MAHMUT SOYDAN’IN GÖZÜNDEN MUSUL MESELESİ

Yıl 2018, Sayı: 41, 339 - 358, 26.09.2018

Mehmet Pınar

Öz

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Musul, tarihin her döneminde Türkler için önemli bir toprak parçası olarak görüldü. İngiliz emellerinin belirginleştiği süreçte Türkiye Musul’a tarihi, coğrafi, hukuki ve ekonomik argümanlarla yaklaştı. Milli mücadeleden zaferle çıkan Türkiye, Musul’la daha yakında ilgilendi. Stratejik bir öneme sahip olan Musul, devletler arasında çıkar çatışmalarının yaşanmasına neden oldu. Mahmut Soydan’ın Musul meselesiyle ilgili kaleme aldığı yazıları bu coğrafyanın tarihinin aydınlatılmasında önemli bir kaynak niteliğine olduğu söylenilebilir. Soydan özellikle sorunun adalet ölçüsünde çözülmesi noktasında yazılar yazdı. İngilizlerin asıl amacının Musul’dan ziyade bölgede çıkarları doğrultusunda hareket edecek bir Kürdistan kurmak olduğu tezini savundu. Soydan’ı Musul sorununda farklı kılan en önemli husus meseleye daha geniş açıdan yaklaşmasıydı. Konuya Türkiye- İngiltere arasında var olan bir sorun yerine Doğu- Batı arasında var olan bir mesele olarak bakmanın daha sağlıklı olacağı kanaatindeydi. Meselenin sadece Türkiye’nin değil bölgenin bir sorunu olduğunu ortaya koyarak Rusya gibi bölgesel aktörler üzerinden bir diplomasinin yürütülmesinin daha sağlıklı olacağı düşüncesindeydi. Hâkimiyet-i Milliye gazetesinin hem müdürü hem de yazar kadrosunda yer almasından dolayı aslında dönemin basının konuya yaklaşımı açısından da oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Mahmut Soydan, Musul, İngiltere

Kaynakça

• Arşivler Başbakanlık Osmanlı Arşivi Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Cumhurbaşkanlığı Arşivi Emekli Sandığı Arşivi Genel Kurmay ATASE Arşivi TBMM Arşivi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi Süreli Yayınlar Hâkimiyet-i Milliye İş Dergisi Tan Gazetesi Kitaplar Akşin, A. (1991). Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Ankara: TTK Yayınları. Aras, T. R. (2010). Atatürk’ün Dış Politikası, İstanbul: Kaynak Yayınları. Duman, H. (1986). İstanbul Kütüphaneleri Arap harfli Süreli Yayınları Toplu Kataloğu 1828-1928, İstanbul. Gürer, C. A. (1999). Cepheden Meclise Büyük Önder ile 24 yıl, Ankara: Gürer Yayınları. Kocabaşoğlu, U. (2010). Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna, İstanbul: İletişim Yayınları. Köni, H. (2001). Genel Sistem Kuramı ve Uluslararası Siyasetteki Yeri, Ankara: ASAM Yayınevi. Obuz, Ö. (2017). Siirt’in Cumhuriyet Serüveni(1923-1950), İstanbul: Akıl Fikir Yayınları. Öztürk, K. (1995). Türk Parlamento Tarihi TBMM-II. Dönem 1923-1927, III. Öke, M. K. (1991). Musul Meselesi Kronolojisi (1918-1926), İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. Sertel, M.Z. (1928). Resimli Ay Almanakı. İstanbul. Semiz, Y. (1991). 1929-1938 Dönemi’nde Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Konya. Yılmaz, D. (1995). Misak-ı Milliye Göre Musul, Konya: Alagöz Yayınları. Makaleler Kaya, Z. (2004). Musul Meselesine Genel Bir Bakış. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 2004-1, Sayı: 8 Mahmud, Siirt Mebusu 12.09.1924. Mevsil’in Tali. Hâkimiyet-i Milliye. ______, (02.02.1925). Mevsil’de Neler Oluyor?. Hâkimiyet-i Milliye. ______, (11.09.1925). Kürtlük ve Kürdistan. Hâkimiyet-i Milliye. ______, (31.03.1926). Türkiye-İngiltere İlişkileri. Hâkimiyet-i Milliye. ______, (26.11.1925). Mahkeme-i Adalet. Hâkimiyet-i Milliye. ______, (20.12.1925). Adaletle İstihza. Hâkimiyet-i Milliye. ______, (16.12.1925). İrticai Hareketlerin Hudud Tesiri. Hâkimiyet-i Milliye. ______, (17.12.1925). Tahrikat Devam Ediyor. Hâkimiyet-i Milliye. ______, (18.12.1925). Alemşümül Bir Adaletsizlik. Hâkmiyet-i Milliye. ______, (31.12.1925). Hariciyye Vekilimizin Avdeti. Hâkimiyet-i Milliye. Pınar, M. (2017). TBMM Gizli Celse Zabıtlarında Musul Meselesi. Tezkire, Temmuz-Ağustos-Eylül, Sayı:61. Obuz, Ö. (2017). Fikrin Mürekkeple Sınavı: Mahmut Soydan’ın Kaleminden Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 36.