Van Lake in Van Lake Basin Oral Culture

Yıl 2025, Sayı: 70, 152 - 164, 21.12.2025

Metin Eren

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1659297

Öz

Oral culture is the ancient form of self-expression of society. Oral culture products have taken place in traditional life with different content and functions through different genres. The anonymous and traditional characteristics of oral culture have enabled the narrative to exist in the social sphere by representing the society. Through oral culture products, artists and performers have reflected the imaginations, thoughts and feelings of the society rather than conveying their own thoughts and feelings. The Lake Van Basin refers to a cultural unity as much as it refers to a geographical area. A geographical common area can make common imaginations possible. Lake Van has been represented in the oral culture of the basin through tales, legends, folk songs, minstrelsy traditions. In this study, oral culture products transferred to written literature are subjected to content analysis and the representation of the lake and lake-related elements in oral texts is examined. The reflection of Lake Van itself as a geographical element and the places related to Lake Van around it in oral culture products varies according to the characteristics of the genre, the period in which the text was formed and the message to be conveyed. With this analysis, the reflection of Lake Van in oral culture is examined in a broad way.

Anahtar Kelimeler

Van Lake , Van Lake Basin , oral culture

Van Gölü Havzası Sözlü Kültüründe Van Gölü

Öz

Sözlü kültür, toplumun kendini ifade etme biçiminin kadim şeklidir. Sözlü kültür ürünleri farklı türler üzerinden farklı içerik ve işlevlerle geleneksel yaşamda yer almıştır. Sözlü kültürün, anonim ve geleneksel özellikleri anlatının toplumsal alanda, toplumu temsil ederek var olmasını sağlamıştır. Sözlü kültür ürünleri aracılığıyla sanatçılar, icracılar kendi düşünce ve duygularını aktarmaktan çok toplumun tasavvurlarını, düşüncelerini, duygularını yansıtmışlardır. Van Gölü Havzası, coğrafi bir alana gönderme yaptığı kadar kültürel bir bütünlüğe de işaret etmektedir. Coğrafi ortak alan, ortak tasavvurları mümkün kılabilir. Van Gölü, havza sözlü kültüründe masal, efsane, türkü, mâni, âşıklık geleneği icraları üzerinden temsil edilmiştir. Bu incelemede, yazılı literatüre aktarılmış sözlü kültür ürünleri içerik analizine tabi tutularak göl ve göl ile ilgili unsurların sözlü metinlerdeki temsil edilişi incelenmektedir. Bir coğrafi unsur olarak Van Gölü’nün kendisi ve etrafındaki Van Gölü ile ilgili yerlerin sözlü kültür ürünlerine yansıması türün özelliklerine, metnin biçimlendiği döneme ve verilmek istenen mesaja göre çeşitlilik göstermektedir. Bu inceleme ile Van Gölü’nün, sözlü kültüre yansıması geniş bir şekilde incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Van Gölü , Van Gölü Havzası , sözlü kültür

Kaynakça

• Aksoy, E. (2014). Âşık Ahmet Poyrazoğlu’nun Şiir Evreni (Tez No. 382024) (Doktora tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Albayrak, N. (2004). Ansiklopedik Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. L&M Yayınları.
• Arvas, A. (2005). Van Âşıklık Geleneği (Tez No. 160632) (Yüksek Lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aykaç, Ö. A.; Emre K. (2023). Efsaneler, Mitler ve Macera Turizmi: Van Gölü Canavarı Örneği, The Journal of Academic Social Science Studies. Yıl: 16- Sayı: 95, s. 169-180.
• Bali, M. (1973). Erciş’li Emrah ile Selvi Han Hikayesi Varyantların Tesbiti ve Halk Hikayeciliği Bakımından Önemi. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Beydiz, M. G. (2022). İdea ve Gerçeklik Dikotomisinde Canavar İkonografisinden “Van Gölü Canavarı”nın Mitsel Paradigmasına”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 40, 1356-1371.
• Demir. B. (2024). Efsaneden İlham Alan Edebiyat: “Ah Tamara” Efsanesinin Modern Türk Edebiyatına Yansımaları. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 8 (3), 1271-1295. https://doi.org/10.34083/akaded.1569721
• Doğan, O. (2020). Bitlis’ten Derlenen Efsanelerin Psiko-Sosyal ve Arketipsel Tahlili (Tez No. 630108) (Doktora tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Evliyâ Çelebi (2010). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Bağdad-Basra-Bitlis-Diyarbakır- Isfahan I Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van 4. Kitap, (Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı). Yapı Kredi Yayınları.
• Işık, C. (2005). Sözlü gelenek Eserlerinin Özellikleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Sayı 9, s. 89-105.
• Kasımoğlu, H. (2010). Van Yöresine Ait Türk Halk Masalları (Tez No. 271364) (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Oto, M. (2013). Geçmişten Geleceğe Van Türküleri-1 (Sözlü kırık havalar). Mavi Fikirler.
• Önay, Y. (1995). Van Masalları Üzerine Bir Araştırma (Tez No. 42580) (Doktora tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Önay, Y. (2006). Van Manileri. Van Belediye Başkanlığı Kültür Yayınları
• Önay, Y. (2013). Akdamar Efsanesi ve Varyantları Üzerine Bir İnceleme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, no.25, 33-47.
• Önay, Y. (2014). “Efsaneler”. Van Kültür ve Turizm Envanteri-III-, Halk Kültürü-I (Dil ve Anlatım-Halk Edebiyatı-Müzik Kültürü) (Editörler: Yılmaz Önay, Davut Tatlı). Gündoğdu Ofset.
• Önay, Y. (2018). Van Efsaneleri. Van Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Saraçoğlu, A. (1999). Ercişli Emrah:Gökyüzünde Bölük Bölük Turnalar. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Shalian, A. K. (1964). David of Sassoun: The Armenian Folk Epic in Four Cycles. Ohio University Press.
• Tan, N.; Turhan, S. (2001). Van Halk Müziğine Giriş (sözlü ve sözsüz ezgiler). Van Valiliği Kültür Yayınları.
• Yenitürk, C. (2015). Gönül Gözü Sözün Özü. Berikan Yayınevi.
• URL 1: https://www.repertukul.com/AHLAT-IN-ALTINDA-KUCUK-ISKELE-4147