Öğretmen Adaylarının Özel Yetenekli Öğrenciyi Aday Gösterme Tercihlerini Etkileyen Faktörler

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 1, 1729 - 1758, 25.12.2019

İbrahim Akar

Öz

Bu araştırmanın amacı öğretmen adaylarının özel yetenekli öğrenciyi aday gösterme tercihlerinin farklı değişkenlerden etkilenip etkilenmediklerini ortaya çıkarmaktır. Araştırma dördüncü sınıf düzeyindeki 178 öğretmen adayının katılımıyla gerçekleştirilmiş olup veriler 11 farklı öğrenci profili kullanılarak toplanmıştır. Toplanan veriler, profillere konu olan öğrenci özellikleri ile öğretmen adaylarının sahip oldukları demografik özelliklerin profile konu olan öğrenciyi aday gösterme tercihleri üzerindeki etkileşim etkisini ortaya çıkarmak amacıyla çok faktörlü varyans analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular, öğretmen adaylarının tercihlerinin öğretmen adayının cinsiyeti, özel yetenekli bir yakınının olması ve özel yetenekli bir öğrenciyi gözlemlemiş olması ile öğrencinin merak duyduğu ders, cinsiyeti, merak alanı, merak süresi, yetenek konusu (matematik/okuma), organize olması, dikkati, duyguları, ailede özel yetenek geçmişi ve ailenin ekonomik durumdan etkilendiğini göstermiştir. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının özel yetenekli öğrenciyi aday gösterme tercihlerinde hem kendi hem de profillerde verilen öğrenci özelliklerinden etkilenerek nesnel davranamadıkları ortaya çıkmıştır. Ayrıca, sadece özel eğitim dersi almış olmanın özel yetenekli öğrenci özellikleri ile tanışmada yeterli olmadığı sonucuna da varılmıştır. Araştırma sonucuna paralel olarak uygulamaya ve araştırmaya dönük önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Özel yetenek, öğretmen adayı, özel yetenekli öğrenci tercihi

Factors that Influence Prospective Teachers’ Gifted Referral Decisions

Öz

The purpose of this research study was to investigate the factors that influence prospective teachers’ referral decisions for gifted students. Participants were 178 fourth grade prospective teachers. Data were collected via Student Profiles Survey which includes 11 different profiles, and participants were asked to rate each profile on a 4th Likert scale. Multiple factors analysis of variance was used to analyze the interaction effect of participants’ profile rates between their demographic properties and student characteristics embedded in profiles. Findings revealed that prospective teachers’ referral decisions were influenced by their gender, having a relative/being familiar someone identified as gifted, having observed a gifted student and students’ gender, subject, area of passion, length of passion, ability(math/reading), organization, attention, emotion, economic status and family history in gifted education. In conclusion, participant prospective teachers’ have possession of stereotypical views and prejudgments, and these influenced them being biased in their referral decisions. Besides, having taken only the special education course seemed to be insufficient to help prospective teachers in meeting with characteristics of gifted students. A number of recommendations for practice and future research were developed in parallel with research conclusion.

Anahtar Kelimeler

Gifted student, prospective teachers, referral decisions

Kaynakça

• Akar, İ. & Şengil-Akar, Ş. (2012). İlköğretim okullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin üstün yetenek kavramı hakkındaki görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 423-436.
• Akar, İ. & Uluman, M. (2013). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli öğrencileri doğru aday gösterme durumları. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(3), 199-212.
• Alvidrez, J., & Weinstein, R. S. (1999). Early teacher perceptions and later student academic achievement. Journal of educational psychology, 91(4), 731.
• Betts, G. T., & Neihart, M. (1988) ‘Profiles of the gifted and talented’, Gifted Child Quarterly, 32 (2), 248–253.
• Bianco, M. (2005). The effects of disability labels on special education and general education teachers' referrals for gifted programs. Learning Disability Quarterly, 28(4), 285-293.
• Bianco, M., & Leech, N. L. (2010). Twice-exceptional learners: Effects of teacher preparation and disability labels on gifted referrals. Teacher education and special education, 33(4), 319-334.
• Bianco, M., Harris, B., Garrison-Wade, D., & Leech, N. (2011). Gifted girls: Gender bias in gifted referrals. Roeper Review, 33(3), 170-181.
• Çapan, B. E. (2010). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli öğrencilere ilişkin metaforik algıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(12), 140-154.
• Dağlıoğlu, H. E. (1995). İlkokul 2.-5. sınıflara devam eden çocuklar arasında üstün yetenekli olanların belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Demirhan, E., Uyanık, G. K., Güngören, Ö. C., & Erdoğan, D. G. (2016). An examination of pre-service classroom teaching programs in terms of gifted education in Turkey. Journal for the Education of Gifted Young Scientists, 4(2), 15-28.
• Duran, A., & Dağlıoğlu, H. E. (2017). Okul öncesi öğretmen adaylarının üstün yetenekli çocuklara ilişkin metaforik algıları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3), 855-881.
• Elhoweris, H., Mutua, K., Alsheikh, N., & Holloway, P. (2005). Effect of children's ethnicity on teachers' referral and recommendation decisions in gifted and talented programs. Remedial and special education, 26(1), 25-31.
• Erdimez, O. (2017). Turkish pre-service elementary school teachers‘ perceptions of giftedness and factors affecting their referral decisions. Unpublished Dissertation. University of Arizona, Tucson.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education. New York: McGrow-Hill.
• Gear, G. H. (1976). Accuracy of teacher judgement in identifying intellectually gifted children: a review of the literature. Gifted Child Quarterly, 20, 478–90.
• Gear, G. H. (1978). Effects of training on teachers' accuracy in the identification of gifted children. Gifted Child Quarterly, 22(1), 90-97.
• Gencel, İ. E., & Satmaz, İ. (2017). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli öğrencilerin eğitimine yönelik tutumları. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 7(14), 49-62.
• Gökdere, M., & Ayvacı, H. Ş. (2004). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklar ve özellikleri ile ilgili bilgi seviyelerinin belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 17-26.
• Gürsel, O. (2008). Özel eğitimde değerlendirme. Diken, İ. H. (Ed). Özel eğitim içinde (s. 29-58). Ankara: Pegem Akademi.
• Hernández-Torrano, D., & Tursunbayeva, X. (2016). Are teachers biased when nominating students for gifted services? Evidence from Kazakhstan. High Ability Studies, 27(2), 165-177.
• Jacobs, J. C. (1971). Effectiveness of teacher and parent identification of gifted children as a function of school level. Psychology in the Schools, 8 (2), 140–142.
• Koca, C. (2009). Gender interaction in coed physical education: a study in Turkey. Adolescence, 44(173), 165-185.
• McBee, M. T. (2006). A descriptive analysis of referral sources for gifted identification screening by race and socioeconomic status. Journal of Secondary Gifted Education, 17(2), 103-111.
• MEB. (2016). Bilim ve sanat merkezleri yönergesi. Ankara: MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• MEB. (2018). Bilim ve sanat merkezleri öğrenci tanılama ve yerleştirme kılavuzu 2018-2019. Ankara: MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Metin, N., Şenol, F. B., & İnce, E. (2017). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli çocukların eğitimine yönelik tutumlarının belirlenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 10(1), 95-116.
• Olivares, R. A., & Rosenthal, N. (1992). Gender Equity and Classroom Experiences: A Review of Research. (ERIC Reproduction Service No: 366701). 19.09.2018 tarihinde https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED366701.pdf bağlantısından erişildi.
• Pegnato, C. W., & Birch, J. W. (1959). Locating gifted children in junior high schools – a comparison of methods. Exceptional Children, 25, 300-304.
• Powell, T., & Siegle, D. (2000). Teacher bias in identifying gifted and talented students. The National Research Center on the Gifted and Talented Newsletter, Spring, 13-15.
• Rohrer, J. C. (1995). Primary teacher conceptions of giftedness: Image, evidence and nonevidence. Journal for the Education of the Gifted, 18(3), 269-283.
• Sadker, M., & Sadker, D. (1993). Fair and Square? Creating a Nonsexist Classroom. Instructor, 102(7), 44-45,67-68.
• Schack, G. D., & Starko, A. J. (1990). Identification of gifted students: An analysis of criteria preferred by preservice teachers, classroom teachers, and teachers of the gifted. Journal for the Education of the Gifted, 13, 346-363.
• Siegle, D., & Powell, T. (2004). Exploring teacher biases when nominating students for gifted programs. Gifted Child Quarterly, 48(1), 21-29.
• Siegle, D., Moore, M., Mann, L. R., & Wilson, E. H. (2010). Factors that influence in-service and pre-service teachers‘ nominations of students for the gifted and talented programs. Journal for the Education of the Gifted, 33, 337-360.
• Tortop, H. S. (2014). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli ve çok kültürlü eğitime ilişkin tutumları. Üstün Yetenekliler Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 16-26.
• Yıldırım, H. İ., & Öz, A. Ş. (2018). Öğretmen adaylarının özel yeteneklilerin eğitimine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47(özel sayı 1), 91-108.
• YÖK. (2018). Yeni öğretmen yetiştirme lisans programları. 15.03.2019 tarihinde https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari adresinden erişildi.