Okul Müdürlerinin İş Motivasyonlarını Olumsuz Yönde Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 1, 43 - 71, 24.04.2024

Ender Kazak , Savaş Tatlı

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1327124

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul müdürlerinin motivasyonlarını olumsuz yönde etkileyen etmenlerin incelenmesidir. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan fenomenoloji (olgubilim) deseninde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu, 2021-2022 eğitim öğretim yılında Düzce ilinde bulunan devlet okullarında görev yapan 13 okul müdürü oluşturmaktadır. Çalışmada maksimum çeşitlilik örneklem yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verilerinin çözümlemesinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonunda, yönetici kaynaklı etmenler olarak; bakanlık düzeyinde alınan kararların okullarda uygulanabilirliğiyle ilgili sorunların motivasyona olumsuz yönde yansıdığı; diğer yöneticilerle ilgili olarak; motivasyonı olumsuz yönde en çok etkileyen etmenin rekabet olduğu anlaşılmıştır. Öğretmen kaynaklı etmenlerin, isteksizlik, kayıtsızlık, görevde ihmal, sorumluluk almama ve mesleki yetersizlik; öğretmenlerin yeniliğe açık olmaması, iletişim sorunları ve okula devam sorunları olduğu görülmüştür. Öğrenci kaynaklı etmenlerin, emeklerinin karşılığını bulamama, ailedeki eğitimsizliğin ve sorunların öğrenci davranışlarına yansıması ve ailenin ilgisizliği olduğu görülmüştür. Veli kaynaklı etmenlerin, velilerin isteksizlikleri, duyarsızlıkları, yönetimin ve öğretmenlerin işine müdahale etmeleri ve iletişim sorunları olduğu görülmüştür. Kişisel kaynaklı etmenler olarak, ailevi sorunlardan motivasyonlarının olumsuz yönde etkilendiği ve mesleğin itibarsızlaşmasının kişisel olarak motivasyonlarını olumsuz yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen her bir temaya ilişkin bulgulara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Motivasyon, okul müdürü, öğretmen, öğrenci, veli

Investigation of Factors Affecting School Principals' Motivation Negatively

Öz

This study aims to examine the factors negatively affecting the motivation of school principals. The research was of phenomenology design and conducted with 13 school principals in public schools in Düzce, Türkiye in the 2021-2022 academic year. In the study maximum diversity sampling method was used while content analysis technique was chosen to analyse the research data. The results show that the problems related to the applicability of the decisions taken at the ministry level in schools were reflected negatively on motivation as factors originating from the administrators. Furthermore, the factor that affected the motivation negatively the most was competition with regard to other administrators. Teacher-driven factors included reluctance, indifference, negligence, not taking responsibility, professional inadequacy, teachers' not being open to innovation, communication problems, and school attendance problems. Those factors originating from the students were not being rewarded for their efforts, reflection of the lack of education and problems in families on student behaviours, and the indifference of families. Parent-related factors included parents' reluctance, insensitivity, interference in the work of the administration and teachers, and communication problems. As for the personal factors, family problems negatively affected their motivation and the discrediting of the profession negatively affected their personal motivation.

Anahtar Kelimeler

Motivation, school principal, teacher, student, parents

Kaynakça

• Ada, Ş., Akan, D., Ayık, A., Yıldırım, İ., & Yalçın, S. (2013). Öğretmenlerin motivasyon etkenleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 151-166.
• Adams, D., & Muthiah, V. (2020). School principals and 21st century leadership challenges: A systematic review. Journal of Nusantara Studies (JONUS), 5(1), 189-210. http://dx.doi.org/10.24200/jonus.vol5iss1pp189-210
• Akbaba S. (2006). Eğitimde motivasyon. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (13), 343-361.
• Aktuğ, A. (2014). Okul yöneticilerinin karşılaştığı sorunlar Şırnak ili Güçlükonak ilçesi örneği. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Aslan, M. & Doğan, S. (2020). Dışsal motivasyon, içsel motivasyon ve performans etkileşimine kuramsal bir bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 291-301. https://doi.org/10.21076/vizyoner.638479 Aslanargun, E. & Bozkurt, S. (2012). Okul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştığı sorunlar. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 349-368.
• Aygün, H. (2016). Okul yöneticilerinin çalışan öğretmenlerin motivasyonları üzerindeki etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Aytekin, S. & Kuzucu, M. (2019). Öğretmenlerin motivasyonlarını etkileyen okul içi ve okul dışı faktörlerin analizi. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 35-66. DOI: 10.29228/diyalektolog.37319
• Bakar, A., Hasibuan, L., & Maisah, M. (2020). Self-regulation approach supervision in increasing work motivation of principals. Journal of Education and Practice, 11(27), 152-159. DOI: 10.7176/JEP/11-27-18
• Bakkal, M., & Radmard, S. (2020). Okul müdürlerinin eğitimsel liderlik standartlarını karşılama düzeyleri ile öğretmenlerin okul iklimi algıları ve motivasyonları arasındaki ilişki. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 163-195.
• Balkar, B. (2009). Okul yönetiminin amaçlarına ilişkin ilköğretim okulu öğretmenlerinin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 153-171.
• Bıyık, E. (2014). İlkokul/Ortaokul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştıkları yönetsel sorunların belirlenmesi: Araklı örneği. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Okan Üniversitesi.
• Blaum, B. & Tobin, K. (2019). Motivating the motivators: An examination of high school principals’ drive to succeed. NASSP Bulletin, 103(3) 253–267. DOI: 10.1177/0192636519871625
• Bush, T. (2022). Challenges facing school principals: Problems and solutions. Educational Management Administration & Leadership, 50(4), 533-535. DOI: 10.1177/17411432221096238
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri (24. baskı). Pegem Akademi Yayınevi.
• Büyükses, L. (2010). Öğretmenin iş ortamındaki motivasyonunu etkileyen etmenler. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Cothern, T. (2020). The professional development of rural school principals: the elements, contexts, and topics desired by principals in a rural school district, School Leadership Review, 15(1), 1-22.
• Creswell, J. W. (2014). Araştırma deseni (3. Baskı). (S. B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitap.
• Çalış, H. (2012). Öğretmen motivasyonunda yönetici yaklaşımlarının incelenmesi (Kocaeli ili Gölcük ilçesi örneği). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Çeltek, A. B. (2019). Okul yöneticilerinin mesleki kimlik algıları. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Çetin, Ş. (2019). Okul müdürlerinin karşılaştığı sorunlar: Nitel bir inceleme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1637-1648. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3204
• Çınkır, S. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin sorunları: Sorun kaynakları ve destek stratejileri. İlköğretim Online, 9(3), 1027-1036.
• Çiftçi, N. (2017). Öğretmenlerin algılarına göre motivasyon kaynaklarının belirlenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Dağlı, A., & Gündüz, H. (2008). Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri (Diyarbakır İli Örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (10), 12-35.
• Değerli, E. (2019). Özel okul ve devlet okulu yöneticilerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Demirtaş, H., Üstüner, M., & Niyazi, Özer, N. (2007). Okul yönetiminde karşılaşılan sorunların öğrenci ve okul ile ilgili değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 51(51), 421-455.
• Dülger, İ., & Dülger, Ş. (2022). Okul müdürlerinin görüşlerine göre okullarda karşılaşılan çatışmalar ve çözüm yöntemlerinin incelenmesi. Ulusal Eğitim Dergisi, 2(2), 444-466. DOI: 10.5281/zenodo.6784582
• Erdem, A. R. & Çiçekdemir, İ. (2016). İlkokul ve ortaokul müdürlerinin iç ve dış motivasyona ilişkin görüşleri. Avrasya Eğitim Araştırmaları Dergisi, 64, 57-172. http://dx.doi.org/0.14689/ejer.2016.64.9
• Ergen, Y. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderlik davranışlarının öğretmenlerin motivasyonu üzerindeki etkisi (Manisa ili örneği). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Celal Bayar Üniversitesi.
• Erginer, A. & Köse, M. F. (2012). Okul yöneticilerinin yöneticiliği tercih ve ayrılma nedenlerine ilişkin nitel bir çalışma. e-Journal of New World Sciences Academy, 7(4), 14-28.
• Erol, F. (1995). Okul müdürlerinin görevlerini başarmada karşılaştıkları engeller (Burdur ili örneği). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 63-71.
• Ersoy, A. F. (2016). Fenomenoloji. Saban, A. ve Ersoy, A. (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri. (ss. 51-110). Anı Yayıncılık
• Fernet, C. (2011). Development and validation of the work role motivation scale for school principals (WRMS-SP). Educational Administration Quarterly, 47(2), 307-331. DOI: 10.1177/0013161X10385108
• Fred, D., Sims, P., Tagaris, A., Hornberger, R., & Safer, A. (2021). International school principals’ insights and experiences with teacher motivation. International Council of Professors of Educational Leadership (ICPEL),16(1), 60-73.
• Friesen, D., Holdaway, E. A., & Rice, A. W. (1983). Satisfaction of school principals with their work. Educational Administration Quarterly, 19(4), 35-58.
• Graham, M. W., & Messner, P. E. (1998). Principals and job satisfaction. International Journal of Educational Management, 12(5), 196-202. https://doi.org/10.1108/09513549810225925
• Gökçe, A. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin motivasyonunu etkileyen faktörler. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Gümüşeli, A. İ. (1996). Okul müdürlerinin öğretim liderliğini sınırlayan etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6(6), 201-210.
• Günay, G., & Özbilen, F. M. (2018). Öğretmenlerin okul yöneticiliği istekliliğini etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Electronic Turkish Studies, 13(19), 1331-1344. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.
• Hancock, D. R., Müller, U., Wang, C., & Hachen, J. (2019). Factors influencing school principals’ motivation to become principals in the USA and Germany. International Journal of Educational Research, (95), 90-96. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2019.04.004
• Hardiansyah, F., & Zainuddin, Z. (2022). The influence of principal's motivation, communication, and parental participation on elementary school teachers’ performance. Al Ibtida: Jurnal Pendidikan Guru MI, 9(2), 319-334. http://dx.doi.org/ 10.24235/al.ibtida.snj.v9i2.9936
• Heystek, J. (2015). Principals' perceptions of the motivation potential of performance agreements in underperforming schools. South African Journal of Education, 35(2), 1-10. doi: 10.15700/saje.v35n2a986
• Hilker, B. J. (1993). Toward creating the ıntrinsically motivating classroom: Can students’ motivational orientations be changed?, American Educational Research Association. (ERIC Document Reproduction Service No. Report No. ED 359166.
• Karaboğa, M. (2007). Avcılar ilçesi ortaöğretim kurumları yöneticilerinin motivasyonlarının çalışan (öğretmen) motivasyonu üzerine etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi.
• Karaköse, T., & Altinkurt, Y. (2009). Okul yöneticilerinin ve il milli eğitim müdürlüğü çalışanlarının değerlere göre yönetim ile ilgili görüşlerinin incelenmesi (Kütahya ili örneği). Değerler eğitimi dergisi, 7(17), 49-67.
• Kazak, E. (2021). Öğretmenlerin okul yöneticiliğini tercih etme nedenleri. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 9(1), 59-73.
• Kazak, E. (2021). Kendi isteğiyle okul yöneticiliğinden ayrılan öğretmenlerin gerekçeleri ve bu gerekçelere dayalı yaşadıkları duygu durumları: Fenomenolojik bir çalışma. Eğitimde Nitel
• Kocabaş, İ., & Karaköse, T. (2005). Okul müdürlerinin tutum ve davranışlarının öğretmenlerin motivasyonuna etkisi (özel ve devlet okulu örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 79-93.,
• Korkmaz, İ. (2005). İlköğretim okullarının karşılaştıkları finansman sorunları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 429-434.
• Koşar, S., Sezgin, F. & Aslan, H. (2013). Okul müdürlerinin resmi görev tanımlarının dışında olduğunu düşündükleri işlere ilişkin görüşleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 147-164.
• Köse, M. F., & Erginer, A. (2011). Yönetici adayı öğretmenlerin yöneticiliği tercih nedenleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(2), 123-146.
• Köse, M. F. (2012). Yönetici adayı öğretmenlerin yöneticiliğe bakış açıları ve yöneticiliği tercih nednleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Kristiawan, S. M., & Lian, B. (2019). The effect of academic qualification, work experience and work motivation towards primary school principal performance. International Journal of Scientific & Technology Research, 8(8), 969-980.
• Kuru Cetin, S., & Taskin, P. (2016). Parent involvement in education in terms of their socio-economic status. Eurasian Journal of Educational Research, (66), 105-122. http://dx.doi.org/10.14689/ejer.2016.66.6
• Matovic, I. M., Lazarevic, A., & Jelena Vemic Djurkovic, J. V. (2023). Impact of gender and other demographic parameters on managers’ motivation. Current Psychology, 42, 13346-13357. https://doi.org/10.1007/s12144-021-02610-w
• Mohzana, M., Fahrurrozi, M., & Murcahyanto, H. (2022). The effect of leadership and work motivation on operator performance. AL-ISHLAH: Jurnal Pendidikan, 14(2), 1207-1218. DOI: 10.35445/alishlah.v14i1.2023
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book (2nd ed.). Sage publication.
• Nurlina, N., Widayatsih, T., & Lestari, N. D. (2023). The effect of job satisfaction and motivation on the organizational commitment. JMKSP (Jurnal Manajemen, Kepemimpinan, dan Supervisi Pendidikan), 8(1), 36-39. https://doi.org/10.31851/jmksp.v8i1.10029
• Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği (2013). T.C. Resmi Gazete, 28758, 7 Eylül 2013.
• Özdoğru, M. (2019). Okul yöneticilerinin liyakat ilkesi hakkındaki görüşleri. Eğitim ve Teknoloji, 1(2), 111-121.
• Özgün, V. (2018). Okul müdürlerinin öğretim liderliği davranışları ile öğretmenlerin motivasyonu arasındaki ilişki. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi.
• Öztürk, M. (2023). Okul müdürlerinin yöneticilik motivasyonları ve beklentilerinin karşılanma durumuna ilişkin görüşleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Öztürk, Z., & Dündar, H. (2003). Örgütsel motivasyon ve kamu çalışanlarını motive eden faktörler. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(2), 57-67.
• Pajak, E. (2011). The “bad” teacher: Some thoughts and questionsfor supervision. International Journal of Sciences Research, 1(2), 1-8.
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Sage publication.
• Peçe, İ. & Taşdemir, F. (2021). İdarecilerin yönetim kadrolarını tercih etme sebepleri ve yönetici seçimi ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 123-135. https://doi.org/10.33206/mjss.778559
• Portey, A. (2021). An administrator’s role in motivating teachers. BU Journal of Graduate Studies in Education, 13(3), 4-7.
• Sarpkaya, P. Y. (2021). Okul müdürü olmanın anlamı üzerine bir olgubilim çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(35), 1785-1822. DOI: 10.26466/opus.885162
• Semerci, N., & Çelik, V. (2002). İlköğretimde problemler ve çözüm yolları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 30(30), 205-218.
• Sivertson, M. (2018). The relationship between ıntrinsic motivation, extrinsic motivation, and teachers’ perceptions of principal’s leadership on teacher performance. [Unpublished doctoral dissertation]. Grand Canyon University, Phoenix, Arizona.
• Skaalvik, C. (2020). School principal self-efficacy for instructional leadership: relations with engagement, emotional exhaustion and motivation to quit. Social Psychology of Education, 23(2), 479-498. https://doi.org/10.1007/s11218-020-09544-4
• Sowell, M. (2018). It’s what principals do: Influencing teachers to support students. Current Issues in Middle Level Education, 23(1), 1-21.
• Suntani, U. T., Sasongko, R. N., Kristiawan, M., Ahmad, W., & Kusumah, R. G. T. (2021). The role of principal ınterpersonal communication on teacher work motivation. Education Quarterly Reviews, 4(2), 147-151. DOI: 10.31014/aior.1993.04.02.206
• Susmadiana, S., Lian, B., & Puspita, Y. (2021). The effect of managerial supervision and work motivation on ımproving principal's performance. Journal of Social Work and Science Education, 2(2), 181-187.
• Şenaras, B., & Çetin, Ş. (2018). Okul müdürleri ile öğretmenlerin algılarına göre ilk ve ortaokullarda veli baskısı: Nitel bir araştırma. Milli Eğitim Dergisi, 47(220), 157-176.
• Turan, S., Yıldırım, N., & Aydoğdu, E. (2012). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 63-76.
• Ural, A. (2002). Okul müdürlerinin yönetsel stres kaynakları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(3), 74-84.
• Usta, M. E., & Boğa, F. (2021). Okul yöneticilerinin okul yönetiminde yaşanan sorunlara ilişkin görüşleri. Harran Maarif Dergisi, 6(1), 18-49.
• Viseu, J., Jesus, S. N., Rus, C., & Canavarro, J. M. (2016). Teacher motivation, work satisfaction, and positive psychological capital: A literature review. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 14(2), 439-461. http://dx.doi.org/10.14204/ejrep.39.15102
• Washington, K. E. (2021). Understanding the impact of intrinsic, extrinsic, and altruistic motivation on principal persistence in an urban school district: A case study. [Dissertation Thesis], Liberty University.
• Yalçın, S. (2016). Okul yöneticilerinin motivasyonlarını etkileyen unsurlar. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 905-922. http://dx.doi.org/10.17218/hititsosbil.280822
• Yapıcıoğlu, G. (2019). Sağlık çalışanlarında motivasyonla bağlantılı iş verimliliği düzeyinin ölçülmesi ve motivasyonu etkileyen faktörler. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırklareli Üniversitesi.
• Yıldırım, A., & H. Şimşek. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı.). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, N. (2008). Okul müdürlerine göre ilköğretim okullarının SWOT (GZFT) analizi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3(1), 123-143.
• Yıldırım, N. (2011). Okul müdürlerinin motivasyonları üzerine nitel bir inceleme. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 71-85.
• Yılmaz, S., Culha, A., & Taşdemir, A. (2022). Okul yöneticiliğinin tercih edilme sebepleri ve yönetici görevlendirme süreçlerinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(1), 817-843. https://doi.org/10.17152/gefad.951448