Türkiye’de Koyun Irklarının Mevcut Durumu ve Geleceği: Karadeniz Bölgesi

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 1, 101 - 112, 25.04.2022

Çağrı Kandemir Turgay Taşkın

https://doi.org/10.53433/yyufbed.1064425

Öz

Bu çalışmada, Karadeniz Bölgesi’nde yer alan on sekiz ilde yetiştirilen koyun ırklarının verim yönü, kuyruk yapısı ve orijini dikkate alınmıştır. Çalışma materyalini, Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Hayvancılık Bilgi Sistemi (HAYBİS) üzerinden 2021 yılında elde edilen veriler oluşturmaktadır. Karadeniz Bölgesinde toplam koyun varlığı 2.261.719 baştır. Bölgede on sekiz ilde toplam 33 koyun ırkı yetiştirilmektedir. Koyun sayısı en fazla olan il Tokat (420.608 baş) iken en düşük sayı Bartın (5.821 baş) ilindedir. Karayaka, Akkaraman ve Merinos bölgede en fazla yetiştiriciliği yapılan (18 ilde) koyun ırklarıdır. Bölgede yetiştiriciliği en az yapılan yerli koyun ırkları Tuj, Zom, Hamdani ve Koçeri’dir Bölgede yerli koyun sayısı 2.054.336 baş, kültür ırkı koyun sayısı 207.383 baştır. Bölgede en fazla kültür ırkı koyun sayısı 9 ile Bolu olmuştur. Kuyruk yapısına göre iller arasındaki koyun sayısı bakımından belirlenen fark istatistiki olarak önemlidir (p<0.05). Karadeniz Bölgesindeki koyunları kuyruk yapılarına göre incelediğimizde daha ağırlıklı yarım yağlı kuyruklu ırkların iklimsel çevreye uyum sağladığı anlaşılmaktadır. İnce kuyruklu ırkların daha batıda, yağlı kuyrukluların ise ağırlıklı doğu illerinde yoğun olduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz Bölgesi, Koyun varlığı, Verim yönü, Kuyruk yapısı

Teşekkür

Çalışmanın Yapılmasında Mevcut Rakamların Paylaşılmasında Yardımcı Olan Öncelikle TC Tarım ve Orman Bakanlı İzmir İl Müdürü Ve Personeline Teşekkürü Borç Biliriz.

Current State and Future of Sheep Breeds in Turkey: Blacksea Region

Öz

In this study, yield direction, tail shape and origin of sheep genotypes raised in eighteen provinces in the Black Sea Region were taken into consideration. The study material consists of the data obtained in 2021 through the Livestock Information System (HAYBIS) of the Ministry of Agriculture and Forestry of the Republic of Turkey. The total number of sheep in the Black Sea Region is 2.261.719 heads. A total of 33 sheep breeds are raised in eight provinces in the region. While the province with the highest number of sheep breeds is Tokat (420.608 heads), the lowest number is in Bartın (5.821 heads). Karayaka, Akkaraman and Merino are the sheep breeds in the provinces (18 provinces) where the most breeding is done in the region. The least grown domestic sheep breeds in the region are Tuj, Zom, Hamdani and Koçeri. The average number of domestic sheep in the region is 2.054.336 heads, the number of imported breed sheep is 207.383 heads. Bolu was the most imported 9 sheep breeds in the region. According to the tail shape, the difference between the provinces in terms of the number of sheep is statistically significant (p<0.05). It is understood that the semi-fat-tailed breeds of sheep in the Black Sea Region are more adapted to the climatic environment than their tail structures. It has been observed that the thin-tailed breeds are more concentrated in the west, and the fat-tailed breeds are concentrated in the eastern provinces.

Anahtar Kelimeler

Blacksea region, Sheep number, Yield type, Tail type

Kaynakça

• Akçapınar, H. (2000). Koyun Yetiştiriciliği. Yenilenmiş 2. baskı. İsmat Matbaacılık Ankara.
• Alpar, R. (2013). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Detay Yayıncılık. Dördüncü Baskı. Ankara.
• Altınçekiç, Ş. Ö. (2014). Bursa ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve refah ölçütleri açısından değerlendirilmesi. (Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Bursa, Türkiye.
• BDUTAE. (2008). T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü. http://www.bahridagdas.gov.tr, Erişim Tarihi:10.06.2008.
• Ceyhan, A., Şekeroğlu, A., Ünalan, A., Çınar, M., Serbester, U., Akyol, E., & Yılmaz, E. (2015). Niğde ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunları üzerine bir araştırma. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(2):60-68. doi: 10.18016/ksujns.10904
• Eliçin, A., Ertuğrul, M., Cengiz, F. Aşkın, Y., & Dellal, G. (1989). Karayaka ve B. Leicester X Karayaka F1 erkek kuzularında besi gücü ve karkas özellikleri. Ankara Üniversitesi Yayın No:123, Ankara.
• Emsen, E., Gimenes, C.A., Yaprak, M., & Emsen, H. (2007). Effect of prolific breed on reproductive performance of Turkish native sheep. Reproduction in Domestic Animals, 42(2):141-143.
• Ertuğrul, M., Dellal, G., Elmacı, C., Akın, A.O., Pehlivan, E., Soysal, M.İ., & Arat, S. (2010). Hayvan genetik kaynaklarının muhafazası ve sürdürülebilir kullanımı. Ziraat Mühendisleri Odası VII. Teknik Kongresi, s 179-198.
• GTHB. (2018). Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2018-2022 stratejik plan. https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/2013-2017/GTHB%202018-2022%20STRATE JI%CC%87K%20PLAN.PDF. Erişim tarihi: 02.06.2021
• HAYGEM. (2021). Küçükbaş hayvan sayısı. https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/HAYGEM.pdf, Erişim tarihi: 27.09.2021.
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım. İkinci Baskı. ISBN 975-9091-14-3. 426s.
• Kandemir, Ç., Alkan, İ., Yılmaz, H.İ., Ünal, H.B., Taşkın, T., Koşum, N., & Alçiçek, A. (2015). İzmir yöresinde küçükbaş hayvancılık işletmelerinin coğrafik konumlarına göre genel durumu ve geliştirilme olanakları. Hayvansal Üretim, 56(1): 1-17.
• Karaca, O., Çetiner, Ş., & Cemal, İ. (1999, Eylül). Çine Çaparı koyunların kimi özellikleri ve genetik kaynak olarak korunması olanakları. Uluslararası Hayvancılık’99 Kongresi, İzmir, s558-563.
• Karaca, O., Akyüz, N., Andiç, S., & Altın, T. (2003). Karakaş koyunlarının süt verim özellikleri. Turk Journal of Veterinary Animal Science, 27: 589-59.
• Karaca, O. (2014). Koyun keçi ıslahı ve açık çekirdek yetiştirme sistemi. Koyun - Keçi Genetik Islah Çalıştayı, Uşak.
• Kaymakçı, M., & Sönmez, R. (1996). İleri Koyun Yetiştiriciliği. 1. Baskı, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir.
• Kaymakçı, M., Sönmez, R., Kızlay, E., & Taşkın, T. (1999). Kasaplık kuzu üretimi için uygun baba hatlarının oluşturulması üzerine araştırmalar. Turk Journal of Veterinary Animal Science, 23(3), 255-261.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T., & Koşum, N. (2002). Sönmez koyunlarında tip sabitleştirilmesi (1. Döl Verimi ve Gelişme Özellikleri). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(2):87-94.
• Kaymakçı, M, Eliçin, A., Işın, F., Taşkın, T., Karaca, O., Tuncel, E., Ertuğrul, M., Özder, M., Güney, O., Gürsoy, O., Torun, O., Altın, T., Emsen, H., Seymen, S., Geren, H., Odabaşı, A., & Sönmez, R. (2005). Türkiye küçükbaş hayvan yetiştiriciliği üzerine teknik ve ekonomik yaklaşımlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği 6. Teknik Kongresi, Ankara, s707-726.
• Kaymakçı, M., Koşum, N., Taşkın, T., Akbaş, Y., & Ataç, F. (2006). Menemen koyunlarında kimi verim özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 43(1), 63-74.
• Kaymakçı, M., & Taşkın, T. (2008). Türkiye koyunculuğunda melezleme çalışmaları. Hayvansal Üretim, 49(2), 43-51.
• Muminjanov, H., & Karagöz, A. (2019). Türkiye’nin Biyoçeşitliliği: Genetik Kaynakların Sürdürülebilir Tarım ve Gıda Sistemlerine Katkısı. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Ankara.
• OKA (2018). Samsun ili tarım ve kırsal kalkınma eylem planı, 2018-2023. https://www.oka.org.tr/assets/upload/dosyalar/tarim-ve-kirsal-kalkinma-eylem-plani-39-77.pdf, Erişim tarihi: 01.05.2021
• Özcan, H. (1975). Kıvırcık Koyunlarının Önemli Verim Özelliklerinin Geliştirilmesinde Texel Irkından Faydalanma İmkânları. TÜBİTAK VHAG-51k Proje Kesin Raporu.
• Özder, M., Kaymakçı, M., Soysal, İ. Kızılay, E., & Sönmez, R. (1996). Türkgeldi Sürüsünde Tipin Sabitleştirilmesi. TÜBİTAK, VHAG-537 nolu Projenin Kesin Raporu, Tekirdağ.
• Özder, M., Kaymakçı, M., Taşkın, T., Köycü, E., Karaağaç, F., & Sönmez, R. (2004). Türkgeldi koyun tipinin gelişme ve süt verim özellikleri. Turk Journal of Veterinary Animal Science, 28, 195-200.
• Özyürek, S., Türkyılmaz, D., Dağdelen, Ü., Esenbuğa, N., & Yaprak, M. (2018). Erzincan ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunlarının işletme büyüklüğüne göre incelenmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 7(2), 219-226.
• Sarıca, M. (2010). Karadeniz Bölgesi Hayvancılık Potansiyeli Ordu İli İçin Bazı Öneriler, Aybastı-Kabataş Kurultayı 4. Aybastı-Kabataş Kurultayı Yayınları No: 04, 15-32.
• Soysal, M. İ., Özkan Ünal, E., & Gürcan, E.K. (2018). Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarının Koruma Süreçlerinde Yok Olma Risk Derecesini Değerlendirme Metotları. Journal of Animal Science and Products (JASP), 1(1), 14-24.
• SPSS Inc. (2019). SPSS for Windows. Version 19.00, Chicago.
• Sönmez, R. Alpbaz, A.G., & Kaymakçı, M. (1975). Kıvırcık koyunlarının kimi özellikleri arasında fenotipik ilişkiler üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(3), Ayrı Baskı, İzmir.
• Sönmez, R., Kaymakçı, M., Eliçin, E., Tuncel, E., Wasmuth, R., & Taşkın, T. (2009). Türkiye koyun ıslah çalışmaları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2), 43-65.
• TAGEM, (2009). Türkiye evcil hayvan genetik kaynakları tanıtım kataloğu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. https://www.tarimorman.gov.tr/TAGEM/Belgeler/yayin/Katalog%20T%C3%BCrk %C3%A7e.pdf, Erişim tarihi: 30.01.2021
• TAGEM, (2019). Yıllık faaliyet raporu. https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/ Bakanl%C4%B1k_Faaliyet_Raporlar%C4%B1/2019%20yili%20faaliyet%20raporu.PDF, Erişim tarihi: 30.01.2021
• Tamer, B., & Sarıözkan, S. (2017). Yozgat merkez ilçede koyunculuk yapan işletmelerin sosyo-ekonomik yapısı ve üretim maliyetleri. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 14(1): 39-47.
• Tarım ve Orman Bakanlığı. (2021). Hayvan bilgi sistemi. https://hbs.tarbil.gov.tr/, Erişim: 21.05.2020.
• Taş, B. (2016). Türkiye’de Coğrafi Bakış Açısıyla Köy Kavramı. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu International Geography Symposium 2016, Ankara
• Tekin, M. E., Gürkan, M., Karabulut, O., & Düzgün, H. (2000). Merinos, Akkaraman ve İvesi Irklarının Bazı Etçi Irklar ile Melezlerinde Performans ve Test ve Seleksiyon Çalışmaları. Konya Hayvancılık Araştırma Enstitüsü. Ayrı Basım, 1-51.
• Tüfekçi, H., & Oflaz, M. (2015). Kastamonu ili küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin sorunları ve çözüm önerileri. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(7), 577-582.
• Ünal, N., Atasoy, F., & Akçapınar, H. (2003). Karayaka ve Bafra (Sakız x Karayaka g1) koyunlarda döl verimi, kuzularda yaşama gücü ve büyüme, Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 27, 265-272.
• Yıldırır, M., Sezenler, T., Erdoğan, İ., Yüksel, M.A., Soysal, D., & Ceyhan, A. (2011). The present studies on animal genetic resources in Bandırma Sheep Research Station: A review, Journals of Animal Science Advances, 1(2), 73-78.