CEMAL SÜREYA’NIN ŞİİRLERİNDE KADIN ARKETİPİ

Yıl 2018, Sayı: 41, 133 - 150, 26.09.2018

M.şahin Yavuzer

Öz

Arketipsel eleştiri kuramı, Carl Gustav Jung tarafından oluşturulan ve bilinçdışından gelen insan davranışlarıyla ilgili bir eleştiri kuramıdır. Jung, arketipsel eleştiri kuramında, insan zihninde varoluştan bu yana kodlanmış davranışlar bulunduğunu ifade eder. Bu davranışları da arketiplerle açıklar. Jung’un arketipsel eleştirisi edebiyatçılar tarafından benimsenir ve eser incelemelerinde kullanılır. Masal, destan, roman, şiir gibi edebi türler arketipsel eleştiri kuramıyla farklı bir bakış açısı ile incelenmektedir. Arketipsel açıdan eser incelemesi Türk edebiyatında da ilgi çeken çalışmalar arasına girer. Bu tür çalışmalarda, yazarın hayatı esere yansımışsa yazar-eser ilişkisi göz önünde bulundurularak, arketipsel eşleştiriye göre inceleme yapılır. Özellikle şair-şiir ilişkisi, şairin hayatının şiire yansıması roman ve hikâye türüne göre daha belirgindir. Bu şairlerden biri de Cemal Süreya’dır. Süreya’nın şiirlerinde öne çıkan temalardan biri kadındır. Kadın, arketipsel olarak değerlendirildiğinde; anne, cinsellik, aşk, Havva ana arketipleriyle öne çıktığı görülür. Cemal Süreya’nın şiirlerindeki kadın arketipi şairin kadına bakışı ile paralellik göstermektedir. Onun şiirlerinde kadını arketipsel açıdan değerlendirmek, şairin şiirlerine farklı bir yorum getircektir.

Anahtar Kelimeler

Cemal Süreya, Arketip, Kadın, Aşk, Cinsellik

Kaynakça

• Afacan, A. (2003). Şiir ve Mitologya- Cumhuriyet Dönemi Şiirinde Yunan ve Latin Mitologyası. Ankara: Doruk. Carol, S. P. (2003). İçimizdeki Kahraman- Yaşadığımız Arketipler Hayatımızı Nasıl Etkiliyor? Onların Gücünden Nasıl Yararlanabiliriz?. İstanbul: Akaşa. Cengiz, M. (2012). Cemal Süreya- İkinci Yeni Bilincinin Kurucu Gücü. İstanbul: Şiirden. Cengiz, M. (2004) Hayat, Edebiyat, Siyaset/ Ahmet Oktay ile Dünden Bugünden. İstanbul: Everest. Fordham, F. (2011). Jung Psikolojisinin Ana Hatları. Ankara: Say. Gariper,C. ve Küçükcoşkun, Y. (2009).Yakup Kadri'nin Nur Baba Romanına Psikanalitik Bir Yaklaşım. İstanbul: Akademik Kitaplar. Jung, C. G. (1996). Bilinç ve Bilinçaltının İşlevi. Büyükinal, E. (Çev.). İstanbul: Say Jung, C. G. (2001). Anılar, Düşler, Düşünceler.Kantemir. İ. (Çev.). İstanbul: Can. Jung, C. G. (2003). İnsan Ruhuna Yöneliş. Büyükinal, E. (Çev.). İstanbul: Say. Jung, C. G. (2006). Analitik Psikoloji. Gürol, E. (Çev.). İstanbul: Payel. Jung, C. G. (2013). Dört Arketip. Yılmazer, Z. A. (Çev.). İstanbul: Metis. Kırtunç ,A. L. (1994). Sözcükler Meleği- MargePıercy ve İlkörneksel Eleştiri. İzmir: İleri. Korkmaz, R. (2004). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker. Korkmaz, R. (2012). Arketipsel Sembolizm Açısından Dede Korkut Anlatılarındaki Yüce- Birey ve Alp Bilge Tipi, Şerif Aktaş'a Armağan. Ankara: Kurgan Edebiyat. Perinçek, F. ve Duruel, N. (1995). Cemal Süreya 'Şairin Hayatı Şiire Dahil'. İstanbul: Kaynak. Pearson, C. S. (2003). İçimizdeki Kahraman, Ayanbaşı, S. (Çev.). İstanbul: Akaşa. Stevens, A. (1999). Jung. Çayır. A. (Çev.). İstanbul, Kaknüs. Süreya, C. (200). Günübirlikler. İstanbul: Yapı Kredi. Süreya, C. (1992). Uzat Saçlarını Frigya. İstanbul: Yön. Süreya, C. (2008). Sevda Sözleri. İstanbul: Yapı Kredi. Urkay, M. (2016). Jung Psikolojisi. Ankara: Yason. Yüksel, S. (2010). Türk Edebiyatında Yunan Antikitesi, Sivas: Asistan.