu çocukların sesbilgisel çözümleme yöntemi ile değerlendirilmesi ve konuşma dillerindeki sesbilgisel özelliklerin betimlenmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ünlü, E. (2017). Yeni davranışları öğretme. D. Erbaş ve Ş. Yücesoy-Özkan (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (ss. 336-363). Ankara: Pegem Akademi.
• Van Norman, R. K. (2005). The effects of functional communication training, choice making, and an adjusting work schedule on problem behavior maintained by negative reinforcement. Unpublished doctoral dissertation, The Ohio State University.
• Yücesoy Özkan, Ş. (2013). Okul öncesi sınıflarında sınıf yönetimi ve problem davranışların kontrolu. B. Sucuoğlu ve H. Bakkaloğlu (Ed.), Okul öncesinde kaynaştırma (ss. 191-260). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Yücesoy Özkan, Ş., Kaya, F. ve Gülboy, E. (2017). Uygun davranışları arttırma. D. Erbaş ve Ş. Yücesoy-Özkan (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (ss. 271-334). Ankara: Pegem Akademi.
• Wacker, D. P., Steege, M. W., Northup, J., Sasso, G., Berg, W., Reimers, T., … Donn, L. (1990). A component analysis of functional communication training across three topographies of severe behavior problems. Journal of Applied Behavior Analysis, 23, 417-429.
• Webber, J., & Scheuermann, B. (2008). Educating students with Autism: A quick start manual. Austin, Texas: Pro-Ed.
• Worsdell, A. S., Iwata, B, A., Hanley, G. P., Thompson, R. H., & Kahng, S.W. (2000). Effects of continuous and intermittent reinforcement for problem behavior during functional communication training. Journal of Applied Behavior Analysis, 33, 167-179.
• Wolery, M., Bailey, D. B., & Sugai, G. M. (1988). Effective teaching Principles and procedures of applied behavior analysis with exceptional students. Boston:Allyn and Bacon Inc.