Deprem Sonrası Öğrenci İyi Oluşu: Akademik Yılmazlık Kaynaklarının Rolü

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 2, 494 - 512, 07.08.2025

Mehmet Şam , Gökcan Sever

Öz

Türkiye’de 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen depremlerde, pek çok öğrenci ailesini, yakınlarını, okul arkadaşlarını kaybetmiş ya da hem kendisi hem de yakın çevresinden birçok insan yaralanmıştır. Bu durum öğrencilerin ruh sağlığında önemli etkiler bırakmıştır. Bu etkilerden biri de öğrencilerin iyi oluşlarıdır. Bu çalışmada, Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen lise öğrencilerinin iyi oluş düzeylerinde akademik yılmazlık kaynaklarının rolü incelenmiştir. Araştırmada, öğrenci iyi oluşlarını etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla ilişkisel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Türkiye’nin güneyindeki bir ildeki farklı eğitim kurumlarında öğrenim gören öğrenciler arasından uygun örnekleme tekniğiyle belirlenmiş olan 390 kişiden veri toplanmıştır. Araştırmada veri toplamak amacıyla öğrenci iyi oluş ve akademik yılmazlık ölçekleri kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde, SPSS 26.00 programından yararlanılmıştır. Çalışmada değişkenler arasındaki ilişkiler Pearson korelasyon analizi aracılığı ile incelenmiştir. Daha sonra öğrencilerin iyi oluşlarını yordayan değişkenlerin belirlenmesi için çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. Araştırma bulguları, öğrenci iyi oluşu ile akademik yılmazlık kaynakları arasında pozitif yönde anlamlı ilişkiler olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte akademik yılmazlık kaynakları, öğrenci iyi oluşunun %52’sini açıklamaktadır. Göreli büyüklük sırasına göre bireysel kaynaklar, okul, çevre ve aile kaynaklarının iyi oluşu açıklamada anlamlı katkı sağladığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlar deprem, yangın, Covid 19 gibi toplumsal travmaların etkilediği öğrenci iyi oluşunun yeniden toparlanması ya da iyi oluşun desteklenmesinde akademik yılmazlık kaynaklarının önemli işlevi olabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Öğrenci iyi oluşu , Akademik yılmazlık , Deprem

Student Well-Being After the Earthquake: The Role of Sources of Academic Resilience

Öz

In the earthquakes that occurred in Turkey on 6 February 2023, many students lost their families, relatives, and schoolmates, and many people from both themselves and their close environment were injured. This situation has had significant effects on students' mental health. One of these effects is students' well-being. In this study, the role of academic resilience resources in the well-being levels of high school students affected by the Kahramanmaraş earthquakes was examined. In the study, the relational research method was used to determine the factors affecting student well-being. Data were collected from 390 students who were determined by convenient sampling technique among the students studying in different educational institutions in a province in southern Turkey. Student well-being and academic resilience scales were used to collect data. The relationships between the variables in the study were analyzed through Pearson correlation analysis. Then, multiple linear regression analysis was performed to determine the variables predicting students' well-being. The findings of the study show that there are significant positive relationships between student well-being and academic resilience resources. However, sources of academic resilience explained 52% of student well-being. In order of relative order of magnitude, it was determined that individual resources, school, environment and family resources made a significant contribution in explaining well-being. These results show that academic resilience resources may have an important function in the recovery or protection of student well-being affected by social traumas such as earthquakes, fire, Covid 19.

Anahtar Kelimeler

Student well-being , Academic resilience , Earthquake

Kaynakça

• Ackerman, C. E., Warren, M. A., & Donaldson, S. I., (2018). Scaling the heights of positive psychology: A systematic review of measurement scales. International Journal of Wellbeing, 8(2), 1–21. https://doi.org/10.5502/ijw.v8i2.734.
• Akay, G., Oğuzhan, H., & Güdücü Tüfekçi, F. (2024). Kahramanmaraş depremi sonrası üniversite öğrencilerinde algılanan stres düzeyleri ile öznel iyi oluş durumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 7(1), 40-47. https://doi.org/10.32329/uad.1358958.
• Arslan, M. (2023). Okul müdürlerinin 6 Şubat Kahramanmaraş depremi sonrası okullarda karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerileri. International Journal of Socıal Humanıtıes Scıences Research, 10(97), 1550–1559. https://doi.org/10.5281/zenodo.8200750
• Asanjarani, F., Kumar, A., & Kalani, S. (2023). Student subjective wellbeing amidst the Covid-19 Pandemic in Iran: Role of loneliness, resilience and parental ınvolvement. Child Indicators Research, 16(1), 53–67. https://doi.org/10.1007/s12187-022-09963-z
• Asıcı, E., İkiz, F. E. (2019). The prediction of subjective well being in school in terms of school climate and self-efficacy. Hacettepe University Journal of Education, 34(3), 621-638. doi: 10.16986/HUJE.2018038523
• Ateşgöz, K. (2023). Deprem sürecinde örgütsel iletişim: 6 şubat depremleri kapsamında Adana ilinde bir saha araştırması. Türkiye Medya Akademisi Dergisi (TÜMADER) , 3(6), 1-20. Bayar, A., Çalışkan, G., & Bayar, A. (2024). Deprem afeti sonrasında okullarda karşılaşılan sorunlar ve çözüm yolları. Sinop Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 84-100.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. (11. Baskı). Pegem Akademi.
• Bronfenbrenner, U. (1994). Ecological models of human development. Readings on the Development of Children, 2(1), 37-43.
• Bursalı, A. (2021). Lise öğrencilerinde öznel iyi oluş ve akademik beklentilerin yılmazlık, okul tükenmişliği ve okul çalışmalarına bağlanma ile ilişkisi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Campbell-Sills, L., & Stein, M. B. (2007). Psychometric analysis and refinement of the Connor-Davidson Resilience Scale (CD-RISC): Validation of a 10-item measure of resilience. Journal of Traumatic Stress, 20(6),1019–1028. https://doi.org/10.1002/jts.20271.
• Cassidy, S. (2016). The Academic Resilience Scale (ARS-30): A new multidimensional construct measure. Frontiers in Psychology, 7(1787), 1-11. http://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.01787.
• Cassidy, S., Mawdsley, A., Langran, C., Hughes, L., & Willis, S. C. (2023). A Large-scale Multicenter Study of Academic Resilience and Well-being in Pharmacy Education. American Journal of Pharmaceutical Education, 87(2), ajpe8998. https://doi.org/10.5688/ajpe8998
• Choo, O. Z. H., & Prihadi, K. (2019). Academic resilience as mediator of multidimensional perfectionism and academic performance among gen-Z undergraduate students. International Journal of Evaluation and Research in Education (IJERE), 8(4), 637-646. http://doi.org/10.11591/ijere.v8i4.20340.
• Chue, K. L., Yeo, A., Nie, Y., & Chew, C. H. (2024). Modifying the PERMA profiler to assess student well-being. Current Psycholgy, 43, 3749–3760. https://doi.org/10.1007/s12144-023-04550-z.
• Cohen, J. (1992). Statistical power analysis. Current Directions in Psychological Science, 1(3), 98-101. https://doi.org/10.1111/1467-8721.ep10768783.
• Çakır, M., & Avcı, S. (2021). Lise öğrencilerinde akademik dayanıklılık ve başarının belirleyicileri olarak ebeveynlerin duygusal desteği, öznel iyi oluş, ustalık hedef yönelimleri ve okula aidiyet duygusu. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25 (1), 235-252.
• Danielsen, A. G., Samdal, O., Hetland, J., & Wold, B. (2009). School-related social support and students' perceived life satisfaction. The Journal of Educational Research, 102(4), 303–318. https://doi.org/10.3200/JOER.102.4.303-320
• Dunn, L.B., Iglewicz, A., & Moutier, C. A. (2008). Conceptual model of medical student well-being: promoting resilience and preventing burnout. Acad Psychiatry, 32(1), 44–53. https://doi.org/10.1176/appi.ap.32.1.44.
• Ege, A., & Erbay, E. (2022). Ergenlerin gelecek beklentilerinin ekolojik yaklaşımla incelenmesi: bir karma yöntem araştırması. Milli Eğitim, 233, 97-125. DOI: 10.37669 milliegitim. 766892.
• Ellis, J. (2005). Place and identity for children in classrooms and schools. Journal of the Canadian Association for Curriculum Studies, 3(2).
• Eryılmaz A. (2013). Using of positive psychology on psychological counseling and guidance context on character strength and preventive services. The Journal of Happiness & Well-Being, 1(1), 1-22.
• Gündoğan, S., & Sargın, H. (2018). Ortaöğretim öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin, algılanan sosyal destek ve öznel iyi oluş açısından incelenmesi. The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, 4(2), 288-295.
• He, F., Cao, R., Feng, Z., Guan, H., & Peng, J. (2013). The impacts of dispositional optimism and psychological resilience on the subjective well-being of burn patients: a structural equation modelling analysis. PLoS One, 8 (12). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0082939
• Helliwell, J., & Putnam, R. (2004). The social context of well-being. philosophical transactions of the royal society of London. Series B, Biological Sciences, 359, 1435-1446. https://doi.org/10.1098/rstb.2004.1522.
• Hill, N. E., Castellino, D. R., Lansford, J. E., Nowlin, P., Dodge, K. A., Bates, J. E., & Pettit, G. S. (2004). Parent academic involvement as related to school behavior, achievement, and aspirations: Demographic variations across adolescence. Child Development, 75(5), 1491–1509.
• Huebner, E. S., Drane, W., & Valois, R. F. (2000). Levels and demographic correlates of adolescent life satisfaction reports. School Psychology International, 21(3), 281-292. https://doi.org/10.1177/0143034300213005
• Huebner, E. S., & Gilman, R. (2006). Students who like and dislike school. Applied Research in Quality of Life, 1(2), 139-150.
• İraz,K., Arıbaş, A. N., & Özşahin, F. (2021). Algılanan sosyal destek ve psikolojik iyi oluş ilişkisi: üniversite öğrencileri örneği. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (2), 363-376. DOI: 10.30692/sisad.930302.
• Karabacak Çelik, A. (2023). Deprem sonrası travma belirtileri, umut ve iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. TRT Akademi, 8 (18) , 574-591. https://doi.org/10.37679/trta.1275268.
• Kaya, Z., Çenesiz, G. Z., & Aynas, S. (2019). Yabancı uyruklu öğrencilerin sosyal destek algıları ile psikolojik iyi oluş ve yaşam doyumlarının incelenmesi: Van yüzüncü yıl üniversitesi örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 518-537. DOI:10.17755/esosder.416882.
• Kırbaş, Z. (2024). Kahramanmaraş depreminden etkilenen ergenlerin iyi oluş düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 14(1), 150 - 156. https://doi.org/10.31020/mutftd.1364500
• Liu, W., Mei, J., Tian, L., & Huebner, E. S. (2016). Age and gender differences in the relation between school-related social support and subjective well-being in school among students. Social Indicators Research, 125(3), 1065–1083. https://doi.org/10.1007/s11205-015-0873-1
• Lobo, J. (2023). Instructor emotional support, academic resiliency, and school engagement in an online learning setting during COVID-19 pandemic. Journal of Learning for Development, 10(2), 252-266.
• Makleff, S., Varshney, K., Krishna, R. N., Romero, L., & Fisher, J. (2022). Mental health and community resilience among vulnerable populations affected by natural hazards: protocol for scoping reviews. Methods and protocols, 5(6), 88. https://doi.org/10.3390/mps5060088
• Malkoç, A., & Yalçın, İ. (2015). Relationships among resilience, social support, coping, and psychological well-being among university studentss. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 5(43), 35-43.
• Martin, A. J. (2013). Academic bouyancy and academic resilience: Exploring ‘everyday’ and ‘classic’ resilience in the face of academic adversity. School Psychology International, 34(5), 488-500. https://doi:10.1177/0143034312472759.
• Morsünbül, Ü., & Yazar, B. (2021). Akademik dayanıklılığın kimlik boyutları ve okula bağlanma ile ilişkisi: Ortaokul öğrencileri üzerinden bir inceleme. Başkent University Journal of Education, 8 (1), 1-10. OECD (2023, June 23). The territorial impact of the earthquakes in Türkiye. https://www.oecd.org/en/publications/the-territorial-impact-of-the-earthquakes-in-turkiye_bb5c07e6-en.html.
• Özkan, D., Kabacık, A., Türkmen Ünal, D., & Yağız, H. (2023). 14-18 Yaş arası profesyonel sporcuların deprem sonrası başarı motivasyonu düzeyleri üzerine bir araştırma. Premium E-Journal of Social Sciences (PEJOSS), 7(33), 731–737. https://doi.org/10.5281/zenodo.8256017.
• Pacheco, E. M., Parrott, E., Oktari, R. S., & Joffe, H. (2022). How schools can aid children's resilience in disaster settings: The contribution of place attachment, sense of place and social representations theories. Frontiers in Psychology, 13, 1004022. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1004022
• Park, N. (2004). The role of subjective well-being in positive youth development. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 591(1), 25-39. https://doi.org/10.1177/0002716203260078.
• Perez, W., Espinoza, R., Ramos, K., Coronado, H. M., & Cortes, R. (2009). Academic resilience among undocumented latino students. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 31(2), 149-181. https://doi.org/10.1177/0739986309333020
• Perry, D. L., & Daniels, M. L. (2016). Implementing trauma—informed practices in the school setting: A pilot study. School Mental Health, 8(1), 177–188. https://doi.org/10.1007/s12310-016-9182-3
• Prinstein, M. J., La Greca, A. M., Vernberg, E. M., & Silverman, W. K. (1996). Children's coping assistance: How parents, teachers, and friends help children cope after a natural disaster. Journal of Clinical Child Psychology, 25(4), 463–475. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp2504_11
• Raccanello, D., Vicentini, G., Rocca, E., Hall, R., & Burro, R. (2023). Preparing children to cope with earthquakes: Building emotional competence. British Journal of Psychology, 114(4), 871–907. https://doi.org/10.1111/bjop.12661
• Rao, P.S., & Krishnamurthy, A.R. (2018). Impact of academic resilience on the scholastic performance of high school students. Indian Journal of Mental Health, 5(4), 453. https://doi.org/10.30877/IJMH.5.4.2018.453-462.
• Renshaw, T. L. & Arslan, G. (2016). Psychometric properties of the Student Subjective Wellbeing Questionnaire with Turkish adolescents: A generalization study. Canadian Journal of School Psychology, 31(2) 139–151. DOI: 10.1177/0829573516634644.
• Renshaw, T. L., Long, A. C. J., & Cook, C. R. (2015). Assessing adolescents’ positive psychological functioning at school: Development and validation of the student subjective wellbeing questionnaire. School Psychology Quarterly, 30(4), 534–552. Doi:10.1037/spq0000088.
• Renshaw, T. L., & Bolognino, S. J. (2016). The College student subjective wellbeing questionnaire: A brief, multidimensional measure of undergraduate’s covitality. Journal of Happiness Studies, 17, 463-484. https://doi.org/10.1007/s10902-014-9606-4
• Seligman, M.E.P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology. American Psychologist, 55(1), 5-14. DOI: 10.1037/0003-066X.55.1.5
• Serrano Sarmiento, Á., Sanz Ponce, R., & González Bertolín, A. (2021). Resilience and COVID-19. An analysis in university students during confinement. Education Sciences, 11(9), 533. https://doi.org/10.3390/educsci11090533.
• Soyyiğit, M. K., & Traş, Z. (2022). Ergenlerin okula bağlanmalarında algılanan sosyal destek ve okulda öznel iyi oluşun rolü. Mutluluk ve İyi Oluş Dergisi, 7 (13), 16-29. 10.32739/usmut.2022.7.13.9
• Silwal, S., Dybdahl, R., Chudal, R., Sourander, A., & Lien, L. (2018). Psychiatric symptoms experienced by adolescents in Nepal following the 2015 earthquakes. Journal of Affective Disorders, 234, 239–246. https://doi.org/10.1016/j.jad.2018.03.002
• Şahin, G. N. (2011). Üniversite öğrencilerinin kendini açma, öznel iyi oluş ve algıladıkları sosyal destek düzeylerinin karşılaştırılması. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Şam, M. (2022). Akademik yılmazlık gelişim modeli: Bir karma yöntemler araştırması. [Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Şeker, M. Bahar, M., & Çeni, M.(2023). Liselerde görev yapan okul yöneticilerine yansıyan disiplin sorunları. Socıal Scıences Studies Journal, 9 (109). 6159-6166. http://dx.doi.org/10.29228/sssj.68691
• Şenbay, G. Ve Can, G. (2024). Ergen öznel iyi oluşunun yordanmasında algılanan sosyal destek ve bağlanma stilleri. Toplum, Eğitim ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 15-26. DOI: 10.5281/zenodo.11095085
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Tagay, Ö., & Şahin Baltacı, H. (2017). Ergenlerde öznel iyi oluş ve zaman tutumu: benlik saygısı ve iyimserliğin aracı rolü. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41), 131-144.
• Thamarasseri, I., & Sruthi, O. H. (2023). Resilience and adolescent's psychological well-being. i-manager’s Journal on Educational Psychology, 17(2), 1-7. https://doi.org/10.26634/jpsy.17.2.19408.
• Tomyn, A. J., & Cummins, R. A. (2011). The subjective wellbeing of Australian high-school students: validating the personal wellbeing index-school children. Social Indicators Research, 101(3), 405–418. doi:10.1007/s11205-010-9668-6
• Tomyn, A.J., Cummins, R.A. & Norrish, J.M. (2015). The subjective wellbeing of ‘at-risk’ ındigenous and non-indigenous australian adolescents. Journal of Happiness Studies, 16, 813–837. https://doi.org/10.1007/s10902-014-9535-2
• Topcu, Z. G., & Demircioğlu, H. (2020). Ekolojik sistemler perspektifinden psikolojik sağlamlık. Gelişim ve Psikoloji Dergisi (GPD), 1 (2), 125-147.
• Trong Dam, V. A., Do, H. N., Thi Vu, T. B., Vu, K. L., Do, H. M., Thi Nguyen, N. T., Nguyen, T. T., Thi Vu, T. M., Thi Nguyen, T. P., Auquier, P., Boyer, L., Fond, G., Latkin, C. A., Ho, C. S. H., & Ho, R. C. M. (2023). Associations between parent-child relationship, self-esteem, and resilience with life satisfaction and mental wellbeing of adolescents. Frontiers in Public Health, 11, 1012337. https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1012337
• Tosun, T. (2021). Investigation of psychological well-being in adolescents in terms of perceived social support and some variables. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 5(4), 123-142.
• Ungar, M. (2003). The professional social ecologist: Social Work Redefined. Canadian Social Work Review / Revue Canadienne de Service Social, 20(1), 5–23. http://www.jstor.org/stable/41669995.
• UNICEF (2023, February). Humanitarian situation reports (February 6, 2023 Earthquakes). https://www.unicef.org/turkiye/raporlar/i%CC%87nsani-durum-raporlar%C4%B1-6-%C5%9Fubat-2023-depremleri
• Uzak, B., & Zubaroğlu Yanardağ, M. (2024). Algılanan sosyal destek, travmatik stres ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi: depremzedeler üzerine bir araştırma. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 12(23), 74-96. https://doi.org/10.46218/tshd.1364244.
• Uzun, T., Günbey, M., & Kara, E. (2023, Eylül). Öğretmen Adaylarının Deprem Sonrası Can Sıkıntısı ile Psikolojik İyi Oluşu Arasındaki İlişki. International Education Congress, Ankara Üniversitesi 20-23 Eylül 2023.
• Yıldırım, S. (2019). Matematik başarısını yordama: Sosyoekonomik statü, ebeveyn katılımı ve öz-güvenin rolü. Eğitim ve Bilim, 44(198). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.7868
• Yıldırım, M., & Arslan, G. (2024). Promoting and Supporting Well-Being in Schools. In: Zangeneh, M. (eds) Essentials in Health and Mental Health. Advances in Mental Health and Addiction. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-031-56192-4_8.
• Yıldız, F. N. Y., & Kardaş, F. (2021). Ergenlerde akademik öz-yeterlik, içsel motivasyon, azim ve psikolojik dayanıklılığın iyi oluş ile ilişkisinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 1073-1099. https://doi.org/10.33711/yyuefd.957391.
• Zadworna, M., Kossakowska, K., & Renshaw, T. L. (2023). Measuring subjective wellbeing in a school context: a polish version of the student subjective wellbeing questionnaire. School Mental Health, 15(1), 231–246. https://doi.org/10.1007/s12310-022-09546-x
• Zijlstra, E. A., Brummelaar, M. D. C. T., Cuijpers, M. S., Post, W. J., Balkom, I. D. C. V., & Seddighi, H. (2022). A safe home? A qualitative study into the experiences of adolescents growing up in the Dutch area ımpacted by earthquakes ınduced by gas extraction. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(8), 4716. https://doi.org/10.3390/ijerph19084716