Ortaokul Öğrencileri için Öğrenilmiş Çaresizlik Eğilimi Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 2, 774 - 800, 22.08.2023

Ömer Kutlu , Neslihan Tuğçe Özyeter

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1247438

Öz

Öğrenilmiş çaresizlik kavramı öğrenme süreciyle ilişkilidir. Başa çıkılması oldukça zor olan bu durum bireyde güdüsel, bilişsel ve heyecansal değişmelere yol açabilir ve yaşamında onarılamaz izler bırakabilir. Bireyin yaşamında olumsuz izler bırakan bu psikolojik özelliğin küçük yaş gruplarında ölçülmesi, gerekli önlemlerin alınması açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle Öğrenilmiş Çaresizlik Eğilimi Ölçeği geliştirme çalışması gerçekleştirilmiştir. Nedensel Yükleme Kuramı doğrultusunda yazılan 30 maddenin genel özel, içsel dışsal ve değişebilir değişmez yüklemelere uygun olmasına dikkat edilmiştir. Geliştirilen 30 madde uzman görüşüne sunulmuştur. Veriye dayalı geçerlik ve güvenirlik kanıtlarının sunulabilmesi için ortaokul öğrencilerinden iki ayrı oturumda veri toplanmıştır. İlk grup 299; ikinci grup ise 210 öğrenciden oluşmuştur. İlk gruptan toplanan verilerle açımlayıcı faktör analizi; ikinci gruptan toplanan verilerle doğrulayıcı faktör analizi çalışması yapılmıştır. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri sonucunda 14 maddeden oluşan 3 faktörlü yapı kabul edilmiştir. Ölçeğin ölçüt geçerliği çalışması için Beck Umutsuzluk Ölçeği ile korelasyonu incelenmiştir. Tüm geçerlik çalışmaları, ölçeğin geçerli sonuçlar ürettiğini ortaya koymuştur. Öğrenilmiş Çaresizlik Eğilimi Ölçeği’nin birleşik güvenirlik katsayısı ölçeğin güvenilir sonuçlar ortaya koyduğunu göstermiştir. Geliştirilen ölçeğin ortaokul öğrencilerinin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerini belirlemede kullanılabilineceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Öğrenilmiş çaresizlik, nedensel atıf, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik

Development of the Learned Helplessness Tendency Scale for Secondary School Students: Validity and Reliability Studies

Öz

The concept of learned helplessness is related to the learning process. This situation which is hard to dealt with can lead to motivational, cognitive and emotional changes and may leave irremediable traces. Therefore, measuring this construct especially in youngsters is thought to be important. That’s why the Learned Helplessness Tendency Scale was developed. 30 items were developed on the basis of Causal Attribution Theory. Item pool was presented to the expert group. In order to provide data-based evidence of validity and reliability, data were collected from secondary school students. EFA group consists of 299 observations while the CFA consists of 210. As a result of the explanatory and confirmatory factor analyzes, a 3-factor structure consisting of 14 items was accepted. For criterion validity study, its correlation with the Beck Hopelessness Inventory was examined. All validity studies show that the developed scale produces valid results. Composite reliability coefficient proved that the scale produced reliable results. The Learned Helplessness Tendency Scale produces valid and reliable scores for secondary school students. The developed Learned Helplessness Tendency Scale is thought to be used to determine the learned helplessness levels of secondary school students.

Anahtar Kelimeler

learned helplessness, causal attributions, scale development, validity, reliability

Kaynakça

• Abramson L.Y., Garber J., & Seligman M.E.P. (1980) Learned helplessness in humans: An attributional analysis. In J. Garber & M.E.P. Seligman (Eds.), Human helplessness: Theory and applications (p. 3-34). Academic Press.
• Abramson, L.Y., Metalsky, G.I., & Alloy, L.B. (1989). Hopelessness depression: A theory-based subtype of depression. Psychological Review, 96, 358-372. https://doi.org/10.1037/0033-295X.96.2.358
• Abramson, L.Y., Seligman, M.E., & Teasdale, J.D. (1978). Learned helplessness in humans: Critique and reformulation. Journal of Abnormal Psychology, 87(1), 49-74. https://doi.org/10.1037/0021-843X.87.1.49
• Avcı, E. (2008). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin akademik başarıları ile öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri arasındaki ilişki [Doctoral dissertation]. Dokuz Eylül University
• Aydın, A.G. (1985). Sosyal başarı eğitimi ile sosyal beceri eğitiminin çocuklarda öğrenilmiş çaresizlik davranışının ortadan kaldırılmasına etkisi [Unpublished doctoral dissertation] Hacettepe University.
• Bandalos, D.L. (2018). Measurement theory and applications for the social sciences. Guilford Publications.
• Bandalos, D.L., & Finney, S.J. (2010). Factor analysis: Exploratory and confirmatory factor analysis. In G. R. Hancock & R. O. Mueller (Eds.), The reviewer's guide to quantitative methods in the social sciences (p. 93-114). Routledge.
• Barutçu, E., & Çöllü, B. (2020). Öğrenilmiş çaresizlik ile motivasyon arasındaki ilişki: Pamukkale Üniversitesi öğrencileri üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 1-13. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/53017/705003
• Beck, A.T., Weissman, A., Lester, D., & Trexler, L. (1974). The measurement of pessimism: The hopelessness scale. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 42(6), 861-865. https://doi.org/10.1037/h0037562
• Biber, M. (2014). Üniversite öğrencilerine yönelik matematikte öğrenilmiş çaresizlik ölçeği geliştirilmesi. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 33(2), 492-504. https://doi.org/10.7822/omuefd.33.2.11
• Boysan, M. (2020) An integration of quadripartite and helplessnesshopelessness models of depression using the Turkish version of the Learned Helplessness Scale (LHS). British Journal of Guidance & Counselling, 48(5), 650-669. https://doi.org/10.1080/03069885.2019.1612033
• Boysan, M. (2020). An integration of quadripartite and helplessness-hopelessness models of depression using the Turkish version of the Learned Helplessness Scale (LHS). British Journal of Guidance & Counselling, 48(5), 650-669. https://doi.org/10.1080/03069885.2019.1612033
• Ciżkowicz, B. (2021). Validation of the Short School Helplessness Scale (SBS-S). Przegląd Badań Edukacyjnych (Educational Studies Review), 1(32), 251-270. http://dx.doi.org/10.12775/PBE.2021.015
• Comrey, A. L., & Lee, H. B. (1992). Interpretation and application of factor analytic results. In A first course in factor analysis, Psychology Press
• Cooley, W.W., & Lohnes, P. (1962). Multivariate procedures in the behavioral sciences (2nd edition). Wiley. DeVellis, R.F. (2016). Scale development: Theory and application. Sage Publications.
• DiStefano, C. (2002). The impact of categorization with confirmatory factor analysis. Structural Equation Modeling, 9, 327-346. https://doi.org/10.1207/S15328007SEM0903_2
• Durak, A. & Palabıyıkoğlu, R. (1994). Beck Umutsuzluk Ölçeği geçerlilik çalışması. Kriz Dergisi, 2(2), 311-319. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000071
• Düzgün, Ş., & Hayalioğlu, H. (2006). Öğrencilerde öğrenilmiş çaresizlik düzeyinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 404-413. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunikkefd/issue/2774/37177
• Evans, G. W. & Cassells, R. (2014). Childhood poverty, cumulative risk exposure, and mental health in emerging adults. Clinical Psychological Science, 2(3), 287-296. https://doi.org/10.1177/2167702613501496
• Field, A. (2000). Discovering statistics using SPSS for Windows. SAGE Publications.
• Fincham, F.D., Hokoda, A., & Sanders Jr, R. (1989). Learned helplessness, test anxiety, and academic achievement: A longitudinal analysis. Child development, 60, 138-145. https://www.jstor.org/stable/1131079
• Finney, S.J., & DiStefano, C. (2006). Non-normal and categorical data in structural equation modeling. In G.R. Hancock & R.O. Mueller (Eds), Structural equation modeling: A second course (p. 269-314). Information Age Publishing
• Fırat, C. (2009). Suça sürüklenmiş çocuklarda öğrenilmiş çaresizlik düzeyinin farklı değişkenler ve algılanan anne baba tutumları bakımından incelenmesi [Master's thesis] Maltepe University.
• Floyd, F.J., & Wideman, K.F. (1995). Factor analysis in the development and refinement of clinical assessment instruments. Psychological Assessments, 7, 286-299. https://doi.org/10.1037/1040-3590.7.3.286
• Gençtarih, B. (2019). Genç yetişkinlerde öğrenilmiş çaresizlik ve olumsuz değerlendirilme korkusu ile toplumsal cinsiyet rolleri tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Master's thesis] Mersin University.
• Grinker, R.R., Miller, J., Sabshin, M., Nunn, R., & Nunnally, J.C. (1961). The phenomena of depressions. Harper & Row.
• Hiroto, D.S., & Seligman M.E.P. (1975) Generality learned helplessness in man. Journal of Personality and Social Psychology, 31, 311-327
• Hovardaoğlu, S. (1986). Öğrenilmiş çaresizlik modeli. Psikoloji Dergisi, 5(20), 3-8. https://www.psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpd1300443319860000m000414.pdf
• Hulse, S.H., Egeth, H., & Deese, J. (1980). The psychology of learning. McGraw-Hill.
• Jöreskog, K.G., & Sörbom, D. (1996). LISREL 8: User’s reference guide. Scientific Software International. Kaiser, H.F. (1974). An index of factorial simplicity. Psychometrika, 39(1), 31-36. https://doi.org/10.1007/BF02291575
• Karapınar, P. B., Camgöz, S. M., & Tayfur, Ö. (2014). Örgütsel adalet-öğrenilmiş çaresizlik ilişkisinde cinsiyetin rolü̈: Bankacılık sektöründe bir araştırma. ODTÜ Geliştirme Dergisi, 41, 1-24. http://dx.doi.org/10.60165/metusd.v41i1.643
• Kaslow, N.J., & Nolen-Hoeksema, S. (1991). Children’s Attributional Style Questionnaire—Revised. Unpublished manuscript, Emory University.
• Kılıç, A., Uysal, I., & Atar, B. (2020). Comparison of confirmatory factor analysis estimation methods on binary data. International Journal of Assessment Tools in Education, 7(3), 451-487. https://doi.org/10.21449/ijate.660353
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (5th ed.). The Guilford Press.
• Koğ, O. U., Koğ, O. U., & Başer, N. E. (2011). Görselleştirme yaklaşımının matematikte öğrenilmiş çaresizliğe ve soyut düşünmeye etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 89-108. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/baebd/issue/3340/46238
• Maier, S. F. & Seligman, M. E. (2016). Learned helplessness at fifty: Insights from neuroscience. Psychological Review, 123(4), 349-367. https://doi.org/10.1037/rev0000033
• Maier, S. F., & Seligman, M. E. (1976). Learned helplessness: theory and evidence. Journal of Experimental Psychology: General, 105(1), 3–46. https://doi.org/10.1037/0096-3445.105.1.3
• Maxwell, A. E. (1959) Statistical methods in factor analysis. Psychological Bulletin, 56(3), 228-235. https://doi.org/10.1037/h0044101
• Meredith, W., & Millsap, R.E. (1992). On the misuse of manifest variables in the detection of measurement bias. Psychometrika, 57(2), 289-311. https://doi.org/10.1007/BF02294510
• Miller, W. R., Seligman, M. E., & Kurlander, H. M. (1975). Learned helplessness, depression, and anxiety. The Journal of Nervous and Mental Disease, 161(5), 347-57. https://doi.org/ 10.1097/00005053-197511000-00009.
• Nolen-Hoeksema, S., Girgus, J.S., & Seligman, M. E. (1986). Learned helplessness in children: A longitudinal study of depression, achievement, and explanatory style. Journal of Personality and Social Psychology, 51(2), 435-442. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.2.435
• Nolen-Hoeksema, S., Girgus, J.S., & Seligman, M.E.P. (1992). Predictors and consequences of childhood depressive symptoms: A 5- year longitudinal study. Journal of Abnormal Psychology, 101, 405-422. https://doi.org/10.1037/0021-843X.101.3.405
• Nunnally, J.C. (1978). Psychometric theory (2nd edition). McGraw-Hill.
• Onur, B. (2000). Gelişim psikolojisi. İmge Kitapevi.
• Overmier, J.B., & Seligman, M.E.P. (1967). Effects of inescapable shock upon subsequent escape and avoidance responding. Journal of Comparative and Physiological Psychology, 63(1), 28-33. https://doi.org/10.1037/h0024166
• Panak, W.R., & Garber, J. (1992). Role of aggression, rejection, and attributions in the prediction of depression in children. Development and Psychopathology, 4(01), 145-165. https://doi.org/10.1017/S0954579400005617
• Peterson, C., & Seligman, M. E. (1984). Causal explanations as a risk factor for depression: Theory and evidence. Psychological Review, 91(3), 347–374. https://doi.org/10.1037/0033-295X.91.3.347
• Peterson, C., Semmel, A., Von Baeyer, C., Abramson, L.Y., Metalsky, G.I., & Seligman, M.E. (1982). The attributional style questionnaire. Cognitive Therapy and Research, 6(3), 287-299. https://doi.org/10.1007/BF01173577
• Preacher, K.J., & MacCallum, R.C. (2003). Repairing Tom Swift's electric factor analysis machine. Understanding statistics: Statistical issues in psychology, education, and the social sciences, 2(1), 13-43. https://doi.org/10.1207/S15328031US0201_02
• Proitsi, P., Hamilton, G., Tsolaki, M., Lupton, M., Daniilidou, M., Hollingworth, P., ... & Powell, J.F. (2011). A multiple indicators multiple causes (MIMIC) model of behavioral and psychological symptoms in dementia (BPSD). Neurobiology of aging, 32(3), 434-442. https://doi.org/10.1016/j.neurobiolaging.2009.03.005
• Quinless, F.W., & Nelson, M.M. (1988). Development of a measure of learned helplessness. Nursing Research, 37(1), 11-15. https://doi.org/10.1097/00006199-198801000-00003
• Seber, G., Dilbaz, N., Kaptanoğlu, C. & Tekin, D. (1993). Umutsuzluk ölçeği: Geçerlilik ve güvenirliği. Kriz Dergisi, 1(3), 139-142. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000045
• Seligman, M.E., Kaslow, N.J., Alloy, L.B., Peterson, C., Tanenbaum, R.L., & Abramson, L.Y. (1984). Attributional style and depressive symptoms among children. Journal of Abnormal Psychology, 93(2), 235-238. https://doi.org/10.1037/0021-843X.93.2.235
• Seligman, M.E.P. (1975). Theory of learned helplessness: On depression, development and death. W. H. Freeman and Company.
• Seligman, M.E.P., & Maier, S.F. (1967). Failure to escape traumatic shock. Journal of Experimental Psychology, 74(1), 1-9. https://doi.org/10.1037/h0024514
• Seligman, M.E.P., Kaslow, N.J., Alloy, L.B., Peterson, C., Tanenbaum, R.L., & Abramson, L.Y. (1984). Attributional style and depressive symptoms among children. Journal of Abnormal Psychology, 93(2), 235-238. https://doi.org/10.1037/0021-843X.93.2.235
• Shea, F., & Hurley, E. (1964). Hopelessness and helplessness. Perspectives in Psychiatric Care, 2(1), 32-38. https://doi.org/10.1111/j.1744-6163.1964.tb01391.x
• Sorrenti, L., Filippello, P., Costa, S., & Buzzai, C. (2014). Preliminary evaluation of a self-report tool for learned helplessness and mastery orientation in Italian students. Mediterranean Journal of Clinical Psychology, 2(3), 1-14. https://doi.org/10.6092/2282-­1619/2014.2.1024
• Stevens, J. (1992). Applied multivariate statistics for the social sciences (2nd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.
• Tabachnick, B.G., & Fidell, L.S. (2007). Using multivariate statistics (5th edition). Pearson. Tabakçı, S. (2018). Matematik kaygısı ile çocuklarda öğrenilmiş çaresizlik arasındaki ilişkinin incelenmesi [Master's thesis] Necmettin Erbakan University.
• Tan, M. N. (2015). Ortaokul öğrencilerinin matematik kaygısı, öğrenilmiş çaresizlik ve matematiğe yönelik tutum düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Doctoral dissertation] Necmettin Erbakan University.
• Thompson, M., Kaslow, N.J., Weiss, B., & Nolen-Hoeksema, S. (1998). Children's attributional style questionnaire-revised: Psychometric examination. Psychological Assessment, 10(2), 166-170. https://doi.org/10.1037/1040-3590.10.2.166
• Ulusoy, Y., & Duy, B. (2013). Öğrenilmiş iyimserlik psiko-eğitim uygulamasının öğrenilmiş çaresizlik ve akılcı olmayan inançlar üzerindeki etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3),1431-1446. https://doi.org/10.12738/estp.2013.3.1469
• Yarapsanlı, B. (2011). Çocuklarda depresyon belirtilerinin yordanmasında yaşanmış olumsuz olaylar, algılanan anne-baba tutumu, öğrenilmiş çaresizlik ve umutsuzluğun rolü [Master's thesis] Maltepe University
• Zeman, H. Ö., Söyler, H. Ç., & Altıntoprak, A. E. (2019). Madde kullanım geçmişli bireylerin olumsuz otomatik düşünceleri ve öğrenilmiş çaresizlik örüntülerinin incelenmesi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 1(1), 22-30. https://doi.org/10.35365/ctjpp.19.1.03