Ortaokul Öğrencilerinin Akademik Öz Yeterlik Algıları ve Okuma Stratejileri Bilişüstü Farkındalıkları

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 1, 745 - 778, 15.09.2017

Canan Koç , Aysel Arslan

Öz

Bu araştırmada ortaokul
öğrencilerinin akademik öz yeterlik algılarının ve okuma stratejileri bilişüstü
farkındalıklarının sınıf düzeyi, cinsiyet ve anne baba eğitim durumu
değişkenlerine göre incelenmesi; akademik öz yeterlik algısı ile okuma
stratejileri bilişüstü farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi
amaçlanmaktadır. Tarama modelinin kullanıldığı araştırmanın örneklemini Sivas
Merkezde bulunan ortaokullardan 539’u kız, 520’si erkek toplam 1059 öğrenci
oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri Akademik Öz Yeterlik Ölçeği ve Okuma
Stratejileri Bilişsel Farkındalık Ölçeği ile toplanmıştır. Bu çalışmada elde
edilen verilerin analizi sonucunda, ortaokul öğrencilerinin akademik öz
yeterlik algılarının ve okuma stratejileri bilişüstü farkındalık alt boyutlarının
sınıf ve cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Öğrencilerin
akademik öz yeterlik algıları anne ve baba eğitim durumlarına göre anlamlı farklılık
gösterirken okuma stratejileri bilişüstü farkındalık alt boyutlarında anlamlı
bir farklılık saptanmamıştır. Akademik öz yeterlik ile okuma stratejileri
bilişüstü farkındalık alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı ilişki
bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Öz yeterlik, bilişüstü farkındalık, okuma stratejileri

Academic Self-Efficacy Perceptions and Metacognitive Awareness of Reading Strategies of Secondary School Students

Öz

This research aims to investigate the academic self-efficacy perceptions
and metacognitive awareness of reading strategies of secondary school students
by class grade, gender, and parent’s educational status variables and to
determine the correlation between the academic self-efficacy perception and the
metacognitive awareness of reading strategies. The research incorporated the
screening model and the sample of it comprised of 1059 students in total, 539
females and 520 males. The data of the research were collected via Academic
Self-Efficacy Scale and Reading Strategies Cognitive Awareness Scale. Based on
the analysis of the data from the research, a significant difference was found
for class grade and gender at academic self-efficacy perceptions and
metacognitive awareness of reading strategies sub-dimensions of the secondary
school students. While academic self-efficacy shows significant difference by
parent’s educational status, no significant difference was found at
sub-dimensions of metacognitive awareness of reading strategies. There exists a
medium level positive correlation between the academic self-efficacy and the
metacognitive awareness of reading strategies sub-dimensions.

Anahtar Kelimeler

Self-efficacy, metacognitive awareness, reading strategies

Kaynakça

• Açıkgöz, K. Ü. (1998). Etkili öğrenme ve öğretme. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Akbaş, A. ve Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi özyeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
• Akın, A., Abacı, R., Çetin, B. (2007). Bilişötesi farkındalık envanteri’nin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7 (2), 655-680.
• Akın, E., Çeçen, M. A. (2014). Ortaokul öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeylerinin değerlendirilmesi. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 9/8, 91-110.
• Akyol, H. (2006). Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Atay, A. D. (2014). Ortaokul öğrencilerinin fen öğrenmeye yönelik motivasyon düzeylerinin ve üstbilişsel farkındalıklarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Ateş, A. (2013). Üniversite öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeyleri (İnönü Üniversitesi Örneği). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2/4, 258-273.
• Aydın, S. (2014). Öğretmen adaylarının başarı amaç yönelimleri ve akademik öz-yeterliklerinin yapısal eşitlik modeliyle incelenmesi. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9/2, 221-230.
• Bağçeci, B., Döş, B., Sarıca, R., (2011). İlköğretim öğrencilerinin üstbilişsel farkındalık düzeyleri ile akademik başarısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 551-566.
• Baker, L., Brown, A.L. (1984), Metacognitive skills and reading. In R. Barr, M.L. Kamil, P. Mosenthal, P.D. Pearson (Eds.), Handbook of reading research, (2), s.353–394. White Plains, NY: Longman.
• Bandura, A. (1977). Self-Efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84 (2), 191-215.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of human behavior (Vol. 4, pp. 71-81). New York: Academic Press. (Reprinted in H. Friedman
• Bandura, A. (1997). Editorial. American Journal of Health Promotion, 12(1), 8-10.
• Bandura, A. (1999). Social cognitive theory of personality. Handbook of personality: Theory and research, 154-196.
• Bandura, A. (2002). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies. In A. Bandura (Ed.), Self efficacy in changing societies. Cambridge: Cambridge University Press, Transferred to digital printing.
• Bandura, A., Barbaranelli, C., Caprara, G. V., Pastorelli, C. (1996). Multifaceted impact of self-efficacy beliefs on academic functioning. Child Development, 1206-1222.
• Bloom, B. S. (2012). İnsan nitelikleri ve okulda öğrenme. (Çev. D. A. Özçelik). Ankara: Pegem Akademi
• Bruning, R. H.,Schraw, G. J. ve Norby, M. M. (2014). Bilişsel psikoloji ve öğretim. (Çev. Edit. Z. N. Ersözlü, R. Ülker). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bulut, S., Ertem, G., & Sevil, Ü. (2009). Hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeylerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2(2), 27-38.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Caprara, G. V., Barbaranelli, C., Steca, P., Malone, P. S. (2006). Teachers' self-efficacy beliefs as determinants of job satisfaction and students' academic achievement: A study at the school level. Journal of School Psychology, 44(6), 473-490.
• Çetin, B. (2013). Çocuklar için öz-yeterlik ölçeğinin ilköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin akademik başarısını yordaması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 1117-1132.
• Demirağ, S. (2015). Öğrencilerin akademik öz-yeterliklerinin yetenek, ortam ve eğitim kalitesine göre karşılaştırılması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları, 4/1, 315-323
• Demirel, Ö. (2003). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Diseth, Â. (2011). Self-efficacy, goal orientations and learning strategies as mediators between preceding and subsequent academic achievement. Learning and Individual Differences, 21, 191-195.
• Ekici, G. (2012). Akademik öz-yeterlik ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(43).
• Evran, S., Yurdabakan (2013). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin bilişüstü farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 213-220.
• Fırat D. Ş. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik özyeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10, 1.
• Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın.
• Güngören, S. 2009. The effect of grade level on elementary school students’motivational beliefs in science. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Hazır Bıkmaz, F. (2006). Öz yeterlik inançları. Y. Kuzgun, D. Deryakulu (Edit.), Eğitimde bireysel farklılıklar. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hermita, M. ve Thamrin, W. P. (2015). Metacognition toward Academic Self-efficacy among Indonesian Private University Scholarship Students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 171, 1075-1080.
• Honicke, T., Broadbent, J. (2016). The influence of academic self-efficacy on academic performance: A systematic review. Educational Research Review, 17, 63-84.
• Hoy, A. W. ve Spero, R. B. (2005). Changes in teacher efficacy during the early years of teaching: A comparison of four measures. Teaching and Teacher Education, 21(4), 343-356.
• Jacobs, J. E. ve Paris, S. G. (1987). Children’s metacognition about reading: Issues in definition, measurement, and instruction. Educational Psychologist, 22(3-4), 225-278.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın.
• Kana, F. (2014). Ortaokul öğrencilerinin üstbiliş okuma startejileri farkındalık düzeyleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1, 100- 120.
• Kandemir, M. (2014). Akademik ertelemenin yordayıcıları: Sorumluluk, başarı/başarısızlığa yönelik yükleme stilleri ve akademik öz yeterlik inançları. Eğitim ve Bilim, 39, 171.
• Karaarslan, G. ve Sungur, S. 2011. Elementary students’ self-efficacy beliefs in science: Role of grade level, gender, and socio-economic status. Science Education International, 22, 72-79.
• Karasar, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Karatay, H. ( 2009). Okuma Stratejileri Bilişsel Farkındalık Ölçeği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (19), 58-80.
• Karatay, H. ( 2010). İlköğretim öğrencilerinin okuduğunu kavrama ile ilgili bilişsel farkındalıkları. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27(27), 457-475.
• Kaya, N. B., Fırat, T. (2011) İlköğretim 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin öğrenme-öğretme sürecinde üstbilişsel becerilerinin incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (1), 56- 70.
• Koç, C., Karabağ, S. (2013). İlköğretim ikinci kademe (6-8. sınıf) öğrencilerinin bilişüstü yetileri ile başarı yönelimlerinin incelenmesi. Education Sciences, 8(2), 308-322.
• Kurbanoğlu, N. I. ve Takunyacı, M. 2012. Relationship between anxiety, attitude and self-efficacy beliefs of high schools students towards mathematics course. International Journal of Human Sciences, 9, 110-130.
• Linnenbrink, E. A., Pintrich, P. R. (2003). The role of self-efficacy beliefs in student engagement and learning in the classroom. Reading & Writing Quarterly, 19: 119-137.
• Memiş, A., Arıcan, H. (2013). Beşinci sınıf öğrencilerinin matematiksel üstbiliş düzeylerinin cinsiyet ve başarı değişkenleri açısından incelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 76-93.
• Mokhtari, K. ve Reichard, C. A. (2002). Assessing students’ metacognitive awareness of reading strategies. Journal of Educational Psychology, 94, 2, 249-259.
• Muris, P. (2001). A brief questionnaire for measuring self-efficacy in youths. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 23(3), 145-149.
• Noushad, P.P. (2008). Cognition about cognitions: The theory of metacognition. Online Submission. 23 pp. Erişim Tarihi: 25.06.2016, http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED502151.pdf
• Oğuz, A. (2009). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik öz yeterlik inançları. VIII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, 21-23 Mayıs 2009/ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Oğuz, A. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik öz yeterlik inançları. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2 (2), 15-28.
• Oluk, S., Başöncül, N. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerin üstbiliş okuma stratejilerini kullanma düzeyleri ile fen teknoloji ve Türkçe ders başarıları üzerine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 183-194.
• Öncü, H. (2012). Akademik Özyeterlik Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1).
• Pajares, F. (1996). Self-efficacy beliefs in academic settings. Review of Educational Research, 66, 4, 543-578.
• Pajares, F. (2002). Gender and perceived self-efficacy in self-regulated learning. Theory into Practice, 41,2, 116- 125.
• Pajares, F. (2012). Motivational role of self-efficacy beliefs in self-regulated learning. D. H. Schunk & B. J. Zimmerman (Eds.), Motivation and self regulated learning. New York: Routledge.
• Pajares, F., ve Miller, M. D. (1994). Role of self-efficacy and self-concept beliefs in mathematical problem solving: A path analysis. Journal of educational psychology, 86(2), 193.
• Phan, H. P. 2012. Relations between informational sources, self-efficacy and academic achievement: A developmental approach. Educational Psychology, 32, 81-105.
• Polat, M., Dilekmen, M., Yasul, A. F. (2015). Öğretmen adaylarının okula yabancılaşma ve akademik öz-yeterlik: Bir Chaıd analizi incelemesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 4, 214-232.
• Sakız, G. (2013). Başarıda anahtar kelime: Öz-yeterlik. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26 (1), 185-209. Schraw, G. (1998). Promoting general metacognitive awareness. Instructional Science, 26, 113-125.
• Schunk, D. H., Mullen, C. A. (2012). Self- efficacy as an engaged learner. In S. L. Christenson, A. L. Reschly ve C. Wylie (Eds.), Handbook of research on student engagement, (pp. 219-235). New York: Springer.
• Schunk, D. H., Pajares, F. (2009). Self-Efficacy Theory. In Kathryn R. Wentzel & Allan Wigfield (Eds.), Handbook of motivation at school. New York: Routledge.
• Schunk, D. H., Zimmerman, B. J. (2007). Influencing children’s self-efficacy and self-regulation of reading and writing through modeling. Reading and Writing Quarterly, 23, 7-25.
• Schunk, D. H., Pajares, F. (2002). The development of academic self-efficacy. In A. Wigfield & J. S. Eccles (Eds.), Development of achievement motivation. London: Academic Press.
• Schunk, D.H., Pintrich, P.R., Meece, J.L., (2010). Motivation in education. Third Edition. New Jersey: Pearson Education.
• Slavin, R. E. (2012). Eğitim psikolojisi. (Çev. Edit. G. Yüksel). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Şeker, S. S. (2014). The examınatıon of the relationship between the level of preservice music teachers academic self-efficacy and attitudes towards instrumental practise. Fine Arts, 9 (3), 135-149.
• Tabancalı, E., Çelik, K. (2013). Öğretmen adaylarının akademik öz yeterlikleri ile öğretmen öz yeterlikleri arasındaki ilişki. International Journal of Human Sciences, 10, 1, 1167-1184.
• Tavakolizadeh, J., Tabari, J., Akbari, A. (2015). Academic self-efficacy: predictive role of attachment styles and meta-cognitive skills. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 171, 113 – 120.
• Telef, B. B., Karaca, R. (2011). Ergenlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik semptomlarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8 (16), 499-518.
• Telef, B. B. ve Karaca, R. (2012). Çocuklar İçin Öz-yeterlik Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 169-187.
• Tok, H., Özgan, H., Döş, B. (2010). Assessıng metacognitive awareness and Learning strategies as positive predictors for success in a distance learning class. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 123-134.
• Tschannen-Moran, M., Johnson, D. (2011). Exploring literacy teachers’ self-efficacy beliefs: Potential sources at play. Teaching and Teacher Education,27(4), 751-761.
• Tunca, N., Alkın-Şahin, S. (2014). Öğretmen adaylarının bilişötesi (üst biliş) öğrenme stratejileri ile akademik öz yeterlik inançları arasındaki ilişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 4(1), 47-56.
• Usher, E. L. (2009). Sources of middle school students’ self-efficacy in mathematics: A qualitative investigation. American Educational Research Journal, 46, 1, 275-314.
• Usher, E. L. ve Pajares, F. (2006). Sources of academic and self- regulatory efficacy beliefs of entering middle school students. Contemporary Educational Psychology, 31, 125-141.
• Usher, E. L. ve Pajares, F. (2008). Self-efficacy for self-regulated learning a validation study. Educational and Psychological Measurement, 68, 3, 443-463.
• Usher, E. L. ve Pajares, F. (2008). Sources of self- efficacy in schools: Critical review of the literatüre and future directions. Review of Educational Research, 78, 4, 751-796.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2014). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yenilmez, K. (2016). Öğretmen adaylarının akademik öz-yeterlikleri ve matematik öğretimine yönelik öz-yeterliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 324-322.
• Yıldırım, A., Doğanay, A., Türkoğlu, A. (2009). Okulda başarı için ders çalışma ve öğrenme yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldız, D. (2015). 8. Sınıf öğrencilerinin bilişüstü farkındalık ve akademik öz yeterlik düzeyleri, motivasyonel inançları ve TEOG sınavı Türkçe puanları: Bir yapısal eşitlik modeli denemesi. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 8, XXIII, 41-61.
• Yılmaz, M., Gürçay, D. ve Ekici, G. (2007). Akademik özyeterlik ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,33(33).
• Zhang, L. J. ve Wu, A. (2009). Chinese senior high school EFL students’ metacognitive awareness and reading-strategy use. Reading in a Foreign Language, 21, 1, 37-59.
• Zimmerman, B. J. (1989). A social cognitive view of self-regulated academic learning. Journal of Educational Psychology, 81, 3, 329-339.
• Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25, 82–91.
• Zimmerman, B. J., Bandura, A. ve Martinez-Pons, M. (1992). Self-motivation for academic attainment: The role of self-efficacy beliefs and personal goal setting. American Educational Research Journal, 29, 3, 663-676.