GEVAŞ DİLMETAŞ KÖYÜ MEZARLIĞI VE MEZAR TAŞLARI

Yıl 2018, Sayı: 39, 323 - 348, 27.03.2018

Gülsen Baş Mesut Gül

Öz

Gevaş’ta Ortaçağ ve sonrası İslam dönemine ait kültür varlıkları

kısıtlı olarak günümüze ulaşmıştır. Bu anlamda ilçenin İslami döneme ait en

önemli eser grubunu tarihi mezarlıklar ve mezar taşları oluşturmaktadır.

Gevaş’ta Türk-İslam dönemine ait tarihi değer taşıyan dört mezarlık

bilinmektedir. Hişet, Beyler, Misra ve Görentaş Köyü Mezarlığı olarak

isimlendirilen bu mezarlıkların yanı sıra Gevaş’ta bilinmeyen bir tarihi

mezarlık, Dilmetaş (Zive-Hacızive) Köyü’nde bulunmaktadır. Bugün de

kullanılmaya devam eden mezarlık, önemli bir ziyaretgâh konumundaki Hacı

Zübeyd (Zübeyd-Zive) Türbesi’nin etrafında gelişmiştir.

Dilmetaş Köyü mezarlığında tespiti yapılan mezarların büyük

bölümü 19. yüzyıl sonu- 20. yüzyılın başına aittir. Bununla birlikte kitabesi

çözümlenerek M.1524-1525 yılına ait olduğu belirlenen bir mezar, burada

tespit edilen en erken tarihli mezardır. Mezarlığın 16. yüzyıldan itibaren

kullanıldığını belgeleyen baş şahidesinin ön yüzündeki usta kitabesi, bölgenin

mezar taşı geleneği açısından farklı bağlantıların kurulmasına da yardımcı

olmaktadır.

Gevaş’taki diğer mezarlıklara göre daha geç örnekleri içinde

barındıran Dilmetaş Köyü Mezarlığı’ndaki şahideler, yörede geleneğin güçlü

biçimde devam ettiğinin de göstergesidir. Büyük çoğunluğunun halkın saygı

duyduğu manevi şahsiyetler ve bey ailelerine ait olduğu tespit edilen bu

mezarlar, bölgenin yakın dönem siyasi yaşamı ve inanç kültürü hakkında da

bilgiler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mezarlık, Mezar Taşı, Şahide, Sanduka, Kitabe

Kaynakça

• Alikılıç, D. (2005). Abbasi Devleti’nden Hakkâri Beyliği’ne İrisân Beyleri. İstanbul. Alikılıç, D. (2007). Arvas ve Arvasîlerin Van Gölü Havzasındaki Etkinlikleri. II. Van Gölü Havzası Sempozyumu, 4-7 Eylül 2006. Ankara, 257-264. Alikılıç, D. (2006). İrisan Beylerinin (Hakkâri Beylerinin) Van Gölü Hâkimiyeti. I. Van Gölü Havzası Sempozyumu, 8-10 Eylül, 2014, İstanbul, 187-193. Arvas T. Z. (2017). 19. yüzyılın Sonlarında Van Vilâyeti Vakıfları” Doğu Anadolu Sosyal Bilimlerde Eğilimler Dergisi, 1/1, 15-24. Arvas, İ. (2005). Tarihi Hakikatler. İstanbul. Aşan, M. B. (1992). XIV. Yüzyılda Van ve Yöresi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ. Ayaz, M. (2008). Gevaş Mezartaşları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van. Alaeddinoğlu, F. (2007). Gevaş Kasabası ve Fonksiyonları. Marmara Coğrafya Dergisi, 15, İstanbul, 85-114. Başak, O. (1999). Gevaş’ta Urartu İzleri. Artos Dergisi, III, 7–9. Burney, C.A., (1957). Urartian Fortressand Towns In The Van Region. Anatolian Studies, 7- 47, 179-187. Çilingiroğlu, A. (1997). Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı. İzmir: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı Çilingiroğlu, A. (1984). “Van Havzasında II. Bin Kültürüne Ait Veriler” I. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 25–29. Durma, A. (2014). Evliyalar Şehri Van. Samsun: Erol Ofset Yayıncılık. Göyünç, N. (1988). “Van”. İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1999-2001. Hakan, S. (2002). Müküs Kürt Mirleri Tarihi ve Han Mahmud. İstanbul: Peri Yayınları. Karamağralı, B. (1992). Ahlat Mezar Taşları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Kılıç, O (1998). XVI. Yüzyılda Van Gölü Çevresindeki Zâviyeler. I. Uluslararası Türk Dünyası Eren ve Evliyaları Kongresi, Ankara, 297-320. Kılıç, O. (1997). XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Van. Van Ögün, G. (1990). Orta Çağ Tarihi Boyunca Van Bölgesi Tarihi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Van, 102-132. Tarhan, M. T., Sevin, V. ve Aşan M. B. (1990). Van Gevaş Tarihi Türk Mezarlığı Kurtarma Kazısı Onarım ve Çevre Düzenleme Çalışmaları-1988. VII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Antalya 23-25 Mayıs, Ankara, 1989, 19-43. Turan, O. (1980). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Nakış Yayınevi. Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve Sonrasında Van Gölü Çevresi Mimarlığı I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Umar, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İstanbul: İnkılap Kitabevi. İnternet Kaynakları http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,44760/kazi-sonuclaritoplantilari. html http://www.rudaw.net http://www.gazetevan.com/En-Cok-Okunanlar/77564-Kurt-Beyi-nin- Kayip-Belgesi-gevasversquo;tan-Cikti.html http://www.erbani.net/seyxi.htmlhttps://www.facebook.com/SancakH alaDalgalaniyor/posts/523010041070640