Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Stresleri, Kariyer Kararında Ailenin Etkisi ve Kariyer Kararı Verme Yetkinlik Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 1, 192 - 212, 21.04.2022

Gülden Aşık , Hanife Akgül

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1083796

Cited By: 5

Öz

Hayat boyunca bireyler birçok önemli kararlar verirler, bunlardan birisi de kariyer konusunda alınan kararlardır. Kariyer kararı verilirken birey oluşturduğu alternatif seçenekler içinden ilgi, yetenek, değer ve kişiliğine uygun olanı tercih ederek meslek alanını ve dolayısıyla kariyer yaşamını oluşturmaktadır. Bu çalışmada özellikle kariyer sürecinde aile etkilerinin bireylerin kariyer kararını ve kariyer sürecini şekillendirdiğine dikkat çekilmektedir. Buradan hareketle üniversite öğrencilerinin kariyer kararı verme yetkinlikleri ile kariyer kararında aile etkileri ve kariyer streslerinin birbirleriyle anlamlı bir ilişki gösterip göstermediğinin araştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nde 2019-2020 eğitim öğretim yılında eğitim alan öğrenciler oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemini ise; 284’ü kadın ve 216’sı erkek olmak üzere toplam 500 katılımcı oluşmuştur. Araştırma ilişkisel tarama modeline dayalı betimsel bir çalışmadır. Araştırma verileri Kariyer Kararı Verme Yetkinliği Ölçeği (KKVYÖ), Kariyer Stresi Ölçeği (KSÖ), Kariyer Seçiminde Aile Etkisi Ölçeği (KSAEÖ) ve araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu ile elde edilmiştir. Araştırma sonucunda kariyer kararı verme yetkinlik algısı ile kariyer stresi arasında negatif yönde ve orta düzeyde, kariyer kararında aile etkisi ile arasında pozitif ve düşük düzeyde anlamlı ilişkilerin olduğu saptanmıştır. Çoklu regresyon analizleri sonucunda kariyer stresi ve kariyer kararında aileden etkilenme düzeylerinin, kariyer kararı verme yetkinliğini %14 oranında ve anlamlı düzeyde yordadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kariyer kararı, Kariyer kararı verme yetkinliği, Kariyer stresi, Kariyer kararında aile etkisi

The Study of The Relation Between University Students' Career Stress, Family's İnfluence on Career Choices And The Perceptions of Compentence in Career Decision Making

Öz

One of the most important decisions made throughout life is career decisions.While making a career decision, the individual chooses the one that is suitable for their interest, ability, value and personality among the alternative options their creates, thus forming their career and thus their career life. In this study, it is pointed out that family effects shape the career decision and career process of individuals, especially in the career process. From this point of view, it is aimed to investigate whether university students' career decision making competencies and family effects on career decision and career stress show a significant relationship with each other. The group of the research consists of students studying at Çanakkale Onsekiz Mart University in the 2019-2020 academic year. The sample of the study is; a total of 500 participants consisted of 284 women and 216 men.The research is a descriptive study based on correlational survey model. The research data were obtained with Career Decision-Making Competence Scale, Career Stress Scale, Family Impact On Career Decision Scale and Personal Information Form developed by the researcher. Multiple regression analysis were used in the analysis of the data. As a result of the study, it is determined that there are significant correlations between competence perception of career decision-making and career stress negatively and moderate; competence perception of career decision- making and family impact on career decision positively and low-level. In consequence of multiple regression analysis, it is concluded that competence of career decision-making is affected in significant level and at the rate of 14% by career stress and level of family predict on career decision.

Anahtar Kelimeler

Career decision, Competence of career decision-making, Career stress, Family impact on career decision.

Kaynakça

• Allison P. D. (1999). Multiple regression: A primer. thousand oaks.California: Pine Forge Press.
• Araz, Ç. (2019). Güzel sanatlar lisesi müzik bölümü öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeyleri ve ailelerin meslek seçimlerine etkisinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon Üniversitesi, Trabzon.
• Atılgan, S. (2017). Lise öğrencilerinde kaygı ve stresin yordayıcısı olarak kariyer kararı yetkinlik beklentisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. englewood cliffs.NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. englewood cliffs,NJ: Prentice-Hall.
• Baran, G. ve Yurteri Tiryaki, A. (2016). Aile yaşam döngüsü, Gülen Baran. (Ed.) Aile yaşam dinamiği (s. 1-24). Ankara: Pelikan Yayıncılık.
• Berry, W. D.&Feldman, S. (1985). Multiple regression in practice. sage university paper series on quantitative applications in the social sciences, 07-050. CA: Sage, Newbury Park.
• Betz, N. E. & Voyten, K. K. (1997). Efficacy and outcome expectations ınfluence career exploration and decidedness. The Career Development Quarterly, 46(2), 179-189.
• Betz, N. E., Klein K. L. & Taylor, K. M. (1996). Evaluation of a short form of the career decision-making self-efficacy scale. Journal of Career Assessment, 4(1), 47-57. https://doi.org/10.1177/10697279600400103
• Bozgeyikli, H. (2004). Meslek kararı verme yetkinlik ölçeğinin geliştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,11, 221-234.
• Bozgeyikli, H., Bacanlı, F. ve Doğan, H. (2009). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin mesleki karar verme yetkinliklerinin yordayıcılarının incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 125-136.
• Choi, B. Y., Park, H., Nam, S. K., Lee, J., Cho, D. & Lee, S. M. (2011). The development and initial psychometric evaluation of the korean career stress ınventory for college students. The Career Development Quarterly, 59(6), 559-572.
• Chung, Y. B. (2002). Career decision-making self-efficacy and career commitment: Gender and ethnic differences among college students. Journal of Career Development, 28(4), 277-284.
• Çapan, B. E. ve Owen, F.K. (2020). FeTeMM öğrencilerinin kariyer seçme nedenleri, kariyer bilgi kaynakları ve ihtiyaçları. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 3(1), 1-31.
• Fouad, N. A., Cotter, E. W., Fitzpatrick, M. E., Kantamneni, N., Carter, L., & Bernfeld, S. (2010). Development and validation of the family influence scale. Journal of Career Assessment, 18(3), 276-291.
• Fouad, N. A., Guillen, A., Harris-Hodge, E., Henry, C., Novakovic, A., Terry, S. & Kantamneni, N. (2006). Need, awareness, and use of career services for college students. Journal of Career Assessment, 14(4), 407-420.
• Gün, G. (2018). Kariyer değerlerinin kariyer karar yetkinliğine etkisi ulusal kültürün aracı rolü. European Journal of Managerial Research Dergisi, 2(2), 1-22.
• Günay A. ve Çelik, R. (2019). Kariyer stresinin psikolojik iyi oluş ve iyimserlik değişkenleriyle yordanması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(33), 205-217.
• Gürpınar, A. C., Emül, B. ve Siyez, D. M. (2021). Öğretmen adaylarında kariyer yetkinlik beklentisi ve mesleki sonuç beklentisi: kariyer stresinin aracı rolü. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 220-237.
• Hackett, S. & Betz, N. E. (1881). A self-efficacy approach to the career development of women. Journal of Vocational Behavior, 18(3), 326-339.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E. & Tatham, R. L. (2013). Multivariate data analysis. England: Essex.
• Hamamcı, Z., Bacanlı, F. ve Doğan, H. (2013). İlköğretim ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin mesleki ve eğitsel kararlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(44), 284-299.
• Hampton, N. Z. & Mason, E. (2003). Learning disabilities, gender, sourcesof efficacy, self-efficacy beliefs, and academic achievement in high school students. Journal of School Psychology, 41(2), 101-112.
• Jiang, Z. (2014). Emotional intelligence and career decision-making self-efficacy: national and gender differences. Journal of Employment Counseling, 51(3), 112-124.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Keller, B. K. & Whiston, S. C. (2008). The role of parental influences on young adolescents career development. Journal of Career Assessment, 16(2), 198-217. https://doi.org/10.1177/10690727073113206.
• Koçakoğlu, M. G. ve Yalçın, B. (2020). Kariyer gelişim sürecinde aile. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 6(37), 1921-1929.
• Lapan, R. T., Hinkelman, J. M., Adams, A. & Turner, S. (1999). Understanding rural adolescents’ interest, valeus and efficacy expectations. Journal of Career Development, 26(2), 107-124.
• Lent, R. W. & Brown, S. D. (1996). Social cognitive approach to career development: An overview. The Career Development Quarterly, 44(4), 310-321.
• Lent, R. W., Lopez, F. G.& Bieschke, K. J. (1993). Predicting mathematics-related choice and success behaviors: Test of an expanded social cognitive model. Journal of Vocational Behavior, 42(2), 223-236.
• Luzzo, D. A. (1993). Value of career-decision-making self-efficacy in predicting career- decision-making attitudes and skills. Journal of Counseling Psychology, 40(2),194.
• Nordvik, H. (1996). Relationships between Holland’s vocational typology, Shein’s career anchors and Myres-Briggs’ types. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 69(3), 263-275.
• Osipow, S. H. (1968). Theories of career development. New York:Appleton-Century-Crofts.
• Öksüz, Y. ve Karalar, M. (2020). Ortaokul öğrencilerinin meslek kararı verme yetkinliğinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Cumhuriyet Uluslarası Eğitim Dergisi, 9(1), 158-174.
• Özden, K. ve Sertel-Berk, Ö. (2017). Kariyer Stresi Ölçeği’nin (KSÖ) Türkçe’ye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin sınanması. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 37(1), 35-51.
• Özen, Y. (2011). Kişisel sorumluluk bağlamında kariyer seçimini etkileyen sosyal psikolojik faktörler. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 2(3), 81-96.
• Özkan, B. (2018). Üniversite öğrencilerinin bağlanma stillerinin stres düzeyi, stresle baş etme yöntemleri ve farklı demografik özelliklere göre incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa.
• Özünlü, M. B. ve Bacanlı, F. (2015). Kariyer Seçiminde Aile Etkisi Ölçeği’nin lise öğrencileri için Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 13-32.
• Savickas, M. L. (2002). Career Construction: A developmental theory of vocational behavior. D. Brown (Ed). In: Career Choice and Development. (s. 42-70). San Francisco: Jossey-Bass.
• Sheu, H. B., Lent, R. W., Brown, S. D., Miller, M. J., Hennessy, K. D. & Duffy, R. D. (2010). Testing the choice model of social cognitive career theory across Holland themes: A meta-analytic path analysis. Journal of Vocational Behavior, 76(2), 252-264.
• Şahin, A. (2018). Üniversite öğrencilerinin algılanan stres düzeylerinin fakülte türü ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 28-35.
• Taş, M ve Özmen, M. (2019). Meslek seçiminde aile desteği ve kariyer uyum yetenekleri ilişkisi: Olumlu gelecek beklentisinin aracılık rolü. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 736-761.
• Taylor, K. M. & Popma, J. (1990). An examination of the relationships among career decision-making self-efficacy, career salience, locus of control, and vocational indecision. Journal of vocational behavior, 37(1), 17-31.
• Tecimer, S. (2017). Lise öğrencilerinin kariyer gelişiminde aile rolünün farklı değişkenlere göre incelenmesi(Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Doğu Akdeniz Üniversitesi, Gazimağusa.
• Ulaş, Ö., ve Yıldırım, İ. (2016). Kariyer kararı verme yetkinliği ölçeği’nin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(45), 77-90.
• Ülker, A. (2015). Kız meslek lisesi öğrencilerinde kariyer kararı yetkinlik beklentisinin yordayıcısı olarak aile etkisi(Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mevlana Üniversitesi, Konya.