CHP’DE PARTİ İÇİ MUHALEFETİN İLK ÖRNEĞİ: ÇİFTÇİYİ TOPRAKLANDIRMA KANUNU VE TBMM’DE YAŞANAN TARTIŞMALAR

Yıl 2018, Sayı: 41, 359 - 384, 26.09.2018

Mehmet Korkud Aydın

Öz

Toprak reformu, Cumhuriyetin ilk yıllarında Atatürk döneminde başlatılan ve topraksız köylüyü topraklandırmak amacıyla gerçekleştirilmek istenen bir uygulamadır. Bu uygulamayla Doğu Anadolu bölgesindeki aşiretlerin devlet karşısında güçlerini kaybetmeleri de amaçlanmıştı. II.Dünya Savaşı yıllarında Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nüngirişimleriyle ülkedeki ekonomik durgunluğun giderilmesi maksadıyla bir kez daha Toprak Reformu gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede çıkarılan Çiftçiyi Topraklandırma Kanunuyla büyük toprak sahiplerinin mülklerinin bir kısmının topraksız köylüye dağıtılması düşünülmüştü. Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu 11 Haziran 1945 tarihinde çıkarılmıştır. Kanunun hazırlık aşamasından itibaren özellikle TBMM içindeki toprak sahibi milletvekillerinin meseleye şiddetle karşı çıktıkları görülmüştü. Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu’na duyulan tepkinin sonuçlarından biri de çok partili hayata geçişin mihenk taşı olan Demokrat Parti’nin kurulması olmuştur. Fuat Köprülü, Celal Bayar, Adnan Menderes ve Refik Koraltan‘ın imzaladıkları “Dörtlü Takrir” olarak adlandırılan bildiriyle DP’nin kuruluş süreci başlamıştı. Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu gerek DP’nin kuruluşu esnasında yaşanan muhalefet gerekse dış politikada ortaya çıkan değişiklikler nedeniyle kamuoyunda gereken ilgiyi uyandıramamıştı. Hatta Çiftçiyi Topraklandırma Kanunuyla ilgili Meclis görüşmeleri; genel olarak topraksız köylünün toprak edinmesinden ziyade muhalefeti oluşturan isimlerin CHP’yle mevcut sistemi tartışmaya açmasına hizmet etmişti. Çiftçiyi Topraklandırma kanunu, çiftçiyi rahatlatamamış, İkinci Dünya Savaşı yıllarında alınan ekonomik tedbirlerin de etkisiyle daha da yoksullaştırmıştı. Çalışma, Çiftçiyi Topraklandırma Kanununun Türkiye’de yarattığı iktisadî ve siyasî akisleri konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çiftçi, Toprak Reformu, Adnan Menderes, Dörtlü Takrir, İsmet İnönü

Kaynakça

• Resmî Yayınlar CHP.(1935). Cumhuriyet Halk Partisi Dördüncü Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutulgası.(9-16 Mayıs). Ankara: Ulus Basımevi. Çiftçiye Toprak Dağıtılması ve Çiftçi Ocakları Kurulması Hakkında Kanun Tasarısı ve Geçici Komisyon Raporu (1/386).(97 Saylı Basmayazı Tutanağı.(1945). TBMM Zabıt Ceridesi. Dönem: VII. Cilt: 7, 54. Birleşim, 14 Mayıs. Ankara Düstur.(1934). 3. Tertip. Cilt: 15. Devlet Matbaası: Ankara Düstur.(1945). 3. Tertip. Cilt: 26. Devlet Matbaası: Ankara T.C. Resmî Gazete.(1929). “1505 sayılı Şark Menâtıkı Dâhilinde Muhtâç Zürrâa Tevzi Edilecek Arâziye Dâir Kanun”. Sayı: 1213. 8 Haziran. T.C. Resmî Gazete.(1934). “İskân Kanunu”. Sayı:2733; Kanun No: 2502. 21 Haziran. T.C. Resmî Gazete.(1945). ‘‘Toprak Bayramı Kanunu” . Sayı: 6033. 15 Haziran. TBMM Zabıt Ceridesi.(1341/1925). Devre: II. Cilt: 14. İçtima Senesi: II. 58. İçtima. 17 Şubat. TBMM Zabıt Ceridesi.(1927). Devre: II. Cilt: 33. İçtima Senesi: IV. 77. İnikat. 19 Haziran TBMM Zabıt Ceridesi.(1929). Devre: III. Cilt: 12. İçtima Senesi: II. 75. İnikat. 2 Haziran TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Dönem: VII. Cilt: 17. Toplantı: 2. 54. Birleşim. 14 Mayıs. TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Dönem: VII. Cilt: 17. Toplantı: 2. 56. Birleşim. 17 Mayıs. TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Dönem: VII. Cilt: 17. Toplantı: 2. 57. Birleşim. 18 Mayıs. TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Dönem: VII. Cilt: 17. Toplantı: 3. 55. Birleşim. 16 Mayıs. TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Dönem: VII. Cilt: 18. Toplantı: 2. 67. Birleşim. 1 Haziran. TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Dönem: VII. Cilt: 18. Toplantı: 2. 68. Birleşim. 4 Haziran. TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Dönem: VII. Cilt: 18. Toplantı: 2. 74. Birleşim. 15 Haziran. Toprak Bayramı Kanunu.(1945). TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Dönem: VII. Cilt: 18. Toplantı: 2. 74. Birleşim.132 Sayılı Basmayazı, 15 Haziran. Kitap ve Makaleler Ahmad, F.(1986). İttihatçılıktan Kemalizme. (Çev. F. Berktay). İstanbul: Kaynak Yayınları. Aksöz, İ.(1973). Toprak Reformu ve Türkiye’de Toprak Reformuna İhtiyaç. (2. Baskı). Atatürk Üniversitesi Yayınları: Ankara. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.(2006). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III. (Açıklamalı Dizin İle). Ankara. Barkan. Ö. L. (1944-1945). Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ve Türkiye’de Zirai Bir Reformun Ana Meseleleri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. Cilt: 6. Sayı: 1-2. (Ekim 1944-Ocak 1945). ss. 54-145. Baydar, E. (1978). Aşarın Kaldırılması (Belgeler). Maliye Dergisi. (Temmuz-Ağustos). Ankara. Cin, H.(1987). Mirî Arazi ve Bu Arazinin Özel Mülkiyete Dönüşümü. (2. Baskı). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları. Çamurcuoğlu, G. (2009). Türkiye Cumhuriyeti’nin Toprak Reformu ve Milli Burjuvazi Yaratma Çabası. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Cilt: XIII. Sayı: 1-2. ss. 161-178. Düren, A. (1972). Toprak Hukuku Dersleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını: Ankara. İnce, E. (2006). Köylüyü Topraklandırma Kanunu’nun Türk Siyasal Yapısının Oluşumu Üzerindeki Etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Çağdaş Türkiye Tarih Araştırmaları Dergisi. V/13. (Güz). ss. 59-78. İnönü, İ. (1946). Söylev ve Demeçleri,T.B.M. Meclisinde ve CHP Kurultaylarında, 1919–1946. İstanbul: Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayınları. Karaömerlioğlu, M. A. (1998). Bir Tepeden Reform Denemesi: Çitçiyi Topraklandırma Kanunu’nun Hikayesi. Birikim Dergisi. (Mart). Sayı: 107. http://www.birikimdergisi.com/birikim/dergiyazi. Kaya, S. Y. (2015). İskân Ve Toprak Dağıtımı Politikaları Işığında Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu. Journal of Life Economics. Cilt: 2 - Sayı: 3. ss. 77-105. Keyder, Ç.-Pamuk, Ş.(1985). 1945 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu Üzerine Tezler. Yapıt, Sayı: 8. (Aralık-Ocak 1984/1985). ss.52-63. Köprülü, B.(1953). Çiftçiyi Topraklandırma Kanununun İhtiva Ettiği Hükümler ve Bunların Memleketin Toprak ve Ziraat Reformunun Tahakkukunda Oynadığı Roller. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. Cilt 19, Sayı 1-2. ss. 782-819, 789. Müstecaplıoğlu, E. A. (1945). Toprak Kanunu Tasarısı Hakkında. Tan Gazetesi. 30 Mart. Ökçün, G. (1968). Türkiye İktisat Kongresi.(1923-İzmir, Haberler, Belgeler, Yorumlar). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını. Sadak, N. (1945). On Yedinci Madde. Akşam Gazetesi. 1 Haziran. Sertel, Z. (1945). Toprak Reformu. Tan Gazetesi. 29 Mart. Tökin, İ. H. (1933). Türk Köylüsünü Topraklandırmalı. Fakat Nasıl?. Kadro Dergisi. Sayı: 23. (İkinci Teşrin/Kasım). Ankara. 4.3.Süreli Yayınlar Akşam Kadro Dergisi Tan