Kurgusal Metinlerde Şiddet Olgusuyla Karşılaşan Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Ömer Seyfettin Öyküleri Bağlamında Şiddeti Algılamaları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 1, 1130 - 1160, 15.07.2021

Faruk Kayman Lokman Turan

https://doi.org/10.33711/yyuefd.957399

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, Ömer Seyfettin’in şiddet içeren eserleriyle karşılaşan ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin şiddetin farklı türlerinin yer aldığı bu eserler karşısında ortaya koydukları tepkileri tespit etmektir. Araştırmada nitel desenlerden olgubilim (fenomenoloji) kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Van ili Tuşba merkez ilçesine bağlı Van Ahmet Yesevi Borsa İstanbul Ortaokulu 5-C sınıfında öğrenim gören 20 öğrenci oluşturmuştur. Uygulama esnasında Ömer Seyfettin’in farklı şiddet türlerini içeren dört öyküsü araştırmacı tarafından öğrencilere okunmuştur. Öğrencilerin tepkilerini belirlemek amacıyla veri toplama araçlarından gözlem ve görüşme kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesi sürecinde içerik analizi yöntemine başvurulmuştur. Öğrencilerin eserlere verdikleri tepkiler; okuma alışkanlığı düzeyi, şiddetle ilgili yakın zamanlı yaşantı ve cinsiyet değişkenleriyle ilişkisi bakımından incelenmiştir. Uygulamadan yaklaşık altı ay sonra şiddet olgusunun çalışma grubunda bıraktığı izleri tespit etmek amacıyla eserleri hangi düzeyde hatırladıkları tespit edilmiştir. Buradan elde edilen sonuçlar da öğrencilerin verdikleri tepkilerin anlamlandırılmasında işe koşulmuştur. Öğrencilerin şiddet içeren eserlere; şiddetin nedenlerinden kaçış, şiddetin kendisinden kaçış, şiddetin sonuçlarından kaçış, kabullenme/onaylama gibi tepkiler verdiği görülmüştür. Sonuç olarak öğrencilerin verdikleri tepkilerin okuma alışkanlığı düzeyi, şiddetle ilgili yakın zamanlı yaşantı ve cinsiyete göre farklılaştığı tespit edilmiştir. Bunun yanında tepkilerin ortaya çıkmasında şiddetin türünün etkili olduğu görülmüştür. Bu sonuçlardan hareketle öğretmenlere ve araştırmacılara çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, Ömer Seyfettin, şiddet olgusu, Çocuk edebiyatı, Ömer Seyfettin, şiddet olgusu

Kaynakça

• Aktaş, E. ve Uzuner Yurt, S. (2017). Çocuk edebiyatı açısından Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde çocuğa göre olmayan unsurlar. International Online Journal of Educational Sciences, 9(1), 207-223.
• Aydın, B. (2010). Çocuk ve ergen psikolojisi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bölükbaş, F. (2003). Beyaz Lale öyküsünün şiddet-çocuk psikolojisi bağlamında değerlendirilmesi. Çocuk Edebiyatına ve Çocuk Hekimliğine Yansıyan Şiddet Sempozyumu içinde (s. 65-70). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• Büyükkavas Kuran, Ş. ve Ersözlü, Z. N. (2009). Sınıf öğretmenlerinin çocuk edebiyatına ilişkin görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,6(1), 1-17.
• Calp, M. (2017). Edebiyat bilgi ve kuramları (1. Baskı). İstanbul: Nobel Yayınları.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nicel, nitel ve karma yöntem yaklaşımları (4. Baskı Çev. Ed. Selçuk Beşir Demir). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Dağlıoğlu, H. E. ve Çamlıbel Çakmak, Ö. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayınlanan hikâye kitaplarının şiddet ve korku öğeleri açısından incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 23(3), 510-534.
• Deveci, H., Karadağ, R., ve Yılmaz, F. (2008). İlköğretim öğrencilerinin şiddet algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 24(24), 351-368. Dilidüzgün, S. (1996). Çağdaş çocuk yazını (1. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dinçer, F. ve Yüksel, M. (2018). Aile içi şiddete şahit olan çocuklar: Bir alanyazın derlemesi. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 2(2), 130-141.
• Durualp, E., Çiçekoğlu, P. ve Durualp , E. (2013). Sekizinci sınıf öğrencilerinin kitap okumaya yönelik tutumlarının internet ve kitap okuma alışkanlıkları açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(1), 115-132.
• Fırat, H. (2012). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hazırlanan masal ve öykü kitaplarının korku ve şiddet öğeleri açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Fırat, H. ve Çeker, S. (2016). Çocuk kitaplarında dilin şiddet aracı olarak kullanımı. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Özel Sayı, 83-107.
• Fırat, H., Güleç, H. ve Şahin, Ç. (2013). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hazırlanan masal ve öykü kitaplarının korku ve şiddet öğeleri açısından incelenmesi. International Journal of Social Science,6(5), 217-241.
• Fırtına, Ö. (2003). Alman çocuk edebiyatında şiddet unsuruna bir örnek. Çocuk Edebiyatına ve Çocuk Hekimliğine Yansıyan Şiddet Sempozyumu içinde (s. 27-31). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• Gözütok, F. D., Er, K. O. ve Karacaoğlu, C. (2006). Okulda dayak (1996 ve 2006 yılları karşılaştırması). Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 75, 227-236.
• Gündüz, B. (2015). Üniversite 1. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıkları ve eleştirel okuma becerileri üzerine bir durum çalışması (Yüksek lisans tezi). Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Güney, N. (2007). Kemalettin Tuğcu’nun elli romanında ölüm ve şiddet konusunun incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Erzurum. İçözü, N. (2003). Kim korkar palyaçodan ya da şeytan bunun neresinde?. Çocuk Edebiyatına ve Çocuk Hekimliğine Yansıyan Şiddet Sempozyumu içinde (s. 58-63). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• İlkhan, İ. ve Koç, Y. (2003). Edebiyatta çocuğa yansıyan sosyolojik ve psikolojik şiddet eylemi üzerine. Çocuk Edebiyatına ve Çocuk Hekimliğine Yansıyan Şiddet Sempozyumu içinde (s. 10-16). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• Kandemir, H. ve Demiroğlu Memiş, A. (2019). Beşinci sınıf öğrencilerinin üstbilişsel okuduğunu anlama farkındalığı ile okuduğunu anlama ve okuma tutumlarının incelenmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5, 67-82.
• Kaya, M. ve Erdem, İ. (2020). Çocuk edebiyatı eserlerinin 7. sınıf öğrencilerinin empati becerisinin gelişimine etkisi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 79-114.
• Kaya, M. ve Tanrıverdi, S. (2020). Sorun odaklı bir durumdan çözüm odaklı bir duruma yöneliş: edebî eserlerde karakter tahlili. Journal of History School, 46, 1784-1798.
• Koşmak, F. (2003). Jose Mauro de Vasconcelos’un Şeker Portakalı adlı eserinde görünen çocuğa yönelik şiddet. Çocuk Edebiyatına ve Çocuk Hekimliğine Yansıyan Şiddet Sempozyumu içinde (s. 125-130). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• Köseoğlu, E. (2011). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Kuzu, T. (2003). Masallarda üvey anne şiddeti. Çocuk Edebiyatına ve Çocuk Hekimliğine Yansıyan Şiddet Sempozyumu içinde (s. 22-26). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• Lukens, R. J. (2002). A critical handbook of children’s literatüre (7th edition).USA: Diane Publishing.
• Meral, A. (2016). Ömer Seyfettin öykülerinin çocuk edebiyatı ölçütleri açısından değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Neydim, N. (2003). Çocuk edebiyatı. İstanbul: Bu Yayınevi.
• Nimon, M. (1993). Violence in children’s literature today [microform] / Maureen Nimon Distributed by ERICClearinghouse,[Washington,D.C.] http://www.eric.ed.gov/contentdelivery/servlet/ERICServlet?accno=ED399935
• Öztürk, H. (2017). Çocuk edebiyatında ölüm teması (Okur merkezli bir araştırma) (Doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Sallabaş, M. E. (2008). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları ve okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 141–155.
• Sever, S. (2002). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet (Milli Eğitim Temel Yasası ve Çocuk Haklarına Dair Sözleşme bağlamında bir değerlendirme). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1), 25-37.
• Sivri, M. (2003). Kafka’nın “Babama Mektubu” ve Susanna Tamaro’nun “Öyle Bir Çocukluk (Tek Ses İçin)” adlı öyküsünde kötü tanımlanmış çocukların dramı ve şiddetin kaynağı. Çocuk Edebiyatına ve Çocuk Hekimliğine Yansıyan Şiddet Sempozyumu içinde (s. 81-98). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• Şenol, D. ve Mazman, İ. (2014). Çocuğa uygulanan şiddet: Türkiye özelinde sosyolojik bir yaklaşım. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16 (26), 11-17.
• TBMM. (2007). Türkiye’de ortaöğretime devam eden öğrencilerde ve ceza ve infaz kurumlarında bulunan tutuklu ve hükümlü çocuklarda şiddet ve bunu etkileyen etkenlerin saptanması, Meclis Araştırma Komisyonu Raporu, (Nu: 10/337, 343, 356, 357).
• Tosunoğlu, M., Haktanır, G., Çocuk, H. E. ve Gök, Z. (2008, Mart). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerine göre Ömer Seyfettin. II. Dünden Bugüne Ömer Seyfettin Sempozyumu’nda sunulan sözlü bildiri, Balıkesir.
• Turan, L. (2013). Çocuk yayınlarında yer alan bazı olumsuzluklar. Yılar ve Turan (Ed.), Eğitim fakülteleri için çocuk edebiyatı içinde(4. Baskı, ss. 201-224). Ankara: Pegem Akademi.
• Türcan Yüksel, G. (2008). 9-11 yaş grubu çocukları için Ömer Seyfettin’in öyküleri ile ilgili bir değerlendirme (Yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Ustaoğlu, P. (2006). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde çocuğa görelik açısından olumluluklar ve olumsuzluklar (Yüksek lisans tezi).Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Yavuzer, H. (1987). Çocuk psikolojisi (3. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldız, Ç. (2009). İlköğretim öğrencilerinin çocuk kitaplarına ilişkin görüşleri (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.