Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Motivasyon Düzeyleri ile Sorumluluk Alma Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 629 - 647, 16.08.2024

Mehlika Köyceğiz Gözeler , Abdülbaki Ergel

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1441794

Öz

Araştırmanın amacı; okul öncesi dönem çocuklarının motivasyon düzeyleri ile sorumluluk alma davranışları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmada, okul öncesi dönem çocuklarının motivasyon düzeyleri ile sorumluluk alma davranışları arasındaki ilişki incelendiğinden İlişkisel Tarama Modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2023-2024 eğitim öğretim yılının güz döneminde Erzurum ili Yakutiye merkez ilçesinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi ilkokulların anasınıfları ve anaokullarına devam eden 48-72 aylık 367 çocuk oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak gerekli izinleri alınan çocukların motivasyon düzeylerini ölçmek için “Okul Öncesi Çocuklar İçin Motivasyon Ölçeği (DMQ18)” ve sorumluluk düzeylerini ölçmek için “Sorumlu Davranma Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda; çocukların sorumluluk düzeylerinin cinsiyet ve okul türü değişkenlerine göre; çocukların motivasyon düzeylerinin ise cinsiyet değişkenine göre farklılık göstermediği saptanırken (p>0.05); çocukların motivasyon düzeylerinin okul türü değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği; bu farklılığın ise anasınıfına giden çocukların lehine olduğu saptanmıştır (p<0.05). Araştırmanın sonucunda; okul öncesi dönem çocuklarının motivasyon düzeyleri ile sorumluluk alma davranışları arasında pozitif yönde bir ilişki olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi, motivasyon, sorumluluk

Exploring The Correlation Between Motivation Levels And Responsibility-Taking Behaviors Among Preschool Children

Öz

The objective of this study was to investigate the correlation between motivation levels and responsibility-taking behaviors among preschool children. Employing the Relational Screening Model, we analyzed the connection between these variables. The study group comprised 367 children aged 48-72 months, enrolled in kindergartens and nursery class of elementary schools affiliated with the Ministry of National Education in the central district of Yakutiye, Erzurum province, during the fall semester of the 2023-2024 academic year. In this study, the revised Dimensions of Mastery Questionnaire (DMQ18) was employed to gauge the motivation levels, while the Responsible Behavior Scale was utilized to assess the responsibility levels of the children. Necessary permissions were obtained for data collection. The findings revealed that the children's responsibility levels showed no variance with regard to the variables of gender and school type. Similarly, the children’s motivation levels did not exhibit significant differences based on gender (p>0.05). However, a noteworthy difference in motivation levels was observed concerning school type, favoring children attending nursery class (p<0.05). Overall, the study determined a positive relationship between the preschool children's motivation levels and their responsibility-taking behaviors.
Keywords: Preschool, motivation, responsibility

Anahtar Kelimeler

Preschool, motivation, responsibility

Kaynakça

• Abdi Golzar, F. (2006). İlköğretim 5. Sınıf öğrencilerine yönelik sorumluluk ölçeğinin geliştirilmesi ve sorumluluk düzeylerinin cinsiyet, denetim odağı ve akademik başarıya göre incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Akbaş, O. (2009). İlköğretim okullarında görevli branş öğretmenlerinin değer öğretimi yaparken kullandıkları etkinlikler: 2004 ve 2007 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 403-414. https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/deger-etkinlikleri-olcegi-toad.pdf
• Aladağ, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini kazanma düzeyine etkisi (Tez No. 278337) [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Altıntaş, E. (2015). Kuramdan uygulamaya özgüven. Nobel Yayıncılık.
• Altun, F., & Yazıcı, H. (2010, November 11-13). Öğrencilerin okul motivasyonunu yordayan bazı değişkenler. International Conference on New Trends in Education and Their Implications. Antalya-Turkey.
• Altunok Çal, İ. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin sorumluluk eğitimine ilişkin uygulamaları ve öğrencilerin sorumlu davranma düzeyleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ahi Evran Üniversitesi.
• Altunok Çal, İ., & Yeşil, R. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının sorumlu davranma düzeylerini belirleme ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2415-2431. https://doi.org/10.33206/mjss.534521
• Arıkan, A. (2011). Değerler eğitiminin tanımı, önemi ve kapsamı. A. Arıkan (Ed.), Okul öncesi dönemde değerler eğitimi içinde (ss. 1-26). Anadolu Üniversitesi Web-Ofset.
• Ayan, A. (2014). Ortaokul öğrencilerinin matematik öz-yeterlik algıları, motivasyonları, kaygıları ve tutumları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Aydın, B. (2007). Fen bilgisi dersinde içsel ve dışsal motivasyonun önemi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Bayraktar, H. V. (2015). Sınıf yönetiminde öğrenci motivasyonu ve motivasyonu etkileyen etmenler. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(3), 1079-1100. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7788.
• Berhenke A. L. (2013). Motivation, self-regulation, and learning in preschool. [Unpublished doctoral dissertation]. University of Michigan.
• Bozkurt, E., & Bircan, A. M. (2015). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin matematik motivasyonları ile matematik dersi akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2015(5), 201-220. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/412099
• Bozkurt, M., & Memiş, A. (2013). Beşinci sınıf öğrencilerinin üst bilişsel okuduğunu anlama farkındalığı ve okuma motivasyonları ile okuma düzeyleri arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(3), 147-160 https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59470/854574
• Bülbül, O. (2021). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 48-72 aylık çocukların sorumluluk davranışlarına ebeveynler arası uyumun etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Okan Üniversitesi.
• Canöz, T. (2019). İlkokul öğrencilerinin motivasyonlarının yordayıcısı olarak problem çözme becerisi ve sorumluluk değerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Cantillon, P., & Macdermott, M. (2008). Does responsibility drive learning? Lessons from intern rotations in general practice. Medical Teacher, 30(3), 254-259. https://doi.org/10.1080/01421590701798703
• Cohen, E. G., & Lotan, R. A. (1995). Producing equal-status interaction in the heterogeneous classroom. American Educational Research Journal, 32(1), 99-120. https://doi.org/10.3102/000283120320010
• Dağlı, H. (2022). Eğitim ortamları ve motivasyon, S. Özbey ve E. Dağlıoğlu, (Ed.), Erken çocuklukta motivasyon (s.121-133), Nobel Yayıncılık.
• Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227–268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01
• Dökmen, Ü. (2013). Evrenle uyumlaşma sürecinde var olmak, gelişmek, uzlaşmak. Remzi Kitabevi.
• Ergin, A., & Karataş, H. (2018). Üniversite öğrencilerinin başarı odaklı motivasyon düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(4), https://doi.org/868-887. 10.16986/HUJE.2018036646
• Gilmore, L., Cuskelly, M., & Purdie, N.M. (2003). Mastery motivation: Stability and predictive validity from ages two to eight. Early Education and Development, 14(4), 411–424. https://doi.org/10.1207/s15566935eed1404_2
• Gordon, T. (2002). Çocukta dış disiplin mi? İç disiplin mi? Sistem Yayıncılık.
• Gözübüyük, A. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının motivasyon düzeyleri ile baba-çocuk ilişkisi ve bağlanma biçimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Gülle, A. (2021). Ortaokul öğrencilerinin okul motivasyonlarının, derse yönelik etkin katılım ve öğrenmeye yönelik sorumluluk açısından incelenmesi. Uluslararası İnovatif Eğitim Araştırmacısı, 1(1), 1-17. http://dx.doi.org/10.29228/iedres.51081
• Gündüz, M. (2014). İlköğretim 3.sınıf hayat bilgisi dersinde “sorumluluk” değerinin proje tabanlı öğrenme yaklaşımı ile öğretiminin akademik başarı ve tutuma etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Güvercin, Ö., Tekkaya, C., & Sungur, S. (2010). Öğrencilerin fen öğrenimine yönelik motivasyonlarının incelenmesi: Karşılaştırmalı bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2010), 233-243. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/474-published.pdf
• Hotamışlı, M., Aydan, Ç., Menteşe, A., & Yörük, E. (2010). Kurumsal sosyal sorumluluk bilinci: Afyon Kocatepe Üniversitesinde karşılaştırmalı bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(34), 280-299. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70236
• Kara, Y. (2021). Ortaokul öğrencilerinin matematik motivasyonları, tutumları ve başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler teknikler. Nobel Yayıncılık.
• Kesici, A. (2018). Lise öğrencilerinin sorumluluk düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 38(3), 965-985. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/614142Kısa, D. (2009). Okul öncesi öğretmenlerinin altı yaş çocuklarının sorumluluk eğitiminde başvurdukları disiplin yöntemlerine ilişkin görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Kızgın, A. (2019). Okuma motivasyonu ve okuduğunu anlamanın akademik başarıya etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ömer Halis Demir Üniversitesi.
• Köyceğiz Gözeler, M., & Özbey, S. (2019). Okul öncesi çocuklarda öz düzenleme becerileri: İçsel motivasyonu destekleyici eğitim programının etkisi. Pearson Journal Of Social Sciences & Humanities, 8(24), 202-228. https://doi.org/10.5281/zenodo.8142831
• Kurnaz, H., & Yıldız, N. (2015). Ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 53-70. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1230595.
• Küçükşen, K., & Budak, H. (2017). Lise öğrencilerinin sosyal değer tercihlerinin küresel sosyal sorumluluk düzeylerine etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(3), 1813-1826. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/337120
• Lee, O., Kim, Y., & Kim, B. J. (2012). Relations of perception of responsibility to intrinsic motivation and physical activity among korean middle school students. Perceptual and Motor Skills,115(3), 944-952. https://doi.org/10.2466/06.10.25.PMS.115.6.944-952
• Li, W., Wright, P. M., Rukavina, P. B., & Pickering, M. (2008). Measuring students’ perceptions of personal and social responsibility and the relationship to intrinsic motivation in urban physical education. Journal of Teaching in Physical Education, 27(2), 167-178. https://doi.org/10.1123/jtpe.27.2.167
• Lumsden, L. S. 1994. Student motivation to learn. ERIC Digest, 92. McInerney, D., & Ali, J. (2006). Multidimensional and hierarchical assessment of school motivation: Cross-cultural validation. Educational Psychology, 26(6), 717-734. https://doi.org/10.1080/01443410500342559
• Morey, R. (2017). A path to motivation: A mediated moderation analysis of the relationships between task contingent rewards, psychological ownership, and intrinsic motivation using path analysis [Unpublished doctoral dissertation]. Long Island University.
• Morgan, G. A., Liao, H. F., Nyitrai, Á., Huang, S. Y., Wang, P. J., Blasco, P., ... & Józsa, K. (2017). The revised Dimensions of Mastery Questionnaire (DMQ 18) for infants and preschool children with and without risks or delays in Hungary, Taiwan, and the US. Hungarian Educational Research Journal, 7(2), 48-67. https://doi.org/10.14413/HERJ/7/2/4
• Onay, İ. (2021). Sorumluluk değeri etkinliklerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin sorumluluk kazanım düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Onur Cansız, R. (2004). Çocuk yetiştirme modellerinde cinsiyetçi yaklaşımlar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Öner, Ş. (2023). Okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal bilgiyi işleme becerileri ile motivasyon ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Özalp, İ., Tonus, H. Z., & Sarıkaya, M. (2008). İktisadi ve idari bilimler fakültesi öğrencilerinin kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 69–84. https://hdl.handle.net/11421/337
• Özbey, S. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarının ahlaki değer davranışları ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslar Arası Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(16), 1-15. https://doi.org/10.16991/INESJOURNAL.1568
• Özbey, S., & Dağlıoğlu, E. (2017). Adaptation study of the motivation scale for the preschool children (DMQ18). International Journal of Academic Research, 4, 2(1), 1-14. http://ijar.org.in/stuff/issues/v4-i2(1)/v4-i2(1)-a001.pdf
• Özbey, S., & Köyceğiz, M. (2019). Investigation of the Effect of Social Skills Training on the Motivation Levels of Preschool Children. International Electronic Journal of Elementary Education, 11(5), 477–486. https://doi.org/10.26822/iejee.2019553344
• Özbulat, F. (2020). Ortaokul öğrencilerinin öğrenmeye yönelik sorumluluk düzeylerinin ve okul motivasyonlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Özcan, M. (2021). Ortaokul öğrencilerinin sosyal sorumluluk düzeyleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25(1), 291-302. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/951791
• Özcan, D. & Kaya, F. A. (2017). Üstün zekalı olan ve olmayan öğrencilerin başarı odaklı motivasyonlarının belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(6), 2357-2368. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/369808
• Özçelik, E. (2019). Temel eğitimde drama yöntemi ile sorumluluk değerinin öğretimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Özen, Y., Gülaçtı, F., & Çıkılı, Y. (2002). İlköğretim öğrencilerinin sorumluluk duygusu ve davranış düzeyleri ile iç-denetimsel sorumluluk ile dış denetimsel sorumluluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi.
• Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 45-58. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/67085Özen, Y. (2013). Sorumluluk duygusu ve davranışı ölçeğinin geliştirilmesi güvenirliği ve geçerliği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 4(7), 343-357. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumus/issue/7516/99066
• Pirmohamed, S., Debowska, A., & Boduszek, D. (2017). Gender differences in correlates of academic achievement among university students. Journal of Applied Research in Higher Education, 9(2), 313-324. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/JARHE-03-2016-0015/full/html
• Sardoğan, M. E. (2012). Öğrencilerin güdülenmesi. Z. Kaya (Ed.), Sınıf yönetimi (s. 181-210), Pegem.
• Sung, H., & Padilla, A. (1998). Student motivation, parental attitudes, and involvement in the learning of asian languages in elementary and secondary schools. The Modern Language Journal, 82, 205-216. https://doi.org/ 10.1111/j.1540-4781.1998.tb01193.x
• Sürücü, Ö. (2007). Çocuklarda otokontrol ve sorumluluk bilinci. Çoluk Çocuk Aylık Anne Baba Eğitimci Dergisi, 69, 16-17.
• Şahan, B. (2011). Okul öncesi 5-6 yaş grubu öğrencilerin sorumluluk kazanma düzeylerinin öğretmen ve veli görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Tanrıseven, I., & Dilmaç, B. (2013). Orta öğretim öğrencilerinin insani değerleri, motivasyonel inançları ve öz-düzenleme stratejileri arasındaki yordayıcı ilişkiler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 21-36. https://www.idealonline.com.tr/IdealOnline/pdfViewer/index.xhtml?uId=1234&ioM=Paper&preview=true&isViewer=true#pagemode=bookmarks
• Taşdemir, M., & Dağıstan, G. (2014). Çocuklara sorumluluk kazandırmada ebeveynlerin BHTG yaklaşımını uygulama durumları: Bir durum çalışması. Turkish Studies, 9(8), 47-71. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7318
• Topçu, S., & Leana Taşçılar, M. (2016). Üstün zekâlı öğrencilerde motivasyon ve benlik saygısı düzeylerinin cinsiyet ve sınıf düzeyine göre incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(23), 591-622. http://dx.doi.org/10.14520/adyusbd.99089
• Toplu, G. (2019). Farklı yaş grubunda ilkokula başlamış 5. sınıf öğrencilerinin benlik saygıları ile akademik motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Tutkun, Ö. F. (2012). Sınıf düzeni, Z. Kaya (Ed.), Sınıf yönetimi (s. 236-265), Pegem.Türkmen, S. (2019). 60-72 Aylık çocukların motivasyon düzeyleri ile duygusal zeka ve benlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Uluçay, B. (2017). Ortaokul öğrencilerinin matematik dersi motivasyon düzeyleri ile algılanan öğretmen yakınlığı arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Ulusoy, A. (2002). Gelişim ve öğrenme. Anı Yayıncılık.
• Vatansever Bayraktar, H. (2015). Sınıf yönetiminde öğrenci motivasyonu ve motivasyonu etkileyen etmenler. Turkish Studies, 10(3), 1079-1100. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7788
• Yakar, A. (2017). Potansiyel gelişim alanı bağlamında bir eylem araştırması: öğrenme sorumluluğu, motivasyon ve başarı [Yayımlanmamış doktora tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Yalçın, A. (2021). 5. Sınıf sosyal bilgiler dersinde uygulanan sorumluluk temelli etkinliklerin öğrencilere sorumluluk değerini kazandırmadaki etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yaman, S., & Dede, Y (2007). Öğrencilerin fen ve teknoloji ve matematik dersine yönelik motivasyon düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 13(4), 615-638. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/108304
• Yavuzer, H. (2003). Ana-baba ve çocuk. Remzi Yayıncılık.
• Yaşar, V. (2011). Çocuğumuzu yetiştirirken. Türdav Yayıncılık.
• Yazıcıoğlu, S., & Çavuş Güngören, S. (2019). Oyun temelli etkinliklerin ortaokul öğrencilerinin fen öğrenmesine olan etkisini başarı, motivasyon, tutum ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 13(1), 389-413. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.584673
• Yeşil, R. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okul öğrenmelerindeki öğrenme sorumluluklarını yerine getirme düzeyleri. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1214-1237. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/2319
• Yontar, A. (2007). Sorumluluk eğitiminde ceza uygulamalarına ilişkin ilköğretim 5. sınıf öğretmen ve öğrenci görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Yontar, A. (2013). Sosyal bilgiler programında kazandırılması hedeflenen sorumluluk değeri ve empati becerisi arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yurtal, F. ve Yaşar, M. (2008). Sınıf yönetimini etkileyen faktörler. Y. Aktaş Arnas & F. Sadık (Ed.), Okul öncesi eğitimde sınıf yönetimi içinde (ss.61-83). Kök Yayıncılık.