Examples of Women's Gravestones Found in Gevaş Seljuk Cemetery

Yıl 2025, Sayı: Van Gölü Havzası Özel Sayısı, 99 - 115, 30.10.2025

Ercan Çalış

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1678992

Öz

In the excavation and restoration works carried out in the Gevaş Seljuk Cemetery, one of the most important cultural heritages of Anatolia, four women's graves were identified, two in 2022 and two in 2024. These historical women's grave remains will be evaluated based on the four women's gravestone examples identified. In addition, this study plans to evaluate the expression and content differences and ornaments in the inscriptions of women's gravestones and men's gravestones in this cemetery dating back to the Seljuk period. In addition, personal information about women and information such as daily tasks attributed to them can be obtained. Women have played different roles in society throughout history. The fact that women's graves from this period are included is important for the determinations regarding the structure of the period. The graves in the Gevaş Seljuk Cemetery, which dates back approximately 700 years, are quite valuable from a cultural perspective. The protection of cultural heritage also means preserving a society and passing it on to future generations. Thanks to the “Heritage to the Future Project”, which was announced by the Ministry of Culture and Tourism in 2023 and will be implemented in 2024, Turkish Islamic archaeology has begun to make significant progress. Work has also accelerated in the Gevaş Seljuk Cemetery, which was included in the Heritage to the Future Project.

Anahtar Kelimeler

Gevaş , Seljuk , Cultural Heritage , Women , Tombstones

Gevaş Selçuklu Mezarlığında Bulunan Kadın Mezar Taşlarından Örnekler

Öz

Anadolu’nun en önemli kültürel miraslarından biri olan Gevaş Selçuklu Mezarlığı’nda yapılan kazı ve restorasyon çalışmalarında 2022 yılı çalışmalarında iki 2024 yılındaki çalışmalarda da iki olmak üzere şimdiye dek dört kadın mezarı tespit edilmiştir. Bu çalışmada kadın mezar taşları, tespit edilen dört kadın mezar taşı örnekleri üzerinden değerlendirilecektir. Ayrıca bu çalışmayla Selçuklular döneminden kalma bu mezarlıktaki kadın mezar taşları ve erkek mezar taşlarına ait kitabelerde ifade ve içerik farklılıkları ile bezeme öğeleri açısından bir değerlendirme yapılacaktır. Bunların yanı sıra, kadınlara ait kişisel bilgiler ile onlara atfedilen ifadelerin anlamları gibi bilgiler ele alınacaktır. Kadın tarih boyunca her toplumda farklı roller içinde yer almıştır. Bu dönemde de kadın mezarlarına yer verilmiş olması, dönemin yapısına ilişkin tespitler açısından önemlidir. Yaklaşık olarak 700 yıl öncesine tarihlenen Gevaş Selçuklu Mezarlığı’nda yer alan mezar taşları, kültür mirası açısından oldukça değerlidir. Kültürel mirasın korunması, aynı zamanda bir toplumun kimliğini koruması ve gelecek nesillere aktarılması anlamına gelmektedir. Bu kapsamda Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2023’te duyurduğu ve 2024’te hayata geçirdiği “Geleceğe Miras Projesi” sayesinde, Türk İslam arkeolojisi önemli ilerlemeleri şimdiden kaydetmeye başladı. Geleceğe Miras Projesi kapsamına dahil edilen Gevaş Selçuklu Mezarlığı’nda da çalışmalar hız kazandı

Anahtar Kelimeler

Gevaş , Selçuklu , Kültürel Miras , Kadın , Mezar Taşları

Destekleyen Kurum

T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Kaynakça

• Alaeddinoğlu, F. (2007). Gevaş kasabası ve fonksiyonları, Marmara Coğrafya Dergisi, (15), 86-114.
• D.Öcal, A.&Dal, M. (20212). Doğal Taşlardaki Bozunmalar, Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi, Müka Matbaası, İstanbul.
• Aytekin, O. (1997). Osmanlı ve Cumhuriyet’inin eski eser politikaları, Tarih ve Medeniyet Dergisi, 53- 55.
• Çalış, E. (2019). Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı’nda bulunan Babacan Bin Toman imzalı bir mezar taşı, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 177-192.
• Çalış, E. (2023).Türk İslam Mezar Geleneğinde Gevaş Mezarlığı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (62), 53-73. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1310927
• Çalış, E., & Özbek, G. (2025). Kültürel Miras Alanlarının Yorumlanması: Gevaş Selçuklu Mezarlığı Örneği. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (29), 478-495. https://doi.org/10.29029/busbed.1634234
• Eren, S. (2020). Trabzon Küçük İmaret Mezarlığı’ndaki 19. Yüzyıl Osmanlı Mezar Taşları Üzerine Bir Değerlendirme, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6/11, ss. 345-363.
• Korkut, T., & Özbek, G. (2021). Mardin Müzesi’nin çağdaş müzecilik anlayışı açısından değerlendirilmesi. Artuklu Akademi, 8(1), 157-184.
• Karaca, Y. (2016). Van Gevaş’taki Saint Etienne Manastırı (Nakaravank-Agın) ve Gevaş kıyı şeridindeki tek nefli kiliseler üzerine bir ön değerlendirme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (31), 154.
• Karamağaralı, B. (1992). Ahlat Mezar Taşları, Ankara.
• Özbek, G., (2023). Ortaöğretimde Sanat Tarihi Eğitimi-Öğretimi Üzerine Bir Değerlendirme. sa.2, 115-127.
• Sözen, M.&Arık, R. (1975). Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan, İstanbul.
• Top, M. (1999). Dağların kenti Hakkâri. Kültür, Sanat, Aktüalite Dergisi, 2(12).