A Notable Family in Van During the 19th Century: Timurpashazades

Yıl 2022, , 68 - 85, 31.12.2022

Erdal Çiftçi

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1156708

Öz

The role of a notable family that ruled the Ottoman province of Van from the last quarter of the 18th to the middle of the 19th centuries and continued to be active afterward is examined in this article. With a micro perspective and a concentration on the province of Van, this paper contributes to the literature on the Ottoman notables who enhanced its influence during the 18th century. This study examines the emergence of the Timurpashazade family, their reactions to the Tanzimat rules of the Ottoman Empire both before and during the process, and their continued involvement in local politics following the Tanzimat rules. The prevailing theories in the literature up until recently were that Tanzimat regulations were implemented as a byproduct of the Ottoman centralization policies' unilateral, top-down, and eliminatory strategies. However, as can be observed from recent researches and the example of Province of Van, although the Tanzimat regulations restricted the power of notables, Timurpashazades actively participated in the execution of the new order. The Timurpashazades continued to protect their interests within the new laws and this does not imply that they disregarded their interests. Certain of the factors that led to this predicament include the fact that Sublime Port did not expel the Timurpaşazades from Van and the fact that they kept up their strong ties with some of the governors of Van.

Anahtar Kelimeler

Notable, Tanzimat, Timurpashazades, Ottoman Empire, Van

19. Yüzyıl Vanı’nda Âyan Bir Aile: Timurpaşazâdeler

Öz

Bu çalışma 18. yüzyılın son çeyreğinden 19. yüzyılın ortasına kadar Van yönetiminde bulunan ve bu tarihten sonra da Van’da etkili olmaya devam eden ayan bir ailenin yerel siyasetteki rolüne odaklanmaktadır. Ayanlar çağı olarak bilinen 18. yüzyılda Osmanlı imparatorluğunda güçlenmiş olan ayanlarla ilgili literatüre mikro bir çalışma ile Van örneği üzerinden katkı sunulması amaçlanmaktadır. Van’da Timurpaşazadeler ismi ile ayanlaşan bir ailenin güçlenerek ortaya çıkışı, Tanzimat öncesi ve sırasında yaşanan tepkiler ve Tanzimat sonrasında bu ayan ailenin yeni düzen içerisindeki aktif yer alışı incelenmektedir. Tanzimat düzeninin bu gibi ayan aileleri yaptırımcı, tek taraflı ve üstten bir yaklaşımla izale ederek uygulamaya dökülebildiği görüşü son dönemlere kadar literatürün baskın tezlerinden biriydi. Fakat son dönemlerde yapılan yeni çalışmalardan ve Van örneğinden de görüleceği üzere Tanzimat merkezileşmesi yerel ayan ailelerin mülki idari güçlerine belirli oranda bir sınır uygulamış olsa da Timurpaşazadeler yeni düzenin uygulanmasında aktif rol oynamaya devam etmişlerdir. Timurpaşazadelerin bir eşraf olarak kendi rol ve çıkarlarını yeni düzen içerisinde aramaya devam ettikleri anlaşılmaktadır. Dersaadet’in Timurpaşazadeleri Van’dan kaldırmamış olması ve Timurpaşazadelerin bazı Van valileri ile yakın ilişkilerini sürdürmesi bu durumun önünü açan sebeplerden birkaçıdır.

Anahtar Kelimeler

Ayan, Tanzimat, Timurpaşazadeler, Osmanlı Devleti, Van

Kaynakça

• BOA: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Osmanlı ArşiviA.DVN.MHM. 1/100. A.MKT. 24/96; 26/26. A.MKT.MHM. 1/75. AE.SABH.I 185-12399; 10/874; 362/25239. AE.SSLM.III 118/7207; 427/24463
• C. ZB. 74/3661. C.ADL. 104/6229. C.AS 574/24165; 1173/52260; 1210/54230; 193/8325; 569/23903; 616/25968; 822/34952; 905/39013; 907/39136; 936/40581. C.DH 276/13756;110/5456; 214/10696; 247/12301; 285/14226; 324/16197; 325/16216; 326/16277; 4/164. C.MF. 109/5443. C.ML. 617/25455; 734/29968. D.BŞM.MHF. 88/13; 92/39. DH.MKT. 1433/24; 1619/53; 2495/10. DH.SAİD.d 112/147; 176/29.
• HAT103/4073;1040/43065;1042/43122;1043/43143;1047/43212;105/4128;105/4142;105/4151;105/4159;106/4161;107/4245;1389/55341;1416/57866;1436/59042;1463/52;181/8228;21/1006;210/11261;27/1287;40/2023; 42/2069;452/22384; 470/23050; 659/32173; 695/33543; 718/34245; 726/34609; 728/34650; 794/36840; 810/37204; 814/37269.
• İ. MVL. 95/1963. İ.DH. 58/2888;971/76735.İ.MSM. 49/1231. MVL 632/29.
• TS.MA.e 805/61. Y. A. HUS. 227/21. Y. MTV. 206/22. Y.EE. 33/5. Y.PRK.A. 3/74. Y.PRK.ZB. 5/40.
• Akın, F. (2020). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Aşiret İdaresi: Aşiret Müdüriyeti. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, s.32, 59-69.
• Arvas, T. Z. (2016). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Van Vilâyeti (Sosyal, Ekonomik, İdarî ve Demografik Yapı). [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Avcı, Y. (2009). The Application of Tanzimat in the Desert: The Bedouins and the Creation of a New Town in Southen Palestine (1860-1914), Middle Eastern Studies, 45-6, 969-983.
• Bayraktar, U. (2020). Reconsidering Local versus Central: Empire, Notables, and Employment in Ottoman Albania and Kurdistan, 1835–1878. International Journal of Middle East Studies, 52(4), 685-701.
• Bingül, Ş. (2022). Tanzimat Döneminde Van. Sonçağ Akademi.
• Bingül, Ş.(2018). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Van [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Blumi, İ. (2010). Rethinking the Late Ottoman Empire: A Comparative Social and Political History of Albania and Yemen, 1878-1918. Gorgias Press.
• Bragg, J. (2014). Ottoman Notables and Participatory Politics: Tanzimat Reform in Tokat, 1839-1876. Routledge.
• Brant, J. ve Glascott, A.G. (1840). Notes of a Journey Through a Part of Kurdistan, in the Summer of 1838. Journal of the Royal Geographical Society of London. Vol. 10, 1840, 341-434.
• Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çiçek, M.T. (2021). Negotiating Empire in the Middle East: Ottomans andA rab Nomads in the Modern Era, 1840-1914. Cambridge University Press.
• Çiftçi, E. (2018). Fragile Alliances in the Ottoman East: The Heyderan Tribe and the Empire (1820-1929)[Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gencer, F. (2010). Van Muhafızı Derviş Paşa İsyanı. Tarih Araştırmaları Dergisi, c.29, s. 47, 197-216.
• Gencer, F. (2010). Merkeziyetçi Düzenlemeler Bağlamında Bedirhan Bey Olayı [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• İnbaşı, M. (2006). Van Valileri (1755-1835). A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s.29. 195-212
• Kaya, H. (2020). Bayezid Sancakbeyi İshak Paşa Üzerine Bir Araştırma. E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, c. 12, s. 1, 20-35.
• Kılıç, O. (2021). Doğu Serhaddinin Kilidi: Van (16-18. Yüzyıllar). Van Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları.
• Koç, G. D. (2021). A Negotiation of Power during the age of reforms in the Ottoman Empire: Notables, Tribes and State in Muş (1820-1840). Middle Eastern Studies, vol 57, issue 2, 209-226.
• Koç, Y. (2020). Nomadic Pastoral Tribes at the Intersection of the Ottoman, Persian and Russian Empires (1820s-1890s). [Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Köksal, Y. (2019). The Ottoman Empire in the Tanzimat Era: Provincial Perspectives from Ankara to Edirne. Routledge.
• Layard, A. H. (1856). Discoveries Among the Ruins of Nineveh and Babylon.
• Lynch , H.F.B. (1901). Armenia, Travels and Studies, vol. 2. The Turkish provinces. Longmans.
• Önal, S. (2004). Sadettin Paşa’nın Anıları: Ermeni-Kürt Olayları (Van, 1896). Remzi Kitabevi
• Saraçoğlu, M.S. (2009). Some Aspects of Ottoman Governmentality at the Local Level: The Judicio-Administrative Sphere of the Vidin County in the 1860s and 1870s. Ab Imperio, 2, 223-254.
• Süreyya M. (1996). Sicill-i Osmanî, c.5, Tarih Vakfı Yurt yayınları. Yaycıoğlu, A. (2016). The Partners of the Empire: The Crisis of the Ottoman Order in the Age of Revolutions. Stanford University Press
• Zens, R. (2011). Provincial Powers: The Rise of Ottoman Local Notables (Ayan). History Studies, 3/3, 433-447.